Հայաստանն ու սփյուռքը պետք է շարունակեն պահանջել Արցախից բռնի տեղահանվածների իրավունքների վերականգնում

Հանրային վերահսկողություն ՀԿ նախագահ Մհեր Կարագոզյանը իր ֆեյսբուքյան էջում գրում է.

Արցախից բռնի տեղահանությունը և դրա հետևանքով առաջացած հումանիտար ճգնաժամը միջազգային իրավունքի և մարդասիրական նորմերի խախտման հստակ օրինակ է։ Այս հարցը հատկապես սրվում է, երբ դիտարկում ենք միջազգային կազմակերպությունների, ներառյալ Միացյալ Ազգերի Կազմակերպության (ՄԱԿ), ոչ բավարար և հաճախ ոչ իրավաչափ արձագանքները։
Արցախից բռնի տեղահանությունը՝
2023 թ. սեպտեմբերին Ադրբեջանի կողմից Արցախի նկատմամբ իրականացված ռազմական գործողությունները հանգեցրին արցախահայության զանգվածային բռնի տեղահանությանը։ Դա մարդու իրավունքների կոպտագույն խախտում էր՝ ներառյալ էթնիկ զտման ակնհայտ նշաններ։ Տեղահանված հազարավոր մարդիկ, կորցնելով իրենց տները, ունեցվածքը և հայրենիքը, ապաստանեցին Հայաստանում, կանգնելով սոցիալական և տնտեսական ծանր վիճակի առջև։
ՄԱԿ-ի մոտեցմները՝
ՄԱԿ-ի արձագանքը այս իրավիճակին մեծապես քննադատվեց, քանի որ այն չապահովեց արդյունավետ հումանիտար աջակցություն և չճանաչեց իրադարձությունները որպես էթնիկ զտում։ ՄԱԿ-ի ոչ ակտիվ կամ կողմնակալ մոտեցումը կասկածի տակ է դնում կազմակերպության պարտականությունները մարդու իրավունքների պաշտպանության և խաղաղության պահպանման հարցում։
ՌԴ-ի դերը՝
Ռուսաստանը, որպես 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության երաշխավոր, պարտավոր էր ապահովել Արցախի հայ բնակչության անվտանգությունը։ Սակայն ռուս խաղաղապահների ներկայությունը չկարողացավ կանխել բռնությունները։ Ավելին, ՌԴ-ի ոչ ակտիվությունը, և նույնիսկ որոշ դեպքերում գործնական աջակցությունը Ադրբեջանին, դավաճանության տպավորություն է ստեղծում Արցախի ժողովրդի նկատմամբ։
Տեղահանվածների ներկա վիճակը՝
Այսօր տեղահանված արցախցիները Հայաստանում կանգնած են լուրջ սոցիալական, տնտեսական և հոգեբանական մարտահրավերների առջև։ Շատերը չունեն մշտական բնակարաններ, աշխատանք և սոցիալական ապահովություն։ Բացի այդ, արցախահայության ինքնության ու մշակույթի պահպանման հարցը շարունակում է լինել կարևորագույն խնդիր։
Ի՞նչ է անհրաժեշտ անել
1. ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՃՆՇՈւՄ
Հայաստանն ու սփյուռքը պետք է շարունակեն աշխատել միջազգային հանրության վրա՝ պահանջելով Ադրբեջանի կողմից էթնիկ զտման ճանաչում և տեղահանվածների իրավունքների վերականգնում։
2. ՏԵՂԱՀԱՆՎԱԾՆԵՐԻ ԱՋԱԿՑՈՒԹՅՈւՆ
Անհրաժեշտ է կառավարական և սփյուռքյան ուժերի համախմբում՝ ապահովելու բնակարանային և սոցիալական աջակցություն տեղահանվածներին։
3. ՌԴ-Ի, ԵՎ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԵՐԱՇԽԻՔՆԵՐԻ ՎԵՐԱՆԱՅՈւՄ
Պետք է վերագնահատել Ռուսաստանի դերը և նոր, ավելի հուսալի միջազգային երաշխիքներ պահանջել։
Այս հարցը ոչ միայն Հայաստանի, այլև ամբողջ աշխարհի պատասխանատվության ներքո է, քանի որ էթնիկ զտումները չեն կարող անտեսվել կամ լռելյայն ընդունվել։