Հայաստանը՝ Ադրբեջանի JF-17 ինքնաթիռների գործարքի ֆոնին

Ադրբեջանի՝ 40 JF-17 Thunder ինքնաթիռների գնումը Պակիստանից մեծ արձագանք է ստացել ինչպես տարածաշրջանում, այնպես էլ միջազգային մակարդակում։ 2025թ․ հունիսին կնքված այս գործարքը, արժեցած 4.6 միլիարդ դոլար, դառնում է ամենամեծ պաշտպանական համաձայնագիրը Ադրբեջանի և Պակիստանի միջև՝ նշանավորելով Բաքվի ռազմական արդիականացման նշանակալի քայլը։ Սակայն այս գործարքի ազդեցությունը զուտ գնումից դուրս է՝ ընդգծելով ուժերի փոփոխվող հավասարակշռությունը Հարավային Կովկասում և խորացնելով մտահոգությունները Հայաստանում ու Արևմուտքում։

Ադրբեջանի ռազմավարական թռիչքը JF-17-ով

JF-17 Thunder-ը, համատեղ մշակված Պակիստանի և Չինաստանի կողմից, Ադրբեջանին հնարավորություն է տալիս փոխարինել իր հնացած խորհրդային ավիացիան։ Ինչպես նշվում է 2025թ․ հունիսի 8-ին Forbes-ի հոդվածում, այս ինքնաթիռները հիանալիորեն համակցվում են Ադրբեջանի արդեն առկա թուրքական և իսրայելական պաշտպանության համակարգերի հետ՝ բարձրացնելով երկրի ռազմական ունակությունները։

Տեխնիկական արդիականացման կողքին, գործարքը ցույց է տալիս Ադրբեջանի աճող անկախությունը ռուսական ռազմական մատակարարումներից։ Երկիրը բազմազանեցնում է իր պաշտպանական համագործակցությունները՝ ամրապնդելով կապերը Թուրքիայի, Իսրայելի և այժմ՝ Պակիստանի հետ։ Այս ռազմավարական բազմազանեցումը ոչ միայն ուժեղացնում է Ադրբեջանի ռազմական կարողությունները, այլ նաև վերաձևում է նրա քաղաքական ինքնավարությունը տարածաշրջանում։

Հայաստանի և Արևմուտքի մտահոգությունները

Հայաստանի համար Ադրբեջանի ռազմական առաջընթացը ներկայացնում է լուրջ մարտահրավեր։ Նույն Forbes-ի հոդվածում անդրադարձ կա Զանգեզուրի միջանցքի իրականացման հնարավորություններին, որոնք կարող են վերաձևել տարածաշրջանային դինամիկան։ 2020 և 2023 թվականների հակամարտություններում Հայաստանի պարտությունը բացահայտել է իր խոցելիությունը, իսկ JF-17-ների ձեռքբերումը խորացնում է նոր սրման վախերը։

Հայաստանն իր ռազմական արդիականացման փորձերում բախվում է լուրջ խոչընդոտների։ Մոսկվայի հետ հարաբերությունների վատթարացման հետևանքով զինամթերքի մատակարարումները նվազել են, իսկ Փարիզի և Դելիի հետ գործարքները հաճախ ֆինանսապես ծանրաբեռնված են կամ սահմանափակ ծավալով։ Օրինակ՝ ֆրանսիական Dassault Rafale ինքնաթիռների հնարավոր գնումները դեռևս անորոշ են։

Արևմուտքի արձագանքը նույնպես արտացոլում է անհանգստություն։ Forbes-ում նշվում է, որ Ադրբեջանի ռազմական աճը փոխում է տարածաշրջանային հավասարակշռությունը՝ ազդեցություն թողնելով ՆԱՏՕ-ի և ԵՄ-ի շահերի վրա Հարավային Կովկասում։

Ադրբեջանի ընդլայնվող դաշինքները

Ադրբեջանի արտաքին քաղաքականության զարգացումը ևս կարևոր է։ 2025թ․ հունիսի 8-ին Jewish News Syndicate-ում հրապարակված հոդվածում քննարկվում է Ադրբեջանի՝ Աբրահամի համաձայնագրերին միանալու հնարավորությունը։ Այս քայլը կարող է խորացնել Ադրբեջանի կապերը Իսրայելի և ԱՄՆ-ի հետ՝ ապահովելով մուտք տեխնոլոգիաների և ամրապնդելով տարածաշրջանային դիրքերը։

Այս դաշինքները նաև հակակշիռ են հանդիսանում Իրանի ազդեցությանը։ Jewish News Syndicate-ը նշում է Ադրբեջանի ռազմավարական կարևորությունը՝ որպես հարևան Իրանի, Ռուսաստանի և Թուրքիայի։ Իսրայելի և ԱՄՆ-ի հետ խորացված համագործակցությունը կարող է կանխարգելել Թեհրանի սուբվերսիվ գործունեությունը՝ միաժամանակ ապահովելով տնտեսական և անվտանգության նոր հնարավորություններ Բաքվի համար։

Տարածաշրջանային հետևանքները

Ադրբեջանի JF-17 գործարքի ազդեցությունը բազմաշերտ է։ Եվրոպայի համար Ադրբեջանի ուժեղացված ռազմական և էներգետիկ դերը նպաստում է տարածաշրջանային կայունությանն ու էներգետիկ անվտանգությանը։ ԱՄՆ-ի և Իսրայելի համար Բաքվի հետ դաշինքը հնարավորություն է տալիս ամրապնդել իրենց դիրքերը աշխարհաքաղաքական կարևորագույն տարածքում։

Սակայն Հայաստանի համար մարտահրավերներն անմիջական են։ Երկիրը պետք է հավասարակշռություն պահպանի պաշտպանական արդիականացման, դաշնակցային հարաբերությունների կառավարման և ազգային անվտանգության ապահովման միջև։ Ուժերի տարածաշրջանային հավասարակշռության փոփոխությունը ստիպում է Երևանին վերանայել իր ռազմավարական որոշումները։

Քանի որ Ադրբեջանը ամրապնդում է իր դիրքերը որպես տարածաշրջանային ռազմական ուժ, Հարավային Կովկասը կանգնած է շրջադարձային կետի առջև։ Հայաստանն ու միջազգային դերակատարները ստիպված են լինելու ձեռնարկել քայլեր, որոնք որոշիչ կլինեն տարածաշրջանի ապագայի համար։