Հայաստանի կառավարությունը հաստատել է կարևոր որոշում, որն ուղղված է երկրի բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտի զարգացմանը։ Նոր նախաձեռնությունը, որի փաստաթղթերը հրապարակված են e-draft.am կայքում, սահմանում է պետական աջակցության տրամադրման կարգեր բարձր տեխնոլոգիական ոլորտի կազմակերպություններին։ Աջակցությունը տրամադրվելու է ինչպես աշխատանքային միգրանտներ և նոր աշխատողներ ներգրավող, այնպես էլ վերապատրաստման ծրագրերում ներդրումներ կատարող ընկերություններին։ Ծրագրի նպատակն է ստեղծել հստակ ուղեցույցներ, որոնք թույլ կտան ընկերություններին դիմել և ստանալ պետական աջակցություն՝ առավելագույնս նպաստելով բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության զարգացմանը Հայաստանում։ Նախաձեռնությունը նաև նախատեսում է ավտոմատացված հարթակի ներդրում դիմումների ներկայացման և վերահսկման համար, ինչպես նաև հստակեցնում է իրավասության չափանիշները, դիմելու գործընթացները և բողոքարկման մեխանիզմները ինչպես ընկերությունների, այնպես էլ միգրանտների համար։
Բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտին պետական աջակցության նոր մեխանիզմներ. Ո՞ր ուղղություններին է ուղղված նախաձեռնությունը
Պետական աջակցության նոր մեխանիզմները, որոնք սահմանվում են կառավարության նոր որոշմամբ, ներառում են չորս հիմնական ուղղություններ։ Առաջինը՝ աջակցություն աշխատանքային միգրանտներ ներգրավող կազմակերպություններին։ Այս աջակցությունը նախատեսված է այն բարձր տեխնոլոգիական ընկերություններին, որոնք աշխատանքի են ընդունում աշխատանքային կամ քաղաքացիաիրավական պայմանագրով աշխատող միգրանտներ, ովքեր մինչև 2022 թվականի մարտի 1-ը եկամտահարկ չեն վճարել Հայաստանում։ Երկրորդ ուղղությունը՝ աջակցություն նոր աշխատողներ ներգրավելու համար։ Այս դեպքում պետական աջակցություն կարող են ստանալ այն ընկերությունները, որոնք աշխատանքի են ընդունում նոր աշխատակիցների, ովքեր նախկինում երբևէ չեն եղել բարձր տեխնոլոգիական ձեռնարկատեր կամ բարձր տեխնոլոգիական ընկերության աշխատակից։ Երրորդ ուղղությունը՝ աջակցություն կադրերի պատրաստման և վերապատրաստման համար։ Այս մեխանիզմը խրախուսում է ընկերություններին ներդրումներ կատարել սեփական աշխատակիցների մասնագիտական զարգացման և վերապատրաստման ծրագրերում՝ նպատակ ունենալով բարձրացնել աշխատուժի որակավորումը և մրցունակությունը։ Չորրորդ ուղղությունը նախատեսում է աջակցություն անմիջապես աշխատանքային միգրանտներին։
Օրենսդրական հիմքը և հիմնավորումը. Ինչո՞ւ է կառավարությունը կարևորում այս աջակցությունը
Կառավարության այս որոշումը բխում է 2024 թվականի դեկտեմբերին ընդունված օրենքների փաթեթից, մասնավորապես՝ «Բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտին պետական աջակցության մասին» ՀՀ օրենքից (2024/12/04, ՀՕ-498-Ն)։ Ինչպես նշված է հիմնավորման մեջ, այս օրենսդրական ակտերը պահանջում են ընդունել ենթաօրենսդրական ակտեր, որոնք կսահմանեն բիզնեսի կողմից պետական աջակցություն ստանալու գործընթացները։ Առանց այս որոշման, բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտի աջակցության իրավական հիմքը թերի և անարդյունավետ կլիներ։ Կառավարությունը կարևորում է բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտի զարգացումը որպես տնտեսական աճի և նորարարության խթանման կարևոր գործոն։ Այս աջակցության տրամադրումը նպատակ ունի խթանել ներդրումները, ներգրավել տաղանդներ և բարելավել տեխնոլոգիական կրթության որակն ու քանակը Հայաստանում։
Աջակցության հիմնական ուղղությունները. Միգրանտ աշխատողների, նոր աշխատակիցների և վերապատրաստման խրախուսում
Աջակցության տրամադրման կարգերը սահմանված են չորս առանձին հավելվածներով։ Հավելված N1-ը վերաբերում է միգրանտ աշխատողներ ներգրավող կազմակերպություններին տրամադրվող աջակցության կարգին։ Աջակցության չափը հիմնված է միգրանտ աշխատողի աշխատավարձից հաշվարկված եկամտային հարկի չափի վրա։ Հավելված N2-ը սահմանում է նոր աշխատողներ ներգրավելու համար աջակցության տրամադրման կարգը։ Նոր աշխատողի կարգավիճակը պահպանվում է երեք օրացույցային տարիների համար՝ անկախ գործատուի փոփոխությունից։ Հավելված N3-ը նախատեսում է աջակցություն կադրերի պատրաստման և վերապատրաստման համար՝ կենտրոնանալով շարունակական մասնագիտական զարգացման և մասնագիտական նոր գիտելիքների ձեռքբերման վրա, որը հավաստվում է վերապատրաստումն իրականացնող մասնագիտական կենտրոնի տրամադրած փաստաթղթով։ Հավելված N4-ը մանրամասնում է անմիջապես աշխատանքային միգրանտին տրամադրվող աջակցության կարգը։
Դիմելու ընթացակարգը և պայմանները. Ինչպե՞ս կազմակերպություններին ստանալ պետական աջակցություն
Կազմակերպությունները պետք է աջակցության համար դիմեն հատուկ առցանց հարթակի միջոցով։ Դիմումները պետք է ներկայացվեն յուրաքանչյուր եռամսյակին հաջորդող ամսվա 21-ից մինչև տվյալ ամսվան հաջորդ ամսվա 20-ը ներառյալ ժամանակահատվածում։ Հարթակը ավտոմատ կերպով ստուգում է իրավասությունը՝ հիմնվելով հարկային պարտավորությունների կատարման, հաստատված բարձր տեխնոլոգիական ոլորտներին համապատասխանության և աշխատողների տվյալների վրա։ Աջակցության գումարը նույնպես հաշվարկվում է ավտոմատ կերպով։ Հավելված N1-ի և N2-ի համաձայն, աջակցության չափը կազմում է եկամտային հարկի 60%-ը։ Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարությունը հաստատում կամ մերժում է դիմումները։ Հաստատված գումարները փոխանցվում են կազմակերպության բանկային հաշվին՝ դիմելու օրվան հաջորդող եռամսյակի առաջին ամսվա վերջին աշխատանքային օրը։ Կազմակերպությունները կարող են բողոքարկել որոշումները հարթակում։
Ռազմավարական նշանակությունը և սպասվող արդյունքները. Ինչպե՞ս է այս նախաձեռնությունը նպաստելու Հայաստանի տնտեսական զարգացմանը
Այս որոշումը համահունչ է Հայաստանի կառավարության ավելի լայն ռազմավարական նպատակներին, մասնավորապես՝ «Հայաստանի վերափոխման ռազմավարություն 2050»-ին և կառավարության 2021-2026թթ. ծրագրին։ Նախաձեռնությունը նպատակ ունի խթանել նորարարությունը և ներդրումները բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում, բարելավել տեխնոլոգիական կրթության որակն ու քանակը, նպաստել տեխնոլոգիական ընկերությունների և համալսարանների միջև համագործակցությանը, զարգացնել բիզնես կարողությունները տեխնոլոգիական ոլորտում և բարձրացնել Հայաստանի տնտեսության ներդրումային գրավչությունը։ Կառավարությունը հստակ նշում է, որ այս որոշման ընդունումը չի հանգեցնի պետական բյուջեի եկամուտների և ծախսերի փոփոխությունների։ Ակնկալվում է, որ նոր կարգերի սահմանումը թույլ կտա ոլորտի կազմակերպություններին հեշտությամբ դիմել և ստանալ պետական աջակցություն՝ համաձայն «Բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտի պետական աջակցությունների մասին» օրենքի պահանջների։
Հիմնական նկատառումներ և հնարավոր խնդիրներ
Չնայած նախաձեռնության կարևորությանը, անհրաժեշտ է ուշադրություն դարձնել մի քանի հնարավոր խնդիրների և նկատառումների վրա։ Առաջին հերթին, նախաձեռնության հաջողությունը մեծապես կախված է առցանց հարթակի արդյունավետ գործունեությունից։ Կարևոր են հարթակի օգտագործման հեշտությունը, հուսալիությունը և ավտոմատացման հնարավորությունները։ Երկրորդ, «աշխատանքային միգրանտ» և «նոր աշխատող» սահմանումների հստակությունը կարևոր է հակասություններից և աջակցության մեխանիզմների անհետևողական կիրառումից խուսափելու համար։ Երրորդ, անհրաժեշտ են հուսալի վերահսկողության մեխանիզմներ՝ խարդախությունները կանխելու և միջոցների արդյունավետ օգտագործումն ապահովելու համար։ Չորրորդ, հարկ է նշել, որ N1, N2 և N3 հավելվածների 19-րդ կետի համաձայն, տնտեսավարող սուբյեկտին տրամադրվող ընդհանուր աջակցությունը չի կարող գերազանցել նույն հաշվետու ժամանակաշրջանի համար տվյալ կազմակերպության բոլոր աշխատողների գծով հաշվարկված եկամտային հարկի գումարի 50%-ը։
Կառավարության այս որոշումը կարևոր քայլ է Հայաստանում բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտի աջակցության իրավական հիմքերի իրականացման ուղղությամբ։ Սահմանելով հստակ կարգեր և տրամադրելով ֆինանսական խթաններ՝ այն նպատակ ունի խթանել նորարարությունը, ներգրավել տաղանդներ և ապահովել տնտեսական աճ։ Այնուամենայնիվ, հարթակի գործունեության, սահմանումների հստակության և հուսալի վերահսկողության մեխանիզմների մանրակրկիտ ուշադրություն դարձնելը էական նշանակություն ունի նախաձեռնության հաջողությունն ապահովելու համար։