Չինաստանի զինված ուժերը հանդես են եկել կոշտ զգուշացմամբ՝ հայտարարելով, որ պատրաստ են խստացնել «օղակը» Թայվանի շուրջ, եթե Թայվանը շարունակի անկախության ձգտումները։ Պաշտոնական Պեկինը Թայվանը համարում է իր տարածքի անբաժանելի մասը և չի հրաժարվել ուժի կիրառումից՝ կղզին իր վերահսկողության տակ վերադարձնելու համար։ Չինաստանի բանակի խոսնակ Ու Ցյանի հայտարարությունը, որը հնչել է Չինաստանի ամենամյա ամենամեծ քաղաքական հավաքույթի՝ «Երկու նիստերի» շրջանակներում, լարվածության նոր աստիճան է հաղորդում Չին-Թայվան հարաբերություններին և միջազգային հանրության ուշադրությունը կենտրոնացնում տարածաշրջանային անվտանգության վրա։
Պաշտոնական զգուշացում Պեկինից. Ինչո՞ւ է Չինաստանը խստացնում հռետորաբանությունը։
Չինաստանի կողմից այս կոշտ զգուշացման հիմնական պատճառներից մեկը Թայվանում անկախության կողմնակիցների ակտիվացումն է։ Չինաստանը անհանգստացած է Թայվանի իշխանությունների կողմից անկախությանն ուղղված քայլերից, որոնք Պեկինում դիտարկվում են որպես անջատողականության դրսևորումներ։ Ու Ցյանի հայտարարությունը ուղղակիորեն նախազգուշացնում է Թայվանի անկախության ջատագովներին՝ հետ կանգնել «անհուսալի ուղուց», հակառակ դեպքում հայտնվելով «փակուղում»։ Սա Չինաստանի կողմից ուժի կիրառման պատրաստակամության հերթական ակնարկն է, որը նպատակ ունի զսպել Թայվանի անկախության շարժումը և պահպանել տարածաշրջանային ստատուս քվոն։ Զգուշացման խստությունը վկայում է Պեկինի լրջության և վճռականության մասին՝ այս հարցում որևէ փոխզիջման գնալու պատրաստակամության բացակայության մասին։
«Երկու նիստեր» համատեքստում. Ինչո՞ւ է կարևոր այս հայտարարությունը ներկայիս քաղաքական պահին։
Ու Ցյանի հայտարարությունը հնչել է Չինաստանի «Երկու նիստերի»՝ ամենամյա ամենամեծ քաղաքական հավաքույթի ընթացքում։ Այս համատեքստը առանձնահատուկ նշանակություն է հաղորդում զգուշացմանը։ «Երկու նիստերը» Չինաստանի իշխանությունների համար հարթակ են՝ ներկայացնելու երկրի քաղաքական և տնտեսական առաջնահերթությունները, ներառյալ պաշտպանական քաղաքականությունը։ Այս տարվա նիստերի ընթացքում Չինաստանը հայտարարել է 2025 թվականին պաշտպանական ծախսերի 7.2 տոկոս ավելացման մասին, ինչը վկայում է երկրի ռազմական ուժը արագորեն արդիականացնելու և հզորացնելու ցանկության մասին։ Պաշտպանական ծախսերի ավելացումը զուգորդված Թայվանին ուղղված կոշտ զգուշացման հետ, ուղերձ է միջազգային հանրությանը և Թայվանին՝ Չինաստանի վճռականության մասին՝ անհրաժեշտության դեպքում ուժ կիրառելու հարցում։
Թայվանի դիրքորոշումը և Լայ Ցինդեի քաղաքականությունը. Ինչպե՞ս է Թայվանը արձագանքում ճնշմանը։
Թայվանի նախագահ Լայ Ցինդեն բազմիցս փորձել է հավաստիացնել ինչպես Պեկինին, այնպես էլ միջազգային հանրությանը, որ Թայվանը չի ձգտում դե յուրե անկախության կարգավիճակի։ Սակայն, նրա 2017 թվականին արված հայտարարությունը, որում նա իրեն անվանել է «Թայվանի անկախության համար պրագմատիկ աշխատող», հանգեցրել է Պեկինի կողմից նրան որպես անջատողական մարտիկ պիտակավորմանը։ Չինաստանի ճնշման ավելացման ֆոնին Թայվանը գտնվում է բարդ իրավիճակում։ Մի կողմից, Թայվանը ձգտում է պահպանել իր ժողովրդավարական ինքնիշխանությունը և կենսակերպը, մյուս կողմից՝ գիտակցում է Չինաստանի հետ առճակատման ծանր հետևանքները։ Թայվանի արձագանքը Չինաստանի զգուշացմանը դեռևս պարզ չէ, սակայն ակնկալվում է, որ Թայվանի իշխանությունները կշարունակեն պաշտպանել իրենց դիրքորոշումը՝ միաժամանակ ձգտելով խուսափել լարվածության հետագա սրումից։
Միջազգային արձագանքը և հետևանքները. Ինչպե՞ս է միջազգային հանրությունը դիտարկում Չին-Թայվան լարվածությունը։
Չինաստանի կոշտ զգուշացումը Թայվանին անմիջապես միջազգային արձագանք է առաջացրել։ Միացյալ Նահանգները, որոնք Թայվանի հիմնական դաշնակիցն են, արդեն իսկ դատապարտել են Չինաստանի սպառնալիքները՝ կոչ անելով Պեկինին զերծ մնալ լարվածությունը սրող քայլերից։ Միջազգային հանրության մեծ մասը մտահոգված է Չին-Թայվան հարաբերությունների հետագա սրման հեռանկարով, որը կարող է հանգեցնել տարածաշրջանային անկայունության և նույնիսկ ռազմական հակամարտության։ Միջազգային հանրությունը կոչ է անում երկու կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել և վերադառնալ երկխոսության ուղուն՝ խաղաղ ճանապարհով հակասությունները լուծելու համար։ Սակայն, ներկայիս լարվածության ֆոնին, երկխոսության վերսկսման հեռանկարները մնում են անորոշ։
Պատմական ակնարկ. Չին-Թայվան հարաբերությունների խճճված պատմությունը։
Չին-Թայվան հարաբերությունները երկար և խճճված պատմություն ունեն, որոնք սկիզբ են առնում Չինաստանի քաղաքացիական պատերազմի ժամանակներից։ 1949 թվականին Չինաստանի կոմունիստական կուսակցության հաղթանակից հետո, Չինաստանի Հանրապետության կառավարությունը, Գոմինդանի գլխավորությամբ, նահանջեց Թայվան կղզի։ Այդ ժամանակից ի վեր Թայվանը կառավարվում է որպես առանձին քաղաքական միավորում, սակայն Չինաստանը շարունակում է համարել Թայվանը իր նահանգներից մեկը։ Տարիների ընթացքում Չին-Թայվան հարաբերությունները տատանվել են լարվածության և որոշակի մերձեցման փուլերով։ Սակայն, վերջին տարիներին Պեկինի կողմից ճնշումը Թայվանի նկատմամբ աճել է, հատկապես Թայվանի անկախության կողմնակիցների ակտիվացման ֆոնին։ Ներկայիս լարվածությունը Չին-Թայվան հարաբերություններում կարող է դառնալ տարածաշրջանային և միջազգային անվտանգության լուրջ մարտահրավեր։