Եվրախորհրդարանը Հայոց ցեղասպանությունը կապեց Լեռնային Ղարաբաղում էթնիկ զտման հետ

• Եվրախորհրդարանը ոգեկոչել է Հայոց ցեղասպանության 110-րդ տարելիցը։
• Եվրա պատգամավորները զուգահեռներ են անցկացրել Ցեղասպանության և Լեռնային Ղարաբաղում վերջին շրջանի էթնիկ զտումների միջև։
• Թուրքիային և Ադրբեջանին կոչ է արվել ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը։
• ԵՄ-ի՝ Ադրբեջանի հետ շարունակվող համագործակցության դեմ քննադատություն է հնչել՝ չնայած վերջինիս գործողություններին։
• Եվրախորհրդարանն ընդգծում է, որ մարդու իրավունքներն ու միջազգային իրավունքը պետք է գերակայեն տնտեսական շահերից։

Եվրախորհրդարանը ոգեկոչեց Հայոց ցեղասպանության տարելիցը՝ զուգահեռներ անցկացնելով Լեռնային Ղարաբաղում էթնիկ զտման հետ

Ստրասբուրգ – 2025 թվականի ապրիլի 3-ին Եվրախորհրդարանի լիագումար նիստի ընթացքում հանդիսավոր կերպով ոգեկոչվեց Հայոց ցեղասպանության 110-րդ տարելիցը։ Եվրախորհրդարանի բազմաթիվ պատգամավորներ ընդգծեցին պատմական այդ ողբերգության և Լեռնային Ղարաբաղից էթնիկ հայերի վերջին շրջանի հարկադիր տեղահանումների միջև խորը զուգահեռները։ Խորհրդարանականները Թուրքիային և Ադրբեջանին կոչ արեցին ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը որպես հաշտեցման կարևոր քայլ և խստորեն քննադատեցին Եվրոպական միության (ԵՄ) շարունակական համագործակցությունը Ադրբեջանի հետ՝ չնայած վերջինիս վերջին գործողություններին։ Այս մասին հայտնում է ՀՅԴ Բյուրոյի Հայ դատի կենտրոնական գրասենյակը։

Ճանաչում և հաշտեցում. առաջընթացի ուղի

ԵԺԿ խմբակցության անդամ Միրիամ Լեքսմանն ընդգծեց ճանաչման և հաշտեցման հիմնական կապը՝ նշելով. «Հարաբերությունների կարգավորման միակ ուղին ճանաչելն ու ճանաչման ուղղությամբ աշխատանքն է։ Ճանաչումն ու հաշտեցումը պահանջում են քաջություն՝ առերեսվելու անցյալին և ապագա կառուցելու պատմական ճշմարտության վրա։ Սա առավել քան երբևէ կարևոր է այսօր, երբ հարյուր հազարավոր մարդիկ Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանվել են Ադրբեջանի կողմից իրականացված վայրագությունների պատճառով»։

Անցյալի արձագանքները Լեռնային Ղարաբաղում

Շարունակելով նախորդ բանախոսի միտքը՝ Սոցիալիստների և դեմոկրատների խմբի անդամ Յանիս Մանիատիսը ուղղակի կապ անցկացրեց վերջին իրադարձությունների հետ՝ ասելով. «․․․Դա հիշեցնում է Լեռնային Ղարաբաղում վերջին դեպքերը, երբ հարյուր հազարավոր մարդիկ ստիպված եղան լքել իրենց տները, և նրանց մշակութային ժառանգությունը ենթարկվեց համակարգված ոչնչացման։ Սա ցավալի հիշեցում է այն բանի, որ առանց հիշողության ու ճանաչման անցյալը կրկնվելու է»։ Մանիատիսը նաև համեմատություն անցկացրեց Օսմանյան կայսրությունում հույների, հայերի և ասորիների հալածանքների և Լեռնային Ղարաբաղի բռնի տեղահանումների միջև՝ նշելով, որ իր սեփական ընտանիքը նույնպես դարձել է այդ հալածանքների զոհը՝ ստիպված դառնալով փախստական։ Նա ԵՄ-ին կոչ արեց ավելացնել ճնշումը Թուրքիայի վրա՝ «իր անցյալի հանցագործությունները» ճանաչելու համար։

Հայաստանի կողքին. տարածք և իրավունքներ

Եվրոպացի կոնսերվատորների և ռեֆորմիստների խմբի անդամ Նիկոլա Բայը, ընդգծելով պատմական համատեքստն ու առկա սպառնալիքները, նշել է. «110 տարի առաջ հայ ժողովուրդը ենթարկվեց սարսափելի ցեղասպանության Թուրքիայի կողմից, որը մինչ այժմ չի ճանաչել այդ հանցագործությունը։ 110 տարի շարունակ նրանք փորձել են զավթել հայկական հողերը և վերացնել հայ ժողովրդին»։ Անդրադառնալով Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագրի շուրջ բանակցություններին՝ Բայը զգուշացրել է. «Չլինենք միամիտ։ Ադրբեջանի պահանջները ցույց են տալիս Բաքվի վատ մտադրությունները։ Մենք պետք է հաստատակամորեն կանգնենք հայ ժողովրդի կողքին և ապահովենք, որպեսզի Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ ցանկացած համաձայնություն հիմնված լինի Հայաստանի տարածքային ամբողջականության և հայ ժողովրդի իրավունքների ճանաչման վրա»։

ԵՄ դերը և պատասխանատվությունը քննության տակ

Եվրոպական միության դերը և պատասխանատվությունը այս պատմական զուգահեռների և շարունակվող ճգնաժամի պայմաններում խորապես քննադատվեցին լիագումար նիստի ժամանակ։ Կանաչների խմբի անդամ Մարկետա Գրեգորովան կասկածի տակ առավ ԵՄ արժեքների նկատմամբ հավատարմությունը՝ նշելով, որ անցյալի ոճիրների հիշատակումը պետք է վերածվի ներկա անարդարությունների դեմ գործողությունների։ «Մենք չենք կարող շարունակել փակել մեր աչքերը, երբ դա հարմար է մեզ»,- ընդգծեց Գրեգորովան՝ միաժամանակ նշելով Լեռնային Ղարաբաղից հայերի հարկադիր տեղահանումը և այն, որ ԵՄ երկրները շարունակում են գազ ներկրել Ադրբեջանից և պահպանում են համագործակցության հուշագիրը Բաքվի հետ։ Նրա կոչն էր. «Աջակցենք Հայաստանին՝ տարածաշրջանում մնացած վերջին ժողովրդավարությանը»։

«Էթնիկ զտում» և փախստականների ճակատագիր

Ձախերի խմբի անդամ Պերնանդո Բարենա Արզան կտրուկ կերպով տեղի ունեցածը անվանեց «էթնիկ զտում»։ Նա ԵՄ-ին կոչ արեց վճռականորեն դատապարտել Ադրբեջանի գործողությունները և չմոռանալ հայ փախստականների ու քաղաքական բանտարկյալների ճակատագիրը, որոնք ենթարկվում են «կեղծ դատավարությունների և վճիռների»։ Բարենա Արզան պնդեց, որ ԵՄ-ն պետք է ավելի ակտիվ ներգրավվածություն ունենա՝ Ադրբեջանին ստիպելու փոփոխել իր պահվածքը և կանխելու Ադրբեջանի ու Թուրքիայի կողմից հետագա բռնությունները։

Հիշողություն, արդարություն և ներկա տառապանքներ

Ամփոփելով ներկայի ու անցյալի այս խորքային վերլուծությունը՝ Կանաչների խմբի անդամ Մարի Թուսենը շեշտեց, որ Հայոց ցեղասպանությունը մնում է «բաց վերք հայ ժողովրդի և եվրոպացիների հիշողության մեջ»։ Նա ընդգծեց այդ հիշողությունը պահպանելու և ժխտման դեմ պայքարի բարոյական պարտքը։ Թուսենը ցեղասպանության պատմական արդարությունը կապեց հայ ժողովրդի ներկայիս տառապանքների հետ՝ մատնանշելով Ադրբեջանում բանտարկված քաղաքական գործիչներին, Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանված հարյուր հազարավոր մարդկանց, ովքեր զրկված են վերադարձի իրավունքից։ Պատգամավորն անդրադարձավ նաև ԵՄ-Ադրբեջան էներգետիկ քաղաքականության հետևանքներին։ Եզրափակելով իր խոսքը՝ պատգամավորը նկատեց. «Պատմությունը կրկնվում է այլ ձևերով, բայց նույն անպատժելիությամբ»։

Լիագումար նիստը հստակ ցույց տվեց Եվրոպական խորհրդարանի դատապարտումը Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած էթնիկ զտումների վերաբերյալ՝ հաստատելով, որ Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը տարածաշրջանում խաղաղության և հաշտեցման հիմնաքարն է։ Խորհրդարանականները ԵՄ անդամ պետություններին դիմել են կոչով՝ որդեգրել ավելի հետևողական և սկզբունքային արտաքին քաղաքականություն, որը գերադասում է մարդու իրավունքներն ու միջազգային իրավունքը՝ տնտեսական շահերից։ ՀՅԴ Հայ դատի Եվրոպայի գրասենյակը, որպես համաեվրոպական կառույց, որը ներկայացված է եվրոպական 14 երկրում, իր խորին շնորհակալությունն է հայտնում այն պատգամավորներին, ովքեր հարգեցին Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակը և շարունակում լուսաբանել հայ ժողովրդի պայքարը՝ հատկապես Լեռնային Ղարաբաղից բռնի կերպով տեղահանված հայերի։ Այս հարցը մեկնաբանելով՝ Հայ դատի Եվրոպայի գրասենյակի նախագահը կարևորեց մի շարք պատգամավորների կողմից ԵՄ գործադիր իշխանության հասցեին հնչեցված քննադատությունները՝ նշելով վերջինիս քաղաքական կամքի պակասը «ցեղասպանություն» բառն օգտագործելու, ինչպես նաև այդ հանցագործության զոհերի հանդեպ պատշաճ հարգանք և արժանապատիվ վերաբերմունք ցուցաբերելու հարցում։