Հալիդ Բեսլիչ՝ բոսնիական ժողովրդական լեգենդի ժառանգությունն ու վերջին հրաժեշտը

Հալիդ Բեսլիչի վերջին օրերը՝ բոսնիական լեգենդի հեռացումը

Հալիդ Բեսլիչը՝ Բոսնիայի և Հերցեգովինայի մշակութային խորհրդանիշը, կյանքից հեռացավ 2025 թվականի հոկտեմբերի 7-ին՝ Սարաևոյում, 72 տարեկան հասակում։ Նրա մահը, որին նախորդեցին լուրջ լյարդի խնդիրներով հիվանդանոցային ամիսները, ավարտին հասցրեց մի ամբողջ դարաշրջան՝ ժողովրդական երաժշտության սիրահարների և այն համայնքների համար, ովքեր նրա ձայնում մխիթարություն էին գտնում նույնիսկ ամենադժվար ժամանակներում։

Բեսլիչի առողջական խնդիրները սկսվել էին օգոստոսին, երբ նրան տեղափոխեցին Սարաևոյի համալսարանի կլինիկական կենտրոն։ Սկզբում բուժվում էր նեֆրոլոգիայի բաժանմունքում, ապա տեղափոխվեց ուռուցքաբանության բաժին։ Սեպտեմբերին մոտիկները և երկրպագուները հույս ունեին՝ վիճակը բարելավվում է, սակայն նրա համառությունը չկարողացավ հաղթահարել հիվանդության ծանր ընթացքը։ Ինչպես հաղորդում են India Times և Tribune աղբյուրները, վերջին շաբաթները նա անցկացրեց ընտանիքի կողքին՝ լուռ մտորելով իր կյանքի մասին, որն ապրեց ոչ միայն իր, այլ նաև ուրիշների համար։

Խոնարհ արմատներ՝ գյուղից մինչև Սարաևոյի բեմեր

Հալիդ Բեսլիչը ծնվել է 1953 թվականի նոյեմբերի 20-ին՝ Վրապցի փոքր գյուղում (որոշ աղբյուրներ նշում են՝ Կնեժինա)։ Նրա մանկությունն անցել է համեստ պայմաններում՝ փոքր համայնքում։ Երաժշտությունը նրա համար ոչ միայն փախուստ էր, այլ նաև կապ՝ գյուղի արմատներից դեպի լայն աշխարհ։ Զինծառայությունից հետո տեղափոխվեց Սարաևո, որը նախկին Յուգոսլավիայի ստեղծագործական կենտրոններից էր։ Այստեղ՝ 1970-ականների վերջում, ձևավորվեց նրա երաժշտական ուղին։

1979 թվականին առաջին անգամ հանդես գալով՝ Բեսլիչի ձայնը դարձավ բոսնիական ժողովրդական ոգու խորհրդանիշ։ Նրա երգերը արտահայտում էին ոչ միայն բառեր ու մեղեդիներ, այլ նաև մարդկանց ամենօրյա ուրախություններն ու ցավերը։ Պարզ, բայց խորիմաստ երգերն էին նրան սիրելի դարձնում բոլորին։

Ժամանակի փորձված երգեր և սերունդներին միավորող ձայն

Ավելի քան քառասունամյա կարիերայի ընթացքում Հալիդ Բեսլիչը թողարկել է 19 ստուդիական ալբոմ՝ ժողովրդական երգերի նոր գոհարներով։ «Neću, neću dijamante», «Budi budi uvijek sretna» և «Miljacka» երգերը դարձել են ավանդույթ՝ հարսանեկան արարողություններում, ընտանեկան հավաքույթներում և տեղական սրճարաններում։ Նույնիսկ եթե նա անձամբ չէր ելույթ ունենում, նրա ձայնը հնչում էր ռադիոյով, տոների ժամանակ և երիտասարդ երգիչների կատարմամբ։

Բեսլիչի երգերը գրկում էին սովորական կյանքի նրբությունները՝ նրան դարձնելով «ժողովրդի մարդ»։ Նա երգում էր ոչ միայն սիրո և կարոտի մասին, այլ նաև հույսի ու տոկունության։ 2009 թվականին ծանր ավտովթարը նրան թողեց մեկ աչքով կույր, սակայն նա վերադարձավ բեմ՝ երախտագիտությամբ և վճռականությամբ՝ մարմնավորելով այն տոկունությունը, որին հավատում էր։

Մարդասիրական ոգի՝ երաժշտությունը որպես հույսի աղբյուր պատերազմի տարիներին

Բեսլիչի ազդեցությունն անցնում էր երաժշտության սահմանները։ Բոսնիական պատերազմի (1992–1995) տարիներին, երբ ընտանիքները բաժանվում էին, իսկ ապագան մշուշոտ էր, նա անցկացրեց ավելի քան 500 բարեգործական համերգ Եվրոպայում։ Համերգների հասույթը տրամադրվում էր փախստականներին՝ ապահովելով ոչ միայն նյութական օգնություն, այլ նաև համերաշխություն։ Նրա մարդասիրությունը գալիս էր կարեկցանքից․ հաջողությունը նա օգտագործում էր ուրիշներին օգնելու համար։

Ինչպես նշել է BalkanInsight-ը, Բեսլիչը ասել է․ «Կարող էի թանկարժեք մեքենաներ վարել և միլիոնանոց տեսահոլովակներ նկարահանել, բայց ինչո՞ւ, եթե հարևանս հաց չունի։ Ինձ հաճույք է պատճառում նրան կերակրելը, հասարակական ճաշարանում օգնելը, հարյուրավոր սովածներին կերակրելը կամ մանկատանը գումար նվիրաբերելը»։ Այս խոսքերը արտահայտում են նրա կյանքի փիլիսոփայությունը։

Վերջին բանաստեղծությունն ու լեգենդի կողքին կանգնած կինը

Առողջության վատթարացման շրջանում Բեսլիչը մխիթարություն էր գտնում կնոջ՝ Սեյդայի աջակցությամբ։ Վերջին օրերին նա գրել է բանաստեղծություն՝ նվիրված Սեյդային, որը հանրությանն է ներկայացվել՝ բացահայտելով նրա անձնական կյանքի ավելի խորը կողմը։ Բեսլիչի համար Սեյդան պարզապես ուղեկից չէր․ նա ուժի ու սիրո աղբյուր էր։ «Նա իմ ամենամեծ աջակցությունն է», հաճախ ասում էր նա՝ ընդգծելով կնոջ կարևորությունը իր կյանքում։

Այս բանաստեղծությունը, որ հրապարակվեց մահվանից առաջ, դարձավ երկարատև սիրո խորհրդանիշ՝ վերջին ակորդ մի կյանքի, որում շաղախված էին հանրային գնահատանքը և անձնական նվիրվածությունը։

Հարգանքի տուրք և Հալիդ Բեսլիչի մնայուն ժառանգությունը

Բեսլիչի մահվան լուրը ցնցեց Բալկանների և աշխարհի բազմաթիվ անկյուններ։ Հարգանքի խոսքեր հնչեցին երկրպագուներից, երաժիշտներից և համայնքներից, որոնք նրան տեսնում էին ոչ միայն որպես արտիստ, այլ նաև օրինակելի մարդ։ Շատերը հիշում էին նրա ջերմ ելույթները, երգերի մեջ գտած մխիթարությունը և անսահման մարդասիրությունը։

«Կցանկանայի, որ ինձ հիշեն ոչ թե որպես լավ երգիչ, այլ որպես լավ մարդ», ասել է Բեսլիչը։ Այս համեստ խոսքերը նրա ժառանգության հիմքն են․ մեծությունը չափվում է ոչ թե փառքով, այլ բարությամբ։

Այսօր նրա երաժշտությունը շարունակում է հնչել տներում, սրճարաններում ու սրտերում՝ հիշեցնելով նոր սերունդներին, որ կարեկցանքը, տոկունությունը և իսկական արվեստը կարող են միավորել ու բուժել։

Հալիդ Բեսլիչի պատմությունը ավելին է, քան նրա ձեռքբերումների գումարը․ այն մեկ մարդու ազդեցության վկայություն է, երբ արվեստն ու մարդկայնությունը անբաժանելի են։ Նրա կյանքը մեզ հրավիրում է խորհել, թե ինչպես երաժշտությունը կարող է բուժել, միավորել և հույս ներշնչել՝ անգամ ամենամութ ժամանակներում։