Հայաստանի մի շարք օբյեկտներ ճանաչվել են պատմամշակութային հուշարձաններ

Հայաստանի պատմամշակութային հուշարձանների ցանկը համալրվել է նոր օբյեկտներով

Հայաստանի պատմամշակութային ժառանգության պահպանության ուղղությամբ կատարվող աշխատանքները շարունակվում են: 2025 թվականի առաջին նիստում ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության (ԿԳՄՍՆ) փորձագիտական հանձնաժողովը որոշում է կայացրել մի շարք օբյեկտների տրամադրել պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանի կարգավիճակ։

Պատմամշակութային հուշարձանի կարգավիճակ ստացած հիմնական օբյեկտները

Հանձնաժողովի նիստում քննարկվել և հաստատվել են հետևյալ օբյեկտների համար պատմամշակութային հուշարձանի կարգավիճակ.

• «Արագած» գիտահետազոտական կայան (1943 թ.) – Արագածոտնի մարզ, Բյուրական գյուղ։
• «Նոր Ամբերդ» գիտահետազոտական կայան (1960 թ.) – Արագածոտնի մարզ, Անտառուտ գյուղ։
• Սբ. Հովհաննես եկեղեցու պարսպի շքամուտք (XIX դ.) – Արագածոտնի մարզ, Ոսկեվազ գյուղ։
• Լորուտ դամբարանադաշտ (մ.թ.ա. III-II հազարամյակ) – Լոռու մարզ, Լորուտ գյուղ։
• Վարդենիսի քաղաքի մուտքի կոթող (1968 թ.) – Գեղարքունիքի մարզ, Վարդենիս քաղաք։
• Ձորագյուղի ձիթհան (XIX դ.) – Գեղարքունիքի մարզ։
• Խաչքար (XI-XII դդ.) – Գեղարքունիքի մարզ, Ձորագյուղ։
• Խոջաղուլի տապանաքար (1695 թ.) – Գեղարքունիքի մարզ, Կախակն գյուղ։
• Եղեգիս-1 քարայր-կացարան (էնեոլիթյան ժամանակաշրջան) – Վայոց ձոր, Եղեգիս գյուղ։

Այս հուշարձանները ներկայացնում են Հայաստանի պատմության տարբեր ժամանակաշրջանները՝ հնագույն դամբարանադաշտերից մինչև խորհրդային գիտահետազոտական կենտրոններ։

Քննարկված պահպանական գոտիների նախագծերը

Բացի նոր հուշարձանների ճանաչումից, հանձնաժողովը քննարկել է մի շարք պահպանական գոտիների նախագծեր, այդ թվում՝

• Շամիրամի դամբարանադաշտ (մ.թ.ա. 2-1-ին հազարամյակ) – Արագածոտնի մարզ։
• Շամիրամ քաղաքատեղի (Ք. ա. II-I հազարամյակ) – պետ. ցուցիչ 2․81․1։
• Մոշաղբյուր գյուղատեղի (XIII-XX դդ.) – Արարատի մարզ, Լանջանիստ գյուղ։
• Սբ. Սարգիս եկեղեցի (XIX դ.) – պետ. ցուցիչ 3.48.3.4, Արարատի մարզ։
• Սպիտակ Վանք գյուղատեղի (XIII-XVII դդ.) – Արարատի մարզ։
• Կարմիր բերդ ամրոց (XIX դ.) – Շիրակի մարզ, Գյումրի քաղաք։
• Խոտ գյուղատեղի (X-XIX դդ.) – Սյունիքի մարզ։

Պահպանական գոտիների սահմանումը միտված է ոչ միայն հուշարձանների ֆիզիկական պահպանմանը, այլև դրանց արժեքի հանրայնացմանը։

Համագործակցություն և հետագա քայլեր

Ըստ ԿԳՄՍ նախարարության՝ ընդունված նախագծերը կուղարկվեն համայնքների ղեկավարներին և տարածքային կառավարման պետական մարմիններին՝ համաձայնեցման համար: Վերջնական հաստատումը կիրականացվի ԿԳՄՍ նախարարի հրամանով:

Բացի այդ, ներկայացվել են նաև.

• Երևանի Նոր Նորք վարչական շրջանի գոտևորման նախագիծ – Նպատակն է քաղաքի մշակութային ժառանգության ինտեգրումը քաղաքային պլանավորմանը։
• Հին Գորիս (Կյորես) բնակատեղիի օգտագործման ծրագիր (Ք. ա. I հազ.) – Սյունիքի մարզ։

 Տնտեսական և մշակութային նշանակությունը

Պատմամշակութային հուշարձանների ճանաչումը կնպաստի.

• Զբոսաշրջության զարգացմանը՝ միջազգային և տեղական այցելուների ներգրավման շնորհիվ։
• Տեղական համայնքների ակտիվացմանը՝ պատմական վայրերը նոր ծրագրերի մեջ ներառելով։
• Պատմամշակութային ժառանգության պահպանմանը՝ պետական և մասնավոր հատվածի համատեղ ջանքերով։

ԿԳՄՍ նախարարությունը շարունակում է մշակել նոր ծրագրեր՝ ուղղված պատմամշակութային արժեքների պահպանությանն ու հանրայնացմանը։