Արագ Ընթերցում
- «Մելիսա» փոթորիկը ուժգնացել է 5-րդ կարգի՝ Ջամայկային սպառնալով կործանարար ջրհեղեղներով և սողանքներով։
- Ջամայկայում հայտարարվել է պարտադիր տարհանում և բացվել են ապաստարաններ՝ երկարատև վտանգավոր պայմանների պատճառով։
- Փակվել են Ջամայկայի հիմնական օդանավակայանները և նավահանգիստները, գործարկվել է ավելի քան 650 ապաստարան։
- Մելիսան արդեն պատճառել է առնվազն չորս զոհ Հաիթիում և Դոմինիկյան Հանրապետությունում։
- Կլիմայական փոփոխությունները խորացնում են փոթորիկների ուժգնությունն ու հաճախականությունը Կարիբյան տարածաշրջանում։
Մելիսա փոթորիկը ուժգնանում է․ Ջամայկան պատրաստվում է հարվածին
Երկուշաբթի առավոտյան Ջամայկայի երկնքում կուտակված ամպերը խոստանում էին պատմական մի փոթորիկ։ «Մելիսա» փոթորիկը, որը հասել է 5-րդ կարգի հզորության, արդեն մոտենում է կղզուն՝ քամիների արագությունը գերազանցում է 260 կմ/ժ, իսկ շարժման դանդաղ տեմպը (7 կմ/ժ) նշանակում է, որ վտանգավոր պայմանները երկար կտևեն։ Al Jazeera-ն հայտնում է, որ փոթորիկի կենտրոնը գտնվում էր Ջամայկայի մայրաքաղաք Քինգսթոնից ընդամենը 210 կմ հարավ-հարավ-արևմուտք՝ սպասվում է, որ հարվածը կլինի երկուշաբթի ուշ երեկոյան կամ երեքշաբթի վաղ առավոտյան։
Կառավարությունը շտապ ահազանգ է տվել ամբողջ կղզում։ Ջրհեղեղի վտանգի տակ գտնվող շրջաններում՝ Պորտ Ռոյալ, Պորտլենդ Քոթեջ, Ռոքի Փոյնթ, Օլդ Հարբուր Բեյ, Թեյլոր Լենդ, Բուլ Բեյ, Նյու Հևեն և Ռիվերթոն Սիթի, հայտարարվել է պարտադիր տարհանում։ Գործարկվել է ավելի քան 650 ապաստարան, սակայն պաշտոնյաները մտահոգված են այն մարդկանց համար, ովքեր կբնակվեն տանը՝ վտանգը չհաշվարկելով։ «Շատ համայնքներ չեն դիմանա այս ջրհեղեղին», զգուշացրել է տեղական ինքնակառավարման նախարար Դեսմոնդ Մաքքենզի։ «Քինգսթոնը ցածր է… Ջամայկայի ոչ մի համայնք ապահով չէ ջրհեղեղից»։
Ծայրահեղ տեղումներ և սողանքների վտանգ․ բնակիչները պատրաստվում են
Մետեորոլոգները կանխատեսում են մինչև 1 մետր (40 դյույմ) տեղումներ՝ որոշ շրջաններում դա տարվա միջին քանակից ավել է։ Հարավային ափերը, ցածրադիր և լեռնային շրջանները գտնվում են ակնհայտ ջրհեղեղի և սողանքների վտանգի տակ։ Ջամայկայի Մետեո ծառայության տնօրեն Էվան Թոմփսոնը շեշտում է․ «Ջրհեղեղի ռիսկ կա յուրաքանչյուր մարզում։ Եթե գետի կամ գետակի մոտ եք, պետք է գտնեք այլ վայր՝ վտանգի դեպքում տեղափոխվելու համար»։
Բնակիչները շտապում են ապահովել իրենց տները և բիզնեսները։ Պորտմորում և Քինգսթոնում մարդիկ պատուհանները փակում են, ավազի պարկեր են դնում, գնումներ են կատարում։ Ուինսթոն Մոքսամը, տեղի բնակիչներից, բացահայտում է ընդհանուր մտահոգությունը․ «Կորցրել եմ տանիքս, կորցրել եմ շատ բան», ասում է նա՝ հիշելով 1988-ի «Գիլբերտ» փոթորիկի ավերածությունները։ Մելիսան, ըստ կանխատեսումների, կարող է ավելի վատ լինել։
Ջամայկայի երկու հիմնական օդանավակայանները՝ Նորման Մանլի և Սանգստեր Մոնտեգո Բեյում, փակվել են կիրակի երեկոյան, բոլոր թռիչքները կասեցվել են։ Ծովային նավահանգիստները նույնպես դադարեցրել են աշխատանքը։ Կառավարության ուղերձը հստակ է․ տեղափոխվեք ապահով վայր և պատրաստ եղեք մի քանի օր դիմակայել ծայրահեղ եղանակային պայմաններին։
Տարածաշրջանային ազդեցություն․ արդեն կան զոհեր և ավերածություններ
Մելիսայի ծայրամասային գոտիները արդեն ավերածություններ են պատճառել Կարիբյան տարածաշրջանում։ Հաստատվել է առնվազն չորս զոհ՝ երեքը Հաիթիում և մեկը Դոմինիկյան Հանրապետությունում, որտեղ ուժեղ տեղումները հանգեցրել են սողանքների և ջրհեղեղների։ Հաիթիում համայնքներ կտրվել են բարձրացող ջրերի պատճառով, իսկ Դոմինիկյան Հանրապետությունում՝ ինը մարզում հայտարարվել է կարմիր ահազանգ։
Փոթորիկի ուղին Ջամայկայից հետո անցնելու է դեպի հյուսիս՝ հարվածելով Կուբայի արևելյան մարզերին, ապա շարժվելու է դեպի Բահամյան կղզիներ և հնարավոր է՝ Բերմուդա։ Կուբայում հայտարարվել է փոթորիկի նախազգուշացում Գրանմա, Սանտյագո դե Կուբա, Գուանտանամո և Հոլգուին մարզերում, իսկ Լաս Տունասում՝ տրոպիկական փոթորիկի զգուշացում։ Վտանգը սպառնում է նաև Թյուրքս և Կայկոս կղզիներին՝ կանխատեսվում են կյանքին սպառնացող պայմաններ Կարիբյան հյուսիսային մասում։
Կլիմայական փոփոխություններ․ Ջամայկայի խոցելիությունը ակնհայտ է
Ջամայկացիները սովոր են փոթորիկներին, սակայն կլիմայի փոփոխությունը խորացնում է սպառնալիքը։ Ջրերի և օդի բարձր ջերմաստիճանը ավելի ուժեղ և դանդաղաշարժ փոթորիկների պատճառ է դառնում՝ բերելով ավելի շատ տեղումներ և երկարատև վտանգ։ Ջամայկան, որի բնակչությունը չի գերազանցում երեք միլիոնը, կազմում է գլոբալ ջերմոցային գազերի արտանետումների ընդամենը 0.02 տոկոսը, սակայն որպես կղզային երկիր, կրում է կլիմայական փոփոխությունների հիմնական հետևանքները։
Վարչապետ Էնդրյու Հոլնեսը սեպտեմբերին ՄԱԿ-ում կոչ է արել հարուստ երկրներին ավելացնել ֆինանսավորումը՝ օգնելու փոքր կղզային պետություններին հարմարվել։ «Կլիմայի փոփոխությունը հեռավոր սպառնալիք չէ, այլ՝ Ջամայկայի համար ամենօրյա իրականություն», նշել է նա։
Մելիսան Ատլանտյան փոթորիկների սեզոնի 13-րդ անվանակոչված փոթորիկն է, որը տևում է հունիսից նոյեմբեր։ Վերջին խոշոր փոթորիկը՝ Բերիլը, հարվածել է Ջամայկային 2024-ի հուլիսին՝ պատճառելով չորս զոհ և մեծ վնասներ։ Այժմ, ընդամենը ամիսներ անց, Մելիսան սպառնում է գերազանցել այդ կորուստները։
Փոթորիկին դիմակայելը․ համայնքի արձագանքը և առաջիկա անորոշությունը
Մելիսայի մոտենալուն զուգահեռ լարվածությունը աճում է։ Տեղական պաշտոնյաները, արտակարգ ծառայությունները և հասարակ քաղաքացիները միասին փորձում են պատրաստվել, սակայն սպառնալիքի չափը մեծ է։ Կղզու լեռնային և խոցելի ենթակառուցվածքը սողանքների և ավազի հոսքերի ռիսկ է ստեղծում, հատկապես արևելքում և հարավում։ Կապի միջոցները կարող են կորսվել փոթորիկի ամենավտանգավոր փուլում՝ ավելացնելով մեկուսացած համայնքների անհանգստությունը։
Փոթորիկից հետո ուշադրությունը կդարձվի վերականգնմանը՝ հոսանքների վերականգնում, օդանավակայանների ու նավահանգիստների վերաբացում, և հատկապես՝ ամենաշատ տուժածների հաշվառումը։ Նախորդ փոթորիկների դասերը ցույց են տալիս նախապատրաստման կարևորությունը, սակայն բնության ուժեղագույն երևույթները միշտ ունեն անկանխատեսելիություն։ NBC News-ի Պատրիկ Սմիթը նշում է․ «Չնայած Ջամայկայի հետ շփումը կարող է փոքր-ինչ թուլացնել Մելիսային, նա մնում է հզոր փոթորիկ՝ շարժվելով դեպի Կուբա, Բահամյան կղզիներ և Բերմուդա»։
Ի՞նչ կլինի հետո
Այս պահին Ջամայկան սպասում է։ Քամին ուժեղանում է, տեղումները սկսվում են, ընտանիքները ապաստարաններում են՝ հույսով, բայց նաև անհանգստությամբ։ Կղզու բնակիչների դիմացկունությունը նորից փորձության է ենթարկվում՝ ուժերի դեմ, որոնք չեն վերահսկում, բայց դիմադրում են աննկուն ոգով։
Մելիսայի հարվածը հստակ հիշեցում է, որ կլիմայական աղետների դեմ պայքարում անհրաժեշտ է համաշխարհային համերաշխություն։ Ջամայկայի նախապատրաստական քայլերը կարող են նվազեցնել կորուստները, սակայն փոթորիկի ուժգնությունն ու դանդաղ ընթացքը ընդգծում են կղզային պետությունների աճող խոցելիությունը։ Աշխարհն այժմ հետևում է, և արձագանքը՝ թե տեղական, թե միջազգային, կձևավորի ոչ միայն վերականգնման ընթացքը, այլ նաև ապագա մոտեցումները փոփոխվող կլիմային և նրա բերած սպառնալիքներին։