Azat TV-ն զրուցել է «Մանթաշով» գործարարների միության ներկայացուցիչ, «Կանաչ սնունդ» ընկերության (մասնագիտացած է արևելյան խոհանոցի ամենահայտնի ուտեստներից հումուսի և մութաբալի արտադրության մեջ) ղեկավար, սիրիահայ Ավո Լախոյանի հետ:
– Ավո, կարելի՞ է ասել, որ «Կանաչ սնունդի» ուտեստները էկոլոգիապես մաքուր արտադրանք են: Եվ ինչո՞ւ «Կանաչ»:
– Այո՛, եթե նայեք պիտանելիության ժամկետն էլ, կտեսնեք, որ մեր արտադրանքը երկար ժամանակ չի կարելի պահել: Եթե նայենք հումուսի ու մութաբալի օգտակարությանը, երկուսի հիմնական օգտակարությունը թահինն է՝ քունջութի ձեթը: Այն շուկայում շատ թանկ արժե: Թահինը բերում ենք հիմնականում Սիրիայից: Սիսեռն էլ սննդային արժեքով մսին փոխարինում է:
Ինչ վերաբերում է բրենդին, նման անվանում շուկայում չկար: Երկար քննարկումներից հետո անվանումը որոշեցինք: «Կանաչ» ասելով նկատի ունենք էկոլոգիապես թարմ, մաքուր:
-Հայաստանցիների հետ բիզնես վարելը հե՞շտ է արդյոք սիրիահայ գործարարի համար: Լեզվի, մտածողության խնդիրներ չկա՞ն:
-Ինձ համար ոչ մի խնդիր չկա: Վարվելակերպպի և նպատակներին հասցնելու պահով ես խնդրի չեմ բախվել: Արևելահայերենը մի անգամ սովորում ես ու վերջ, բայց ինչքան մարդ, այնքան բնավորություն (ժպտում է- խմբ.):
– Կորոնավիրուսն ի՞նչ ազդեցություն է թողել բիզնեսի վրա: Ինչպե՞ս եք կարողանում դիմագրավել այս նոր մարտահրավերին:
-Մենք մի անգամ սրա միջով անցել ենք: Նախորդ անգամ սրա անունը պատերազմ էր, դուրս չէինք գալիս տներից, հիմա դիմակներով ենք շրջում: Ես անձամբ 9 ամիս չեմ աշխատել Սիրիայում: Պետք է հարմարվել նոր մարտահրավերին: Մենք Հայաստանում էլ աշխատում ենք՝ մեր աչքի առաջ ունենալով պատերազմի վտանգը:
Նոր լծակներ մշակեցինք, որ վաճառքի ծավալները չնվազեն: Բիզնեսը միշտ պետք է արձագանքի փոփոխություններին: Եթե այսօր դու լավ ես, վաղը կարող է շուկայից դուրս գաս: Ճգնաժամին պետք է պատրաստ լինել: Հիմա, եթե պետք է դիմակ կրել, պետք է կրել, չպետք է ամեն օր քննարկել այդ թեման՝ կրե՞լ, թե՞ չկրել:
– Ինչպե՞ս ստացվեց համագործակցությունը գործարարների «Մանթաշով» միության հետ, ի՞նչ է այն տվել անձամբ ձեզ:
– Երբ եկանք, այստեղի շուկան մեզ ծանոթ չէր, մեզ կապեր էին պետք: «Չոր մարքեթինգից» ճանաչում էի Վահրամ Միրաքյանին, ծանոթներ էինք: Միության նպատակները շատ հստակ են՝ գործարարների իմիջի բարձրացում: Չէ՞ որ գործարարներն իրենց վճարած հարկերով օգնում են պետությանը, նաև համագործակցության կա անդամների միջև: Տարբեր ոլորտի գործարարներ կան միությունում, օգնում ենք իրար՝ թե՛ փոխշահավետ օգնություն, թե՛ կարծիքների փոխանակություն: Ես հունվար-փետրվարին անդամակցեցի միությանը: Ամիսը մեկ բիզնես ուիքենդ ենք անում, հավաքվում ենք միության անդամներով, հյուրեր ենք հրավիրում: Շատ եմ կարևորում նման միությունների ստեղծումը:
– Ավո, գաղտնիք չէ, որ բազմաթիվ սիրիահայեր Հայաստան եկան սիրիական պատերազմի պատճառով: Շատերը նախընտրեցին արևմտյան երկրներ գնալ: Ե՞րբ և ինչպե՞ս ծագեց Սիրիայից հայրենիք տեղափոխվելու միտքը:
– Սիրիահայերի զգալի մասը տեղափոխվեց Կանադա, Ավստրալիա, քիչ մասը՝ Լիբանան, Շվեդիա: Գիտեք, անկախ կուսակցությունից, սփյուռքում միշտ ուղղությունը դրվում է դեպի հայրենիք: Սփյուռքը միշտ էլ եղել է հայրենադարձ լինելու նպատակով:
Ես 2017 թվականին ընտանիքով տեղափոխվեցի Հայաստան: Ընտանիք ասելով՝ ես և կինս: Բանակում ծառայելիս արդեն նշանվել էի, պատերազմի օրերին ամուսնացա: Կնոջս ընտանիքը 2010-ից արդեն Հայաստան էր տեղափոխվել: Անկեղծ ասած՝ ծրագրված չէր մեր վերադարձը Հայաստան՝ 15-20 օրում որոշեցինք: Մինչ այդ երկու անգամ եկել էի Երևան:
– Պատերազմի սկզբում կոչեր էին հնչում պահպանել սիրիահայ համայնքը, չթուլացնել այն: Ի՞նչ վերաբերմունք կար գաղութից հեռացողների նկատմամբ:
– Ակնհայտ է, որ համայնքը կթուլանա: Կասկած չկա դրանում, այո՛, բայց ինչի՞ հաշվին: Որ մարդիկ գան հայրենիք ու մշտական մնա՞ն հայ, երկիրը բարգավաճի՞, թե՞ գնան օտար երկրներ ու երկու, երեք սերունդ հետո օտարանան: Նայած, թե գաղութի տկարանալը ինչի հաշվին է տեղի ունենում:
Մարդիկ լացելով են դուրս եկել Սիրիայից: Բացի կյանքի ապահովությունից, մարդիկ հեռանում են բանակի պատճառով՝ առաջինը անվտանգությունն է, երկրորդը՝ նյութական վատ պայմանները, պարտադիր բանակ զորակոչվելու պարտադրանքը: Ես, օրինակ՝ 2,4 տարի եմ ծառայել սիրիական բանակում պատերազմի ժամանակ, բայց իմ ընկերները, որոնք ինձնից հետո գնացին բանակ, 7 տարի ավելի ծառայեցին:
– Հայաստան ներգաղթող սիրիահայերին կառավարությունը, սփյուռքի նախարարությունը աջակցություն էր ցուցաբերում, դուք որևէ օժանդակություն ստացե՞լ եք:
– Մենք բիզնես հիմնադրամներից ենք օգտվել, բայց պետական աջակցություն չենք ստացել: Գիտեմ, որ օգնել են սիրիահայերին, բայց թե ինչպես ու ինչ չափով, տեղյակ չեմ:
– Ավո, Սիրիայում հայ գործարարները արտոնություններ են ունեցել՝ ցածր տոկոսադրույքներով վարկեր, պետական աջակցություն, Հայաստանում այդ առումով ինչպե՞ս էր:
– Ճիշտ է, Սիրիայում բիզնես սկսելն էլ է հեշտ, ապրելն էլ է հեշտ: Սիրիայում քչերն էին վարձով ապրում, իսկ այստեղ սիրիահայերին շատ է նեղում տան վարձը վճարելը, մանավանդ սիրիական պատերազմի ժամանակ դրամը արժեզրկվեց:
– Ինչպե՞ս ծագեց արևելյան ուտեստների արտադրություն հիմնելու գաղափարը Հայաստանում: Արդյո՞ք սա ձեր սիրիական բիզնեսի շարունակությունն է: Ռիսկային չէր արդյո՞ք, քանի որ ոչ բոլորն են օգտագործում հումուս ու մութաբալ, շատերը գուցե չգիտեն՝ ինչ է:
-Ո՛չ, Սիրիայում մենք ունեինք բիզնես, որը մինչև վերջին օրը գործեց: Սա նոր բիզնես է: Մենք սկսել ենք մի տեսակով՝ հումուսով: Այս բիզնեսն ընտանեկան է: Մեր ուժը, բիզնեսի հաջողության գաղտնիքը ընտանիքն է: Իհարկե, ունենք աշխատողներ, բայց, օրինակ՝ եղբայրս խանութի բաժնով է զբաղվում, ես՝ մարքեթինգով, առաքումների բաժինը ստանձել է մյուս եղբայրս: Մենք երեքս նաև մեր առանձին բիզնեսներն ունենք:
Մեր ռազմավարությունն այնպիսին է, որ մեզ հասցնի մեր նպատակետի, հետո այլ նշաձող ենք սահմանում ու դրան հասնում: Մենք մեծ ուշադրություն ենք դարձնում մարքեթինգին, սոցցանցում մարդկանց սովորեցնում ենք ինչն ինչպես ուտել, ինչ օգտակարույթուն ունի տվյալ ուտեստը:
Նախ՝ մարդը պետք է հասկանա, թե ինչ է տվյալ արտադրանքը իրենից ներկայացնում, հետո սովորեցնենք նրան գնել այն: Եթե մարդ չիմանա, թե ինչ է, օրինակ՝ հումուսը, նվիրես էլ, գուցե չուտի: Մեր աշխատողները, որոնք երևանցիներ էին, չգիտեին՝ ինչ է այն: Առաջին մի շաբաթը սոված էին մնացել, հետո սկսեցին քիչ-քիչ ուտել, հիմա առանց հումուսի իրենց ճաշը չեն պատկերացնում: Մենք ամեն օր ենք աշխատում մեր արտադրատեսակի, վաճառքի, համի, որակի վրա:
– Արդյոք հումուսի բաղադրությունը մնացել է նույնը՝ արևելյա՞նը, թե՞ հարմարեցրել եք հայաստանցիների քիմքին:
– Համեղ հումուսի պարտադիր բաղադրիչներից է թահինը, որը գուցե այլ ռեստորաններում չէր օգտագործվում: Չեմ հիշում, որ Սիրիայում որևէ մեկը հումուս պատրաստեր տանը: Ամեն թաղամասում, ամեն անկյունում հումուս վաճառվում էր, այնքան տարածված է: Այստեղ պակասը կար թե՛ արտադրողի, թե՛ սպառողի: Հումուսը տան պայմաններում սարքվելիք ուտեստ չէ, այն աղցան չէ, որ բաղադրիչները կտրատես, խառնես իրար ու վերջ: Այն ժամանակատար գործ է: Նույնը մութաբալի պարագայում է՝ անկախ սեզոնից, հումքը՝ սմբուկը, ունենք:
Հումուսի հաջողությունից հետո նոր անցանք մութաբալին, ապա կիսաֆաբրիկատների պատրաստմանը: Ամեն տարի 1-2 ուտեստ փորձում ենք ավելացնել, պատվերներով ենք աշխատում:
