Խամենեին Թրամփին. Իրանն առանց պայմանի չի հանձնվի

2025թ. հունիսի 18-ին Իրանի գերագույն առաջնորդ Ալի Խամենեին հանդես եկավ կտրուկ հայտարարությամբ՝ մերժելով ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի կոչը՝ Իրանի «առանց պայմանի հանձնվելու» մասին։ Հեռուստատեսային ելույթում Խամենեին ընդգծեց. «Իրանական ազգը կանգուն է պարտադրված պատերազմի դեմ, ինչպես նաև պարտադրված խաղաղության դեմ, և այս ազգը ոչ մեկի առաջ չի հանձնվի»։

Խամենեիի խոսքերը հնչեցին Իսրայել-Իրան հակամարտության սրման ֆոնին, երբ ԱՄՆ-ը քննարկում է հնարավոր միջամտությունը։ Խամենեին զգուշացրեց, որ ցանկացած ռազմական գործողություն ԱՄՆ-ի կողմից կբերի «անդառնալի հետևանքների», ինչը էլ ավելի է լարում Մերձավոր Արևելքի իրավիճակը։

Թրամփի պահանջների համատեքստը

2025թ. հունիսի 17-ին Դոնալդ Թրամփը Truth Social հարթակում հանդես եկավ մի շարք սպառնալից հայտարարություններով՝ կոչ անելով Իրանի «առանց պայմանի հանձնվելուն»։ Նա հայտարարեց, որ ԱՄՆ-ը «ամբողջական վերահսկողություն ունի Իրանի երկնքում» և զգուշացրեց ռազմական գործողությունների հնարավորության մասին։ Ըստ Abc-ի՝ Թրամփը հրավիրել էր Ազգային անվտանգության խորհրդի նիստ՝ քննարկելու ԱՄՆ-ի հնարավոր միջամտությունը հակամարտությանը, այդ թվում՝ հարվածներ Իրանի միջուկային օբյեկտներին։

Այս զարգացումները տեղի են ունենում Իսրայելի օդային հարվածների ֆոնին, որոնք ուղղված են եղել Իրանի թիրախներին, ներառյալ Թեհրանի Ֆորդո միջուկային օբյեկտը։ Ըստ Reuters-ի՝ մայրաքաղաքի ճանապարհները լցված են բնակիչներով, որոնք փախչում են հարվածներից։ Նրանցից մեկը՝ 31-ամյա Արեզուն, հեռախոսազրույցում պատմել է, որ տեղափոխվել է Լավասան քաղաք՝ հարվածներից խուսափելու համար։

Խամենեիի վճռականությունը և Իրանի արձագանքը

Իր ելույթում Խամենեին ոչ միայն մերժեց Թրամփի պահանջները, այլև հիշեցրեց Իրանի դիմադրության պատմությունը։ «Խելացի մարդիկ, որոնք ճանաչում են Իրանին, իրանական ազգին և նրա պատմությունը, երբեք այս ազգի հետ սպառնալից լեզվով չեն խոսի»,- ասաց նա՝ ըստ Reuters-ի։ Այս խոսքերը խորապես արձագանքում են մի ազգի, որը դիմակայել է տասնամյակների պատժամիջոցներին և արտաքին ճնշումներին։

Իրանը նույնպես հանդես է եկել զգուշացումներով։ Երկրի ղեկավարները առաջարկել են հնարավոր պատասխան քայլեր, այդ թվում՝ սպառնացել են խոչընդոտել նավթի համաշխարհային շուկաներին մուտքը Հորմուզի նեղուցով։ Թեև նման սպառնալիքներ եղել են նախկինում, դրանք ընդգծում են ներկա ճգնաժամի լրջությունը։ Միևնույն ժամանակ, Իրանի ներկայացուցիչն ԱՄԿ-ում՝ Ալի Բահրեյնին, մեղադրել է ԱՄՆ-ին Իսրայելի գործողություններին մեղսակցելու մեջ և զգուշացրել ԱՄՆ-ի դեմ խիստ պատասխան տալու մասին։

Միջազգային արձագանքներն ու խաղաղության կոչերը

Միջազգային հանրությունը խոր մտահոգություն է հայտնել հակամարտության սրման կապակցությամբ։ Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարությունը զգուշացրել է, որ իրավիճակը «միլիմետրերով հեռու է աղետից», իսկ Գերմանիան կոչ է արել Իրանին հավաստիացնել, որ չի ձգտում միջուկային զենք ունենալ։ G7-ի առաջնորդները, ներառյալ Թրամփը, ընդունել են համատեղ հայտարարություն՝ վերահաստատելով Իսրայելի ինքնապաշտպանության իրավունքը, սակայն զերծ մնացել են հրադադարի կոչից։ Ըստ Abc-ի՝ հայտարարության վերջնական տարբերակից հանվել է նախորդ տարբերակում առկա ձևակերպումը՝ կոչ անելով ինքնատիրապետման։

Չնայած այս կոչերին, Թրամփի հայտարարությունները ցույց են տալիս, որ նա նախընտրում է հարցի վճռական լուծում։ G7-ի գագաթնաժողովից վերադառնալիս Թրամփը հերքեց հրադադարի առաջարկները՝ նշելով, որ նա ձգտում է «իրական ավարտի», հատկապես Իրանի միջուկային հավակնությունների հարցում։ Նրա դիրքորոշումը էլ ավելի է բարդացնում իրավիճակը՝ հուշելով ԱՄՆ-ի հնարավոր մասնակցությունը հակամարտությանը։

Սկզբունքային հայտարարությունները և կողմերի կոշտ դիրքորոշումները ավելի են սրում լարվածությունը՝ թուլացնելով խաղաղության հասնելու հնարավորությունները։ Մերձավոր Արևելքի ապագան շարունակում է մնալ անհանգիստ և անկանխատեսելի։