Թուրքիայի կողմից Հայոց ցեղասպանության ժխտումը վտանգավոր շարունակություն և կրկնության սերմ է, ասում է կիպրացի Եվրոպական խորհրդարանի պատգամավոր Կոստաս Մավրիդեսը

Թուրքիայի կողմից Հայոց ցեղասպանության ժխտումը վտանգավոր շարունակություն և կրկնության սերմ է, ասում է կիպրացի Եվրոպական խորհրդարանի պատգամավոր Կոստաս Մավրիդեսը – 2025

Կոստաս Մավրիդեսը՝ Կիպրոսը Եվրոպական խորհրդարանում ներկայացնող պատգամավորը, հստակ դիրքորոշում է արտահայտել Հայոց ցեղասպանությունը ժխտելու Թուրքիայի քաղաքականության վերաբերյալ։ Բրյուսելում «Արմենպրես»-ի թղթակցին տված հարցազրույցում Եվրոպական խորհրդարանի պատգամավոր Մավրիդեսը անդրադարձել է ժխտման քաղաքականության հետևանքներին, մասնավորապես՝ կապված Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի գլխավորած ռեժիմի հետ։ Նրա մեկնաբանություններն ընդգծել են բազմակողմ բացասական հետևանքները, որոնք նա վերագրում է ժխտման քաղաքականությանը։

Ժխտումը որակվել է որպես Ցեղասպանության շարունակություն

Հարցազրույցի մասին հաղորդման համաձայն՝ Կոստաս Մավրիդեսը հստակորեն նշել է, որ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի ռեժիմի կողմից Հայոց ցեղասպանության ժխտումը պարզապես պատմական ռևիզիոնիզմի կամ քաղաքական դիրքորոշման ակտ չէ։ Փոխարենը նա այս ժխտումը բնութագրել է որպես բուն Ցեղասպանության ուղիղ շարունակություն։ Այս տեսակետը ենթադրում է, որ Օսմանյան կայսրությունում հայ բնակչության համակարգված բնաջնջումը, որը սկսվել է 1915 թվականին, ժխտելու գործողությունը Մավրիդեսի կողմից դիտարկվում է որպես բուն հանցագործության շարունակություն՝ երկարացնելով դրա ազդեցությունն ու նշանակությունը մինչև այսօր։ Ժխտումը որպես շարունակություն ձևակերպելով՝ Եվրոպական խորհրդարանի պատգամավոր Մավրիդեսը խորը և ակտիվ բացասական դեր է վերագրում պատմական իրադարձությունների վերաբերյալ Թուրքիայի ներկայիս ղեկավարության որդեգրած քաղաքականությանը։

Ժխտումը որպես ցեղասպանության շարունակություն հասկացությունը երբեմն արտահայտվում է պատմական ոճրագործությունների շուրջ քննարկումներում։ Այս տեսակետը ենթադրում է, որ բացի բնաջնջման ֆիզիկական գործողություններից, հանցագործությունը հետագայում չճանաչելը, պատասխանատվություն չընդունելը և հիշատակման ու արդարության հնարավորություն չտալը կարող է երկարաձգել զոհերի խմբի տառապանքները և խոչընդոտել բուժման և հաշտեցման գործընթացը։ Մավրիդեսի հայտարարությունը համահունչ է այս տեսակետին՝ այն կիրառելով հատուկ Թուրքիայի կողմից Հայոց ցեղասպանության ժխտման համատեքստում՝ նշված ռեժիմի օրոք։

Նմանատիպ հանցագործությունների կրկնության վտանգավոր սերմ

Եվրոպական խորհրդարանի պատգամավոր Մավրիդեսը ավելի մանրամասն անդրադարձել է Թուրքիայի ժխտման քաղաքականության վտանգավոր հետևանքներին։ Նա այն բնութագրել է ոչ միայն որպես Ցեղասպանության շարունակություն, այլև որպես «նմանատիպ հանցագործությունների կրկնության վտանգավոր սերմ»։ Նրա հայտարարության այս մասը պատմական ժխտումը ուղիղ կապում է ապագա ոճրագործությունների հնարավորության հետ։ «Վտանգավոր սերմի» համեմատությունը ենթադրում է, որ ժխտումը՝ խոչընդոտելով անցյալի ցեղասպանությունների ամբողջական ճանաչմանն ու հաշվետվողականությանը, կարող է ստեղծել պայմաններ, որոնք թույլ կտան նման հանցագործությունները կրկնվել։ Այն ենթադրում է, որ չլուծված պատմական անարդարությունները և դրանք միանշանակ չդատապարտելը կարող են ստեղծել միջավայր, որտեղ ցեղասպանության վաղ նախազգուշական նշանները անտեսվում են, կամ որտեղ ապագա հանցագործությունների իրագործողները զգում են, որ կարող են անպատիժ գործել՝ տեսնելով, որ անցյալի ցեղասպանությունը ժխտվել է առանց էական հետևանքների։ Այսպիսով, Մավրիդեսի հայտարարությունը Հայոց ցեղասպանության ժխտումը դիտարկում է որպես գործոն, որը ակտիվորեն նպաստում է ապագայում մարդկության դեմ ուղղված նմանատիպ հանցագործությունների կրկնության ռիսկին։

Այն մտայնությունը, որ ժխտումը կրկնության վտանգ է ստեղծում, ցեղասպանության կանխարգելման ոլորտում առանցքային փաստարկ է։ Հաճախ պնդվում է, որ անցյալի ցեղասպանությունները հիշելը և ճանաչելը, դրանց պատճառներն ու մեխանիզմները հասկանալը և հաշվետվողականություն ապահովելը էական քայլեր են համաշխարհային հավաքական գիտակցություն ձևավորելու համար, որը կարող է օգնել կանխարգելել նման ոճրագործությունները։ Հակառակը՝ ժխտումը կարող է խաթարել այդ ջանքերը, խեղաթյուրել պատմությունը և պոտենցիալ խրախուսել նրանց, ովքեր կարող են մտածել նմանատիպ հանցագործությունների մասին։ Մավրիդեսի հայտարարությունը ուղղակիորեն արտացոլում է այս մտահոգությունը՝ արտահայտելով այն տեսակետը, որ Թուրքիայի ժխտումը հատուկ ծառայում է որպես կատալիզատոր կամ խթան ապագայում հնարավոր ցեղասպանությունների համար։

[Աղբյուր՝ Կոստաս Մավրիդես՝ «Արմենպրես»-ի միջոցով]

Ցեղասպանությունը որպես բարոյական դաս ներկայի և ապագայի համար

Բացի ժխտմանը վերաբերող իր քննադատությունից, Կոստաս Մավրիդեսը նաև ձևակերպել է իր տեսակետը այն մասին, թե ինչպես պետք է հասկանալ և մոտենալ Հայոց ցեղասպանությանը և մարդկության դեմ ուղղված նմանատիպ հանցագործություններին։ Նա ընդգծել է, որ այս իրադարձությունները չպետք է սահմանափակվեն միայն դատապարտվելով և ուսումնասիրվելով որպես պատմական հիշողության իրադարձություններ։ Ճանաչելով դատապարտման և պատմական ուսումնասիրության կարևորությունը՝ Մավրիդեսը հանդես է եկել ավելի խորը ըմբռնման օգտին։ Նա նշել է, որ նման հանցագործությունները պետք է նաև «ընկալվեն որպես բարոյական դաս՝ մեր ներկայի և ապագայի համար»։

Նրա հայտարարության այս մասը ընդգծում է պատմական ցեղասպանությունների էթիկական և արդիական նշանակությունը։ Դրանք որպես «բարոյական դաս» հասկանալը ենթադրում է, որ այս իրադարձությունները տրամադրում են կարևոր պատկերացումներ ատելության, անհանդուրժողականության, խտրականության և մարդու իրավունքների համակարգված խախտման վտանգների մասին։ Այն ենթադրում է, որ Հայոց ցեղասպանության ուսումնասիրությունը պետք է հանգեցնի մտորումների հիմնարար բարոյական սկզբունքների և դրանց կիրառման մասին այսօրվա աշխարհում և ապագա գործողությունները ուղղորդելու համար։ «Մեր ներկայի և ապագայի համար» արտահայտությունը ընդգծում է այս բարոյական դասի շարունակական և ապագային միտված նշանակությունը։ Այն ենթադրում է, որ Ցեղասպանությունից քաղած դասերը սահմանափակված չեն անցյալով, այլ ուղիղ կիրառելիություն ունեն արդի մարտահրավերների և արդար ու մարդասիրական աշխարհ կառուցելուն ուղղված ապագա ջանքերի համար։ Մավրիդեսի տեսակետը հանդես է գալիս ցեղասպանության պատմության հետ ակտիվ փոխգործակցության օգտին, որը գերազանցում է ակադեմիական ուսումնասիրությունը և մտնում է կիրառական էթիկայի և կանխարգելիչ գործողությունների ոլորտ։

Պատմական ոճրագործությունները բարոյական դասի տեսանկյունից դիտարկելը կարևոր է ցեղասպանության կանխարգելման և մարդու իրավունքների խթանման համար։ Այն խրախուսում է անհատներին և հասարակություններին ճանաչել խտրականության և հալածանքների վաղ նախազգուշական նշանները, հասկանալ զանգվածային բռնության հանգեցնող գործընթացները և քայլեր ձեռնարկել նման զարգացումները կանխելու համար։ Մավրիդեսի կոչը՝ Հայոց ցեղասպանությունը հասկանալ որպես բարոյական դաս, ծառայում է որպես հիշեցում, որ պատմական գիտելիքը պետք է տեղեկացնի արդի էթիկական ընտրությունները և նպաստի ավելի արդար ու խաղաղ աշխարհ կառուցելուն ապագա սերունդների համար։ Նրա շեշտադրումը թե՛ ներկայի, թե՛ ապագայի վրա ընդգծում է անցյալից դասեր քաղելու և ավելի լավ ապագա կերտելու մշտական պատասխանատվությունը։

Հարցազրույցի համատեքստը Բրյուսելում

Կոստաս Մավրիդեսի հայտարարությունները արվել են հայկական պետական լրատվական գործակալության՝ «Արմենպրես»-ի թղթակցին տված հարցազրույցում։ Հարցազրույցը տեղի է ունեցել Բրյուսելում, որը փաստացի Եվրոպական միության մայրաքաղաքն է և միջազգային քաղաքականության ու դիվանագիտության հիմնական կենտրոն։ Հարցազրույցի վայրը նշանակալի է, քանի որ Բրյուսելում է գտնվում Եվրոպական խորհրդարանը, որտեղ Մավրիդեսը ծառայում է որպես Եվրոպական խորհրդարանի պատգամավոր։ Նրա մեկնաբանությունները, որոնք արվել են այս համատեքստում, կրում են եվրոպական առանցքային հաստատությունում ընտրված ներկայացուցչի հայտարարության կշիռը։ Հարցազրույցը հարթակ է տրամադրել Եվրոպական խորհրդարանի պատգամավոր Մավրիդեսին՝ եվրոպական տեսանկյունից հստակեցնելու պատմական և արդիական կարևորություն ունեցող հարցի վերաբերյալ իր տեսակետները։

Կոստաս Մավրիդես. Կիպրոսի ներկայացուցիչ Եվրոպական խորհրդարանում

Կոստաս Մավրիդեսը ծառայում է որպես Եվրոպական խորհրդարանի պատգամավոր՝ ներկայացնելով Կիպրոսի Հանրապետությունը։ Կիպրոսը, իր սեփական պատմական փորձառություններով և տարածաշրջանային բարդ դինամիկայով, հաճախ է համերաշխություն հայտնել Հայաստանին Հայոց ցեղասպանության հարցում։ Որպես Կիպրոսից Եվրոպական խորհրդարանի պատգամավոր՝ Մավրիդեսը մասնակցում է Եվրոպական խորհրդարանի օրենսդրական և քննարկումային աշխատանքներին, որը նախկինում բանաձևեր է ընդունել Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ։ Նրա ընտրված ներկայացուցչի պաշտոնը հնարավորություն է տալիս նրան եվրոպական նշանավոր հարթակում արտահայտել իր տեսակետները միջազգային մարդու իրավունքների, պատմական արդարության և ցեղասպանության կանխարգելման հարցերի վերաբերյալ։

Եվրոպական խորհրդարանի պատգամավորի դիրքորոշման նշանակությունը ժխտման վերաբերյալ

Եվրոպական խորհրդարանի պատգամավոր Մավրիդեսի հստակ և ուժեղ դիրքորոշումը Թուրքիայի կողմից Հայոց ցեղասպանության ժխտման վերաբերյալ նշանակալի է եվրոպական քաղաքական լանդշաֆտում։ Ժխտումը որպես թե՛ հանցագործության շարունակություն, թե՛ կրկնության վտանգավոր սերմ որակելով՝ նա նպաստում է այն դիսկուրսին, որը պատմական ճանաչումը ուղիղ կապում է արդի մարդու իրավունքների հետ կապված մտահոգությունների և ապագա կանխարգելիչ ջանքերի հետ։ Եվրոպական խորհրդարանի պատգամավորների նման հայտարարությունները կարող են օգնել բարձրացնել իրազեկությունը, ազդել ԵՄ հաստատությունների ներսում քաղաքականության քննարկումների վրա և աջակցություն ցուցաբերել այն միջազգային ջանքերին, որոնք ուղղված են Հայոց ցեղասպանության ամբողջական և միանշանակ ճանաչմանը և ցեղասպանության ժխտման բոլոր ձևերի դեմ պայքարին։

Եզրակացություն. կոչ՝ ճանաչման և բարոյական ըմբռնման

Եզրափակելով, կիպրացի Եվրոպական խորհրդարանի պատգամավոր Կոստաս Մավրիդեսի հայտարարությունները «Արմենպրես»-ին տված հարցազրույցում 2025 թվականի ապրիլի 24-ին ներկայացրին Թուրքիայի կողմից Հայոց ցեղասպանության ժխտման սուր քննադատությունը։ Ժխտումը բնութագրելով ոչ միայն որպես պատմական հանցագործության շարունակություն, այլև որպես նմանատիպ ոճրագործությունների կրկնության վտանգավոր սերմ՝ Մավրիդեսը ընդգծեց նման քաղաքականության լուրջ հետևանքները թե՛ պատմական արդարության, թե՛ ապագա ցեղասպանության կանխարգելման համար։ Նրա կոչը՝ Հայոց ցեղասպանությունը և մարդկության դեմ ուղղված նմանատիպ հանցագործությունները հասկանալ որպես բարոյական դաս ներկայի և ապագայի համար, ընդգծում է այս պատմական իրադարձությունների մշտական արդիականությունը և այն կարևոր դերը, որ նրանք խաղում են էթիկական գիտակցության ձևավորման և այնպիսի աշխարհ կառուցելուն ուղղված գործողությունները առաջնորդելու գործում, որը զերծ է նման սարսափներից։ Նրա դիտարկումները նպաստում են պատմական ճշմարտությունը ճանաչելու և ժխտման դեմ պայքարելու կարևորության շուրջ ընթացող միջազգային երկխոսությանը՝ որպես ապագա ցեղասպանությունները կանխարգելելու էական քայլեր։