RElection նախագծի շրջանակներում ընտրական իրավունքի թեմայով զրուցել ենք «Ազատ դեմոկրատներ» կուսակցության փոխնախագահ Անժելա Խաչատրյանի հետ: Հարցազրույցն իրականացվել է հոկտեմբերի 4-ին։
– Տիկի՛ն Խաչատրյան, այս թեմայով մենք նախորդ անգամ զրուցում էինք Ազգային ժողովի «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Համազասպ Դանիելյանի հետ, և ծրագրի ձևաչափի համաձայն՝ նա Ձեզ հարց է ուղղել.
«Արդյո՞ք կարծում եք, որ լրացուցիչ օրենսդրական կարգավորումների միջոցով պետք է խրախուսել կանանց ներկայացվածությունը կուսակցություններում: Եթե այո, որո՞նք են այդ կարգավորումները»:- Նախևառաջ ուզում եմ նշել, որ Ընտրական օրենսգրքում հստակ կարգավորումների անհրաժեշտություն ունենք: Ինչ վերաբերում է «Կուսակցությունների մասին» օրենքին, դրանց կարգավորումների անհրաժեշտությունը դեռևս քննարկումների մեջ է:
Կարծում եմ` քանի դեռ չկա այն գիտակցումը մեր երկրում, որ պետք է կանայք լինեն ակտիվ դերերում և բարձր հորիզոնականներում՝ թե՛ կուսակցության ղեկավար կազմում, թե՛ Ազգային ժողովում և նաև կառավարությունում, այդ կարգավորումների անհրաժեշտությունը մենք ունենալու ենք:
Բնականաբար, եթե ես խոսեմ իմ անձնական օրինակով և հենց «Ազատ դեմոկրատներ» կուսակցության օրինակով, մեզ մոտ այդ խնդիրը չկա, որովհետև կուսակցության ղեկավար կազմում կանայք ներկայացված են, կուսակցության վարչությունում կանայք ներկայացված են, և եթե Դուք դիտարկեք մեր ցուցակները վերջին ընտրությունների մասնակցության՝ թե՛ 2017 թվականի, թե՛ 2018 թվականի, ապա այնտեղ ակնհայտ էր կանանց, նաև երիտասարդության ներգրավվածության բավականին բարձր տոկոսը: Նաև կուսակցության ներսում, կուսակցական աշխատանքում երիտասարդությունը բավականին ակտիվ ներգրավված է:
Բայց մեկ-երկու-երեք կուսակցության օրինակով չէ, որ պետք է ընդհանուր կարգավորումների մասին խոսել: Այդ է պատճառը, որ մենք խոսում ենք ընդհանուր Հայաստանի Հանրապետության մասին, և ՀՀ-ում, այո՛, կանանց ներգրավվածությունը քաղաքականության մեջ, կանանց դիրքը կուսակցությունում և կանանց ակտիվ մասնակցությունն Ազգային ժողովում, կառավարությունում դեռևս խնդրահարույց է: Այդ իսկ պատճառով օրենսդրական կարգավորումներ, կարծում եմ, պետք է լինեն թե՛ «Կուսակցությունների մասին» օրենքում և թե՛ Ընտրական օրենսգրքում:
Ուզում եմ նշել, որ Ընտրական օրենսգրքի փոփոխությունների քննարկումները, երբ արվում էին 2018 թվականին (հիշում եք, կառավարության կողմից ձևավորվել էր հատուկ հանձնաժողով, որը քննարկում էր փոփոխությունների իրականացումը, և որին «Ազատ դեմոկրատներ» կուսակցությունը մասնակցում էր, ես անձամբ ներկայացնում էի մեր առաջարկների փաթեթը, հանձնաժողովին ևս գրավոր տեսքով փաթեթը ներկայացվել է), այնտեղ մենք առաջարկում էինք, որ 2016 թվականին ընդունված Ընտրական օրենսգրքի անցումային դրույթներում նշված 30/70 համամասնությունը՝ ընտրական ցուցակներում կանանց ներգրավվածության, բերվեր հենց Ընտրական օրենսգրքի բուն հոդվածների մեջ, այսինքն` դա չթողնվեր 2022-ից կամ 2023-ից հետո, այլ կիրառվեր հենց 2018 թվականի արտահերթ ընտրությունների ժամանակ:
Ցավոք սրտի, գիտենք` ինչ տեղի ունեցավ Ընտրական օրենսգրքի փոփոխությունների, այսպես ասած, «չընդունման» ժամանակ. ԱԺ-ն չկարողացավ այն անցկացնել, չընդունվեց այն, և մենք ունեցանք ընտրություններ նախկին Ընտրական օրենսգրքով, որը մեզ համար անընդունելի էր, որովհետև նախկին Ընտրական օրենսգիրքը կարված էր նախորդ իշխանությունների հագով, և դրանով գնալն ընտրությունների ինչ-որ տեղ նաև հարված էր հասցնում ապրիլ-մայիս ամիսներին տեղի ունեցած փոփոխություններից հետո սահմանված սկզբունքներին: Բայց ունենք այն, ինչ ունենք, և ես հուսով եմ, որ կառավարության և ԱԺ-ի կողմից գործուն քայլեր են գործադրվելու և մենք էլ, իհարկե, պատրաստ ենք կրկին մասնակցելու այդ քննարկումներին և մեր առաջարկությունները ներկայացնելու, այդ թվում՝ ընտրական օրենսգրքում կանանց մասնակցության առումով 30/70 համածասնությունը, եթե կգանք համաձայնության, 40/60 համածասնության, քավ լիցի, մենք դեմ չենք:
Բայց ես ուզում եմ մի բան շեշտել. բացի այն, որ պետք է Ընտրական օրենսգիրքը սահմանի սեռերի 30/70 կամ 40/60 համամասնությունը, եկեք հիմա հստակ տոկոսներից չխոսենք, դա պետք է սահմանվի նաև խմբակցություններում հետագայում, որովհետև մենք ունենք դառը փորձ, երբ կանանց զուտ, որպեսզի ԿԸՀ-ն ընդունի ցուցակը, քվոտաները հստակ լինեն, ներգրավում են ցուցակում, հետագայում այդ կանայք, որոնք անցնում են ԱԺ, հրաժարվում են իրենց մանդատներից` հօգուտ իրենց կուսակից ընկեր տղամարդկանց: Ես կարծում եմ, և մեր կուսակցության առաջարկն էր նաև, որ այդ քվոտան սահմանվի նաև խմբակցությունների կազմի հաստատման ժամանակ, որպեսզի, եթե կինը անգամ հրաժարվում է մանդատից, և համամասնությունը տոկոսային առումով խախտվում է՝ հօգուտ սեռերից մեկի, ապա այդ մանդատից հրաժարվածին ոչ թե պետք է փոխարինի իր հաջորդ համարը, այլ կին պետք է փոխարինի, թեկուզ նա լինի երեք կամ չորս համար ներքև:
– ԱԺ-ում քննարկումներ են մեկնարկել, որոնց նպատակն է բարեփոխել «Կուսակցությունների մասին» օրենքը և Ընտրական օրենսգրքի այն հատվածը, որ վերաբերում է նախընտրական քարոզչությանը: Քննարկումներին մասնակցում են արտախորհրդարանական ուժեր, քաղհասարակության ներկայացուցիչներ: «Ազատ դեմոկրատներ»-ը մասնակցո՞ւմ է այս քննարկումներին:
– Մենք մասնակցել ենք 2018-ի սեպտեմբերին տեղի ունեցած քննարկմանը՝ ԱԺ-ի: Նաև միջազգային մի շարք կառույցների հետ միասին կազմակերպված քննարկում էր, որտեղ արտասահմանյան փորձագետներ էին ներկայացված, որոնք ներկայացնում էին միջազգային փորձը: Եվ, բնականաբար, շարունակելու ենք մասնակցել: Նաև առաջիկայում տեղի է ունենալու «Կուսակցությունների մասին» օրենքի վերաբերյալ քննարկումներ, որտեղ առանձին հենց կանանց ակտիվ ներգրավվածության մասին դրույթներն են հիմնականում քննարկվելու, այսինքն` առանձին թեմատիկան դրա առումով է լինելու:
Բնականաբար, մենք կարծում ենք, որ բարեփոխումների անհրաժեշտություն կա: Դուք նշեցիք Ընտրական օրենսգրքի նախընտրական քարոզչության մասը, ես կարծում եմ, որ Ընտրական օրենսգիրքն ընդհանրապես, բացի նախընտրական քարոզչությունից, որտեղ, այո՛, աշլատանք կա անելու, նաև այլ դրույթներ ունի, որոնք պետք է փոփոխման ենթարկվեն: Եվ ամենակարևոր դրութներից մեկն էլ հենց ռեյտինգային համակարգի վերացումն է, որովհետև այն նաև իր հստակ անդրադարձն է ունենում նախընտրական քարոզչության վրա, որովհետև մենք երկու անգամ փորձել ենք այս օրենքը ռեյտինգային համակարգով և տեսել ենք, որ նախընտրական քարոզչության վրա ինչպիսի վատ անդրադարձ են ունենում որոշ կուսակցությունների կողմից առաջադրված ռեյտինգային թեկնածուները: Մենք բոլորս էլ շատ լավ հասկանում ենք` ինչի մասին է խոսքը:
Երբ մենք խոսում ենք ռեյտինգային համակարգի մասին, մենք խոսում ենք ոչ թե գաղափարական, քաղաքական պայքարի մասին՝ նախընտրական շրջանում, այլ խոսում ենք ռեսուրսների մասին. այդ մարդն ինչքանով է հարգված, ես կասեի նաև «լավ տղա», կամ «լավ ազգի աղջիկ» իր թաղում, իր գյուղում: Այպիսի մակարդակով ընտրություններ են մեզ մոտ սկսում տեղի ունենալ, ինչը ժողովրդավարացման ճանապարհ և ազատականացման ճանապարհ բռնած Հայաստանի համար, իմ կարծիքով, անընդունելի է: Մենք պետք է դիտարկենք նաև այդ մասը, և մեր առաջարկներից մեկն էլ նաև այն է, որ մենք ունենանք պարզ համամասնական ընտրություններ մեկ համընդհանուր ցուցակով, և որևէ մեկը չի խանգարում կուսակցություններին բոլոր մարզերից ներկայացուցիչներ ունենալ իրենց ցուցակում:
Նախկին կռվանները, նախկին հակափաստարկները, որ ռեյտինգային համակարգը նրա համար է, որպեսզի բոլոր մարզերը ներկայացված լինեն, ես կարող եմ ասել, որ թույլ հակափաստարկ է, որովհետև նաև երբ որ խոսում ենք «Կուսակցությունների մասին» օրենքի բարեփոխման մասին, նաև այնտեղ է հստակ նշվում, թեկուզ գործող օրենքով, բայց կարելի է նաև բարեփոխված օրենքում ևս ավելի հստակեցնել այդ դրույթները․ այնտեղ հստակ նշվում է, որ կուսակցությունը պետք է իր մարզային կառույցներն ունենա, մարզային ներկայացուցիչներ ունենա:
Քաղաքային, երևանյան կուսակցություն չի լինում, այսինքն` ունենք մենք Հայաստանում այդպիսի կուսակցություններ, բայց կյանքը ցույց է տվել, որ դրանք գոյատևում չեն կարողանում ապահովել: Եթե կուսակցությունը չունի մարզային կառույցներ, եթե կուսակցությունը չունի մարզում իր ներկայացուցիչները, ուրեմն ինքը, պարզ է, ակտիվ քաղաքական գործունեությանը և կարևորագույն քաղաքական իրադարձություններին՝ ընտրություններին, մասնակցել չի կարող: Ուստի, կարծում եմ, այդ ռեյտինգային համակարգի առկայությունը այլևս ավելորդ է, երբ որ մենք հստակեցնում ենք, որ կուսակցությունը պետք է նաև իր մեջ բոլոր մարզային կառույցների ներկայացուցիչներ ունենա: Իսկ եթե դու ունես ուժեղ մարզային ներկայացուցիչներ, դու նաև քո ցուցակը ձևավորելու ես հենց այնպես, որպեսզի քո բոլոր ներկայացուցիչները բոլոր մարզերից ներառված լինեն ցուցակում: Ես այստեղ արդեն ոչ գաղափարական ընտրություններ ունենալու խնդիրը դուրս կգա, երբ որ մենք հանենք դրանից ռեյտինգային կոչվող, ես կասեի՝ ռեսուրսային պայքարը, և թաղային պայքար կոչվող այդ համակարգը:
Ես, ինչպես նշեցի, այո, մասնակցում ենք քննարկումներին: Դեռևս հստակ նախագիծ չկա, ընդամենը քննարկումներ են, և այդ քննարկումների արդյունքում ծնվելու են հայեցակարգը և նախագիծը: Բնականաբար, նախագիծը լինելու ժամանակ էլ արդեն հստակ կետերի վրա կաշխատենք և մեր առաջարկությունները կներկայացնենք:
– Դեռևս 2018-ի խորհրդարանական արտահերթ ընտրություններից առաջ «Ազատ դեմոկրատները» ներկայացրել էր Ընտրական օրենսգրքի բարեփոխումների առաջարկներ: Այդ առաջարկների մեջ նշվում էին Ձեր նշած լրիվ համամասնական ընտրակարգի անցումը, կոալիցիաներ կազմելու արգելքների վերացումը: Բացի ձեր նշած առաջարկներից, հիմա, երբ մեկնարկի Ընտրական օրենսգրքի բարեփոխումների փուլը, դուք ուրիշ առաջարկներ ունե՞ք, թե՞ էլի հանդես եք գալու այդ առաջարկներով:
– Բնականաբար առաջարկներ էլի կան, և բացի դրանցից մի շարք այլ առաջարկներ ևս ներկայացրել էինք Քրեական օրենսգրքում: Զուգահեռ նաև քննարկվում էր Քրեական օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելը: Հենց այնտեղ էլ ունեցել ենք առաջարկություններ, և քրեական օրենսգրքի մասով փոփոխությունները կարողացան իրականացնել ԱԺ-ում, դա ընդունվեց մինչև ընտրությունները:
Նաև առաջարկել էինք մի քանի դրույթներ, մասնավորապես` կար դրույթ, նախորդ ԱԺ-ի կողմից ընդունվեց, որ, եթե անձը գնացել և ներկայացել է ոստիկանություն, նշել է, որ ինչ-որ մեկը այլ անձի փոխարեն քվեարկություն է իրականացրել, և եթե պարզվի, որ կեղծ վկայություն է, անձի նկատմամբ քրեական պատասխանատվություն էր դրվում: Մենք մեր առաջարկություններում ներկայացրել էինք, որ սա կարող է վախեցնող և զսպող ինչ-որ մեխանիզմ լինել, որպեսզի մարդիկ վախենան գնալ և նշել կրկնաքվեարկության մասին իրենց տեսածը, նաև ոստիկանությունում պատմելու: Սա մարդկանց կզսպեր, որպեսզի իրենց տեսածը չհայտնեն, և այսպես կրկնաքվեարկությունը կանխելու խնդիր մենք կունենայինք: Այդ իսկ պատճառով մենք առաջարկեցինք, որ քրեական պատասխանատվության մասը դուրս գա, որովհետև Հայաստանում, գիտենք, այդ խնդիրը կա, նաև ոտիկանությանը վստահելու, պետական մարմիններին վստահելու, և մարդիկ պարզապես կուզենային իրենց «անցավ գլուխն» ինչ-որ «ցավի տակ չդնել», անգամ եթե իրենք վստահ էին, որ կրկնաքվեարկություն է տեղի ունեցել: Ի ուրախություն մեզ բոլորիս՝ այդ առաջարկությունն ընդունվել է:
Այլ առաջարկությունների մասով․ մենք խոսեցինք նախընտրական քարոզչության մասին: «Բարեգործության մասին» հոդվածի հետ կապված մենք հստակ առաջարկ ներկայացրել ենք և շարունակելու ենք այդ առաջարկը պնդել նաև հիմա, որովհետև երբ խոսում ենք նախընտրական քարոզչության անաչառության մասին, նախընտրական քարոզրության կարևորության մասին, պետք է բացառել այն կուսակցությունների և այն թեկնածուների մասնակցությունը, որոնք մինչ այդ հանդես են եկել որպես բարեգործներ կամ իրենց անվան հետ ինչ-ինչ բարեգործական կառույցներ են առնչվում: Մեր Ընտրական օրենսգրքում կա 19-րդ հոդվածը, որտեղ սահմանվում է, որ կուսակցության կամ թեկնածուի անվան հետ առնչվող կամ նույնականացվող բարեգործական կառույցները պետք է նախընտրական քարոզչության ընթացքում դադարեցնեն իրենց գործունեությունը: Բայց մենք կարծում ենք, որ նախընտրական քարոզչության ընթացքում միայն դադարեցնելը դեռ իր ազդեցությունը չի մարելու մարդկանց մոտ, որովհետև մարդիկ, միևնույն է, հիշելու են տվյալ բարեգործական կազմակերպությանը, և որևէ մեկն էլ չի կարող վերահսկել, որ թեկնածուն առանձին հանդիպումների ժամանակ չի հիշեցնի, որ այս-այս բարեգործական գործընթացներն իրենք իրականացրել են:
Այդ իսկ պատճառով մենք առաջարկում ենք, որ փոփոխություն կատարվի տվյալ հոդվածում, և ոչ միայն նախընտրական քարոզչության, այլ նաև ԿԸՀ-ի կողմից ընտրությունների հայտարարման օրվանից սկսած՝ պետք է նման կառույցները դադարեցնեն իրենց գործունեությունը: Եվ նաև խստացնող մեկ այլ առաջարկ ունենք, որ եթե շարունակեն իրենք իրենց գործունեությունը, կա՛մ կուսակցության, կա՛մ կուսակցության կողմից առաջադրվսծ ինչ-որ թեկնածուի անվան հետ առնչվող բարեգործական կառույց գործունեություն ծավալի այդ ընթացքում, ապա ԿԸՀ-ն պետք է մերժի տվյալ թեկնածուի գրանցումը: Եվ եթե անգամ դա կրկնվում է ևս մի քանի անգամ, այդ դեպքում կարելի է նաև տվյալ թեկնածուին արգելել հերթական կամ արտահերթ ընտրություններին մասնակցել, որովհետև այդ բարեգործության քողի տակ մարդկանց կաշառք բաժանելու, մարդկանց նյութական խոստումներ տալու դեմ մենք պայքար մղելու այլ ճանապարհ չունենք:
Կոալիցիաների հետ կապված․ ինչո՞ւ ենք մենք շեշտում, որ շատ կարևոր է, և թե՛ նախորդ քննարկումների ժամանակ, թե՛ դեռևս 2016-ին մենք դա հստակ նշել ենք, որովհետև դա իրականում խոչընդոտում է նույն արժեքները կրող կուսակցություններին, վարչապետի թեկնածուի շուրջ համաձայնության եկած կուսակցություններին կազմել կոալիցիա: Եվ ո՞վ է ասել, որ պարտադիր պետք է երեք ուժերի մեջ լինի կոալիցիան, ինչպես նշված է 97-րդ հոդվածով, որ առավելագույն միավորներ հավաքած կուսակցությունը հնարավորություն է ստանում առավելագույը ևս երկու կուսակցությունների հետ կոալիցիա կազմել: Մենք ասում ենք, որ կուսակցությունը կարող է ևս 3-ի, 4-ի հետ կոալիցիա կազմել, եթե իրենց ստացած ձայները անցնում է 54 տոկոսը, և իրենք եկել են համաձայնության վարչապետի թեկնածուի շուրջ: Սա հստակ խնդիր է մեր Ընտրական օրենսգրքում, հստակ խոչընդոտ՝ կուսակցությունների և կուսակցությունների դաշինքների համար:
Չմոռանանք, որ Վենետիկի հանձնաժողովի փորձագետներն էլ խոսել են սրա մասին, նաև 2017 թ. ընտրություններից հետո միջազգային դիտորդներն են խոսել սրա մասին, որ կոալիցիաների կազմման առջև դրված այս խոչընդոտը նաև հստակ ժողովրդավարական նորմերի ոտնահարում է, և սա պետք է դուրս գա Ընտրական օրենսգրքից:
Եվս մի առաջարկ Ընտրական օրեսնգրքի 141-րդ հոդվածի հետ կապված, որը վերաբերում է տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններին, մասնավորապես` Երևանի, Վանաձորի, Գյումրու ՏԻՄ-երի ձևավորմանը: Այդտեղ ֆիքսված է այլ շեմ, քան ԱԺ ընտրությունների ժամանակ: Եթե անցողիկ շեմը ԱԺ ընտրությունների դեպքում 5 և 7 է տոկոս է համապատասխանաբար կուսակցությունների և դաշինքների համար, ՏԻՄ-ի դեպքում 6 և 8 տոկոս է: Մենք կարծում ենք, որ սա արհեստական բաժանում է, և որևէ խնդիր չկա, որ մենք համահարթեցնենք այս անցողիկ շեմը ևս:
Չնայած որ նախկին քննարկումների ժամանակ եղել էին առաջարկներ նաև անցողիկ շեմի իջեցման հետ կապված, մենք այդպիսի առաջարկ չենք ներկայացրել, բայց հարցազրույցներում նշել ենք ի աջակցություն մեր մյուս գործընկերների, որոնք նման առաջարկություն ներկայացրել են, որ մենք կողմ ենք դրան, և բազմաթիվ եվրոպական զարգացած երկրներում գործում է այդ համակարգը, որ շեմն ինչքան ցածր է, այնքան իրենց մոտ բազմակարծությունն ԱԺ-ում ապահովվում է, որովհետև այդ դեպքում հասարակության մոտեցումների ամբողջ ներկապնակի ներկայացվածություն ենք ունենում մենք ԱԺ-ում, և ոչ թե մեկ-երկու կուսակցություն և քննարկումների ու իրական քաղաքական բանավեճի պակաս այն դեպքում, երբ մենք արդեն խորհրդարանական ենք անցել, և խորհրդարանում է, որ պետք է բանավեճերի, քննարկումների միջոցով ձևավորվի քաղաքական օրակարգը:
– Ո՞րն է «Ազատ դեմոկրատների» դիրքորոշումը հետկանչի մեխանիզմների վերաբերյալ, այսինքն՝ ընտրողները պե՞տք է ունենան հնարավորությունը անվստահություն հայտնելու այն պաշտոնյաներին և ինստիտուտներին, որոնց իրենք են ընտրել:
– Բնականաբար, որպես կուսակցություն, որն ազատական գաղափարների կրող է, մեզ համար ՀՀ քաղաքացու կարծիքը և որոշումը շատ կարևոր են, և մենք ոչ միայն ընդհանուրի, այլ նաև անհատի իրավունքների պաշտպանն ենք, և նաև նշում ենք, որ, բնականաբար, եթե Ազգային ժողովը ձևավորվում է քաղաքացիների միջնորդավորված ընտրությունների միջոցով, որպեսզի ներկայացնի քաղաքացուն պետական կառավարման ապարատում, ապա նույն այդ քաղաքացին պետք է նաև հետ կանչելու հնարավորություն ունենա:
Ինչո՞ւ ենք մենք ասում, որ ծրագրային, գաղափարական, քաղաքական պայքարը շատ կարևոր է, որպեսզի նաև այս հետկանչի մեխանիմզը աշխատի, որպեսզի մեր քաղաքացին ընտրություն կատարի ոչ թե մեկի լավ մարդ լինելու, հարգված մարդ լինելու ֆակտորները հաշվի առնելով (բնականաբար, դա ևս կարևոր ֆակտոր է), բայց հաշվի առնի տվյալ մարդու ներկայացրած ծրագրերը, տվյալ կուսակցության ներկայացրած մոտեցումները․ արտաքին քաղաքականություն կլինի, ներքին քաղաքականություն կլինի, տնտեսական զարգացման բանաձև կլինի, կրթություն և այլն, որպեսզի քաղաքացին հնարավորություն ունենա կշռելու, թե ինչ են իրեն առաջարկում, այդ կշռելուց հետո գնա ընտրության, ընտրի տվյալ անձին և hետո նաև պահանջատեր լինի:
Հաշվետվողականությունը ամենակարևոր գործիքներից մեկն է քաղաքականության մեջ, և, երբ քաղաքացին ծրագրով չի ընտրում, քաղաքացին չի ընտրում առաջադրված սկսզբունքներով, հետագայում նա նաև չի էլ հետևի, թե ինչ է ասում կամ անում տվյալ պաշտոնյան: Հենց դա է պատճառը, որ մենք ասում ենք՝ քաղաքական, գաղափարական պայքար պետք է լինի, պետք է ընտրություն կատարվի ծրագրերի միջոցով, ծրագրերին պետք է քաղաքացին ձայն տա և հետագայում նաև հաշվետվողականության մեխանիզմ պետք է ներդրվի, որպեսզի պաշտոնյան հաշվետու լինի իրեն ընտրողին, նաև ընտրողը հնարավորություն ունենա հետ կանչելու տվյալ պաշտոնյային իր որդեգրած սկզբունքներից, իր առաջ քաշած ծրագրերից, ինչի համար ինքը մանդատ է ստացել, քայլ անգամ շեղվելու պատճառով:
Կարծում եմ ՝ հետկանչի մեխանիզմը շատ կարևոր մեխանիզմ է, և դրա գործարկումը Հայաստանում թերևս նաև սթափեցնող կլինի պաշտոնյաների համար, որովհետև մենք տեսել ենք և շարունակում ենք տեսնել պաշտոնյաների, որոնք այլ բան են ասել, և հասնելով իրենց մանդատին կամ բաղձալի աթոռին՝ սկսել են այլ բաներ ասել և անել, ինչն անընդունելի է և ոտնահարում է նաև մեր քաղաքացիների իրավունքը, իսկ Սահմանադրությամբ հստակ նշված է, որ իշխանությունը Հայաստանում պատկանում է ժողովրդին, իսկ պաշտոնյաները, ԱԺ պատգամավորները ժողովրդի իշխանությունն իրականացնողներն են ժողովրդի ստացած մանդատի, վստահության քվեի միջոցով: Եվ եթե կա այդ մեխանիզմը, ապա պետք է լինի նաև հակառակ մեխանիզմը, որ երբ պաշտոնյան չկատարի և իր ստացած մանդատի համաձայն գործունեություն չծավալի, իր առաջ քաշած ծրագրերի համաձայն գործունեություն չծավալի, ապա քաղաքացին իրավուն ունենա հետ կանչելու, որովհետև ինքը պարտավոր չէ տարիներ շարունակ հանդուրժել պաշտոնյաներին, որոնք ակնհայտ ստել են իրենց ընտրությունների ժամանակ զուտ ձայն կորզելու համար:
Համաձայն ծրագրի ձևաչափի՝ բանախոսը հնարավորություն ունի հարց ուղղելու հաջորդ բանախոսին:
Անժելա Խաչատրյանի հարցը.
«Արդյո՞ք չեն կարծում, որ Ընտրական օրենսգրքի 97-րդ հոդվածի գոյությունը, այսինքն՝ կոալիցիա կազմելու համար կուսակցությունների թվի սահմանակփակումը առնվազն 3-ով, հստակ խոչընդոտ է ժողովրդավարության զարգացմանը, նաև խորհրդարանական դիվանագիտության կայացմանը»:
Գրում է Infocom-ը։
