Ինչու՞ են ծաղկափոշու ալերգիաները վատթարանում․ կլիմայի և աղտոտվածության կապը

Կլիմայի փոփոխության դերը ծաղկափոշու ալերգիաների սրման մեջ

Կլիմայի փոփոխությունը նշանակալի դեր է խաղում ծաղկափոշու ալերգիաների սրման գործում։ Տաքացումները և ածխաթթու գազի (CO2) մակարդակի բարձրացումը բույսերին ստիպում են արտադրել ավելի շատ ծաղկափոշի և երկարացնել դրանց արտանետման ժամանակաշրջանները։ 1990-2018 թվականների տվյալների ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ Հյուսիսային Ամերիկայում ծաղկափոշու սեզոնները երկարել են միջինը 20 օրով, իսկ ծաղկափոշու խտությունը աճել է 21%-ով (Աղբյուր՝ The Conversation)։

Այս փոփոխությունները հատկապես նկատելի են չափավոր կլիմայական շրջաններում, որտեղ բույսերը արձագանքում են վաղ գարնանային ազդանշաններին։ Բարձր CO2 մակարդակները նաև ծառայում են որպես պարարտանյութ բույսերի համար՝ խթանելով դրանց ծաղկափոշու արտադրությունը։ Այս միտումը, ըստ կանխատեսումների, կշարունակվի, և որոշ ուսումնասիրություններ կանխատեսում են ծաղկափոշու արտադրության 16–40% աճ դարի վերջում (Աղբյուր՝ The Guardian)։

Քաղաքային աղտոտվածությունը և դրա ազդեցությունը ալերգիաների վրա

Քաղաքային միջավայրերը սրում են ծաղկափոշու ալերգիաները՝ օդի բարձր աղտոտվածության պատճառով։ Տրանսպորտային միջոցներից և արդյունաբերական գործունեությունից առաջացած մասնիկները փոխազդում են ծաղկափոշու հետ՝ մեծացնելով դրա ալերգենային հատկությունները։ Օրինակ, Լեհաստանում կատարված ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ աղտոտված շրջաններում բարդի ծաղկափոշին պարունակում է Bet v1 ալերգենի ավելի բարձր մակարդակ, որը ազդում է բազմաթիվ ալերգիա ունեցողների վրա (Աղբյուր՝ The Guardian)։

Բացի այդ, ժամանակակից աղտոտիչները կարող են թուլացնել մարդու մարմնի բնական պատնեշները, ինչպիսիք են մաշկը և լորձաթաղանթները, դարձնելով մարդկանց ավելի խոցելի ալերգենների նկատմամբ։ Այս երևույթը, որը հայտնի է որպես «էպիթելային պատնեշի հիպոթեզ», ընդգծում է աղտոտվածության և ալերգիաների աճի միջև բարդ փոխազդեցությունը (Աղբյուր՝ The Guardian)։

Ներխուժող տեսակները և դրանց դերը ալերգիայի սեզոններում

Ներխուժող բուսատեսակները, ինչպիսիք են սովորական դաղձը, նպաստում են ծաղկափոշու ալերգիաների գլոբալ աճին։ Սկզբնապես Հյուսիսային Ամերիկայից, դաղձը տարածվել է Եվրոպայում և այլ շրջաններում՝ արտադրելով միլիոնավոր մանր, խիստ ալերգենային ծաղկափոշու հատիկներ։ Միայն Եվրոպայում դաղձի ալերգիաները տարեկան արժեն մոտ 7.4 միլիարդ եվրո առողջապահական ծախսերի տեսքով (Աղբյուր՝ The Guardian)։

Քանի որ կլիման տաքանում է, ներխուժող տեսակները ընդլայնում են իրենց տարածքը՝ բերելով ալերգենային ծաղկափոշի նոր տարածքներ։ Օրինակ, դաղձը նկատվել է հյուսիսային երկրներում, ինչպիսիք են Նորվեգիան և Շվեդիան, որտեղ այն նախկինում բացակայում էր (Աղբյուր՝ The Guardian)։

Կլիմայական ծայրահեղ դեպքերն ու դրանց ազդեցությունը ծաղկափոշու վրա

Կլիմայական ծայրահեղ դեպքերը, ինչպիսիք են ամպրոպները և քամիները, սրում են ծաղկափոշու ալերգիաները։ Ուժեղ քամիները կարող են ծաղկափոշին տարածել մեծ հեռավորությունների վրա, իսկ ամպրոպները կարող են բաժանել ծաղկափոշու հատիկները մանր մասնիկների, որոնք ավելի խորը թափանցում են թոքերը։ Այս երևույթը կապված է «ամպրոպային ասթմա» դեպքերի հետ, երբ բարձր ծաղկափոշու մակարդակները համակցվում են ամպրոպային պայմանների հետ՝ հանգեցնելով շնչառական խնդիրների լայն տարածման (Աղբյուր՝ The Guardian)։

Օրինակ, 2016 թվականին Մելբուրնում տեղի ունեցած ամպրոպը առաջացրեց ավելի քան 8,500 հիվանդանոցային այցելություն և ինը մահվան դեպք՝ ծաղկափոշու առաջացրած ասթմայի պատճառով։ Քանի որ կլիմայի փոփոխությունը մեծացնում է նման դեպքերի հաճախականությունն ու ինտենսիվությունը, այս երևույթները դառնում են ավելի տարածված (Աղբյուր՝ The Guardian)։

Հանրային առողջապահության և շրջակա միջավայրի քաղաքականության պատասխանները

Ծաղկափոշու ալերգիաների աճող ճգնաժամի լուծումը պահանջում է հանրային առողջապահության և շրջակա միջավայրի քաղաքականության համադրված ջանքեր։ Մասնագետները խորհուրդ են տալիս միջոցառումներ, ինչպիսիք են օդի որակի բարելավման չափանիշները, քաղաքային պլանավորումը՝ ալերգենային բույսերի ազդեցությունը նվազեցնելու համար, և հանրային իրազեկման արշավներ՝ ալերգիաների գագաթնակետային սեզոնների ընթացքում դրանց կառավարման մասին (Աղբյուր՝ The Conversation)։

Բացի այդ, կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարի ռազմավարությունները, ինչպիսիք են ջերմոցային գազերի արտանետումների նվազեցումը, կարող են օգնել մեղմել ավելի երկար և ծանր ալերգիայի սեզոնների հիմքում ընկած գործոնները։ Որոշ շրջաններում ներխուժող բույսերի բնական գիշատիչների ներմուծման նման կենսաբանական վերահսկման մեթոդները խոստումնալից են ծաղկափոշու ալերգենային մակարդակները նվազեցնելու համար (Աղբյուր՝ The Guardian)։

Հասկանալով ծաղկափոշու ալերգիաների սրման բարդ գործոնները՝ հասարակությունները կարող են կանխարգելիչ քայլեր ձեռնարկել հանրային առողջությունը պաշտպանելու և փոփոխվող շրջակա միջավայրի պայմաններին հարմարվելու համար։