Խորհրդային «Կոսմոս 482» տիեզերանավը վերադարձավ Երկիր 53 տարի անց
Խորհրդային «Կոսմոս 482» տիեզերանավը, որը 1972 թվականին մեկնարկած էր Վեներա մոլորակ ուղևորվելու համար, անկառավարելի վերամուտ կատարեց Երկրի մթնոլորտ՝ ավելի քան հիսուն տարի անց: Այս իրադարձությունը նշում է տիեզերանավի երկար և չիրականացած առաքելության ավարտը, որը խափանման պատճառով չհասավ իր նպատակին:
Առաքելություն, որը չհասավ Վեներա
«Կոսմոս 482»-ը Խորհրդային Միության Վեներայի ուսումնասիրության հավակնոտ ծրագրի մի մասն էր: Այն մեկնարկեց ներկայիս Ղազախստանի տարածքից և նախատեսված էր դիմակայելու Վեներայի մթնոլորտի ծայրահեղ պայմաններին: Սակայն հրթիռի վերին աստիճանի խափանումը տիեզերանավը թողեց Երկրի ուղեծրում: Տարիների ընթացքում տիեզերանավի մեծ մասը վերամուտ կատարեց մթնոլորտ և այրվեց, բայց տիտանով պատված մոդուլը՝ մոտ 495 կիլոգրամ քաշով, մնաց ուղեծրում:
Անկառավարելի վերամուտ և անորոշություն
«Կոսմոս 482»-ի վերամուտը հաստատվեց Եվրոպական Միության Տիեզերական Հսկողության և Հետագծման (EU SST) գործակալության կողմից, որը հայտնեց տիեզերանավի անհետացումը հետևման տվյալներից: Եվրոպական Տիեզերական Գործակալության (ESA) տիեզերական աղբի գրասենյակը նույնպես նշեց, որ «Կոսմոս 482»-ը չի հայտնվել Գերմանիայի ռադարային կայանի վրա, ինչը վկայում է վերամուտի մասին: Չնայած այս հաստատումներին՝ վերամուտի ճշգրիտ վայրը դեռևս հայտնի չէ: Որոշ մասնագետներ ենթադրում են, որ այն տեղի է ունեցել Հնդկական օվկիանոսի վրա, բայց սա դեռևս հաստատված չէ:
Պահպանման և վտանգների հավանականություն
Մասնագետները վաղուց ենթադրում էին, որ տիեզերանավի որոշ մասեր կարող են պահպանվել վերամուտի ընթացքում՝ շնորհիվ դրա ամուր կառուցվածքի: Մոդուլը նախագծված էր դիմակայելու Վեներայի ծանր պայմաններին, ներառյալ բարձր ջերմաստիճանը և մթնոլորտային ճնշումը: Այս ամրությունը բարձրացրեց անհանգստությունները դրա անկառավարելի վայրէջքի հնարավոր վտանգների վերաբերյալ: Սակայն գիտնականները շեշտեցին, որ տիեզերական աղբի վնաս պատճառելու հավանականությունը շատ ցածր է՝ հաշվի առնելով Երկրի մակերեսի մեծությունը և դրա բնակեցվածության ցածր մակարդակը:
Հետևման դժվարությունները
«Կոսմոս 482»-ի վերամուտը ընդգծում է տիեզերական աղբի հետևման հետ կապված դժվարությունները: Արեգակնային ակտիվությունը, տիեզերանավի վատթարացող վիճակը և դրա անկառավարելի բնույթը բարդացրին վերամուտի ուղին կանխատեսելու գործընթացը: ԱՄՆ Տիեզերական Հրամանատարությունը, որը ամեն ամիս հետևում է տասնյակ վերամուտների, դեռևս չէր հաստատել տիեզերանավի ոչնչացումը շաբաթ առավոտյան, քանի որ շարունակվում էր տվյալների վերլուծությունը:
Տիեզերական աղբի կառավարման հետևանքները
«Կոսմոս 482»-ի դեպքը ընդգծում է տիեզերական աղբի աճող խնդիրը և դրա հետևանքները ինչպես անվտանգության, այնպես էլ տիեզերական հետազոտությունների կայունության համար: Աճող թվով արբանյակների և տիեզերանավերի մեկնարկները բարձրացնում են բախումների և անկառավարելի վերամուտների ռիսկը: Մասնագետներ, ինչպիսիք են աստղագետ Ջոնաթան ՄաքԴաուելը, կոչ են անում ավելի խիստ միջոցներ ձեռնարկել տիեզերական աղբի կառավարման և նվազեցման համար:
«Կոսմոս 482»-ի վերամուտը հիշեցնում է տիեզերական հետազոտությունների հետ կապված բարդությունների և վտանգների մասին: Չնայած տիեզերանավի ճանապարհորդությունը ավարտվեց, այն թողնում է դասեր ապագա առաքելությունների համար և կարևորում տիեզերական աղբի հետ կապված մարտահրավերների լուծման անհրաժեշտությունը: Քանի որ գլոբալ տիեզերական համայնքը շարունակում է ընդլայնել իր գործունեությունը, Երկրի ուղեծրային միջավայրի անվտանգությունն ու կայունությունը կարևոր առաջնահերթություն կմնան:
Աղբյուրներ: Եվրոպական Միության Տիեզերական Հսկողություն և Հետագծում, Եվրոպական Տիեզերական Գործակալություն, Սմիթսոնյան Ինստիտուտ