ԱՄՆ Գերագույն դատարանը մերժեց Քիմ Դևիսի բողոքը՝ պահպանելով միասեռ ամուսնության իրավունքը

Գերագույն դատարանը մերժեց Քիմ Դևիսի բողոքը. հաղթանակ միասեռ ամուսնության իրավունքի համար

2025 թվականի նոյեմբերի 10-ին ԱՄՆ Գերագույն դատարանը առանց մեկնաբանության մերժեց Քիմ Դևիսի՝ Քենթուկիի Ռոուան շրջանի նախկին քարտուղարի վերաքննիչ դիմումը, ով 2015 թվականին հրաժարվել էր միասեռ զույգերին ամուսնության վկայական տրամադրել։ Դևիսի գործը, որ սկիզբ էր առել նրա կողմից միասեռ զույգերին փաստաթուղթ տրամադրելուց հրաժարվելու հիմքով, համազգային քննարկում և երկարատև դատական պայքար առաջացրեց՝ դուրս գալով փոքր շրջանի վարչական սահմաններից։

Տասնամյա իրավական պայքարի ակունքները

Քիմ Դևիսը հանրության ուշադրության կենտրոնում հայտնվեց 2015-ի ամռանը, երբ Գերագույն դատարանը Obergefell v. Hodges վճռով օրինականացրեց միասեռ ամուսնությունը ողջ ԱՄՆ-ում։ Իր քրիստոնեական համոզմունքներին հղում անելով, Դևիսը հրաժարվեց ամուսնության վկայական տրամադրել ոչ միայն միասեռ, այլև բոլոր զույգերին։ Նրա դիրքորոշումը հանգեցրեց դատական գործերի, դատարանի անարգանքի մեղադրանքի և վեցօրյա ազատազրկման՝ հանրային մեծ ուշադրության ներքո։

Դեյվիդ Էրմոլդը և Դեյվիդ Մուրը՝ զույգը, որին մերժվել էր վկայականը, դատական հայց ներկայացրին Դևիսի դեմ։ Իրավական պայքարը տևեց գրեթե տասը տարի, որի արդյունքում նրանք ստացան 100,000 դոլար փոխհատուցում և 260,000 դոլար փաստաբանական ծախսերի համար։ Բայց այս գործը միայն գումարի հարց չէր․ դա իրավահավասարության և պաշտոնյաների կրոնական համոզմունքների սահմանների մասին էր։

Կրոնական ազատություն՝ ընդդեմ սահմանադրական իրավունքների

Դևիսը հայտարարում էր, որ գործում է «Աստծու իշխանության» ներքո՝ ընդգծելով, որ միասեռ զույգերին վկայական տրամադրելը հակասում է իր կրոնական համոզմունքներին։ Նրա պաշտպանական կողմը՝ Liberty Counsel-ի հիմնադիր Մաթ Սթեյվերի գլխավորությամբ, պնդում էր, որ Առաջին ուղղման շրջանակում Դևիսը իրավունք ուներ հրաժարվել ծառայությունից։ Նրանց փաստարկն այն էր, որ պետական պաշտոնյաները չպետք է ստիպված լինեն գործել իրենց հավատքի դեմ—even պաշտոնական պարտականությունների շրջանակում։

Սակայն դատարանները շարունակաբար մերժում էին այդ պնդումները։ 2022-ին ֆեդերալ դատավորը վճռեց, որ Դևիսը անձնական պատասխանատվություն ունի, իսկ 2025-ի մարտին Վեցերորդ շրջանային վերաքննիչ դատարանը հաստատեց այդ որոշումը։ Դատավոր Չադ Ռիդլերը իր վճռում նշել է․ «Փոխարենը, որ Դևիսը փորձեր իր համար կրոնական բացառություն պահանջել, նա օգտագործեց Ռոուան շրջանի քարտուղարի լիազորությունները՝ միասեռ զույգերին վկայական տրամադրելը մերժելու քաղաքականություն սահմանելու համար, որը տարածվեց բոլոր աշխատակիցների վրա»։

Գերագույն դատարանի դիրքորոշումը և նախադեպի ստվերը

Դևիսը դիմեց Գերագույն դատարան՝ խնդրելով վերանայել Obergefell վճիռը՝ պնդելով, որ նախադեպը սխալ է և որ «իրավունք ճանաչող» դատական գործերի հիմքում ընկած «substantive due process»-ը «հորինվածք» է։ Նա համաձայնեց Գերագույն դատարանի դատավոր Քլարենս Թոմասի մտահոգություններին, ով 2022-ին Roe v. Wade-ի չեղարկման ժամանակ իր կարծիքում նշել էր, որ պետք է վերանայել նաև Obergefell-ը և այլ նման վճիռներ։

Այս պնդումները լուրջ արձագանք չգտան։ Չնայած միասեռ ամուսնության իրավունքի կողմնակիցների մտահոգություններին՝ կապված դատարանի պահպանողական մեծամասնության հետ, դատավորները որոշեցին չքննել գործը։ Հատկանշական է, որ Թոմասի տեսակետին որևէ այլ դատավոր չհամաձայնեց։ Դատավոր Սամուել Ալիտոն, ով հեղինակել էր աբորտի վերաբերյալ վճիռը, անցած ամիս հստակեցրել էր, որ չի փորձում չեղարկել միասեռ ամուսնության իրավունքը։

Որոշման ազդեցությունը՝ պաշտոնյաների և միասեռ համայնքի համար

Դատարանի մերժումը թողնում է Obergefell վճիռը ուժի մեջ։ «Միասեռ զույգերն ունեն սահմանադրական իրավունք ամուսնանալու, և Քիմ Դևիսի կողմից նրանց վկայականի մերժումը բացահայտորեն խախտեց այդ իրավունքը», ասել է Institute for Constitutional Advocacy and Protection-ի ավագ խորհրդական Ուիլյամ Փաուելը Courthouse News-ին։ Lambda Legal-ի գործադիր տնօրեն Քևին Ջենինգսն էլ նշել է․ «Այսօր Գերագույն դատարանը հաստատեց այն, ինչ բոլորս գիտենք՝ ամուսնության հավասարությունը երկրի օրենքն է»։

Դևիսի և նրա կողմնակիցների համար այս որոշումը պարտություն է։ Liberty Counsel-ի հիմնադիր Մաթ Սթեյվերը քննադատեց որոշումը՝ պնդելով, որ Դևիսը «մեծ ֆինանսական վնասների է ենթարկվել միայն ենթադրյալ վիրավորվածության հիմքով»։ Սակայն իրավական հանրությունը դա գնահատում է որպես սահմանադրական իրավունքների հաստատում և զգուշացում՝ պաշտոնյաների համար, ովքեր փորձում են իրենց համոզմունքները պարտադրել հանրային ծառայության մեջ։

Շարունակվող լարվածություն՝ կրոնական բացառություններ և քաղաքացիական իրավունքներ

Չնայած Գերագույն դատարանի ներկայիս դիրքորոշմանը՝ իրավական դաշտը շարունակում է մնալ բարդ։ Վերջին տասնամյակում դատարանը որոշ դեպքերում ուժեղացրել է կրոնական իրավունքները՝ երբեմն սահմանափակելով միասեռների պաշտպանությունը։ Կրոնական ազատության և իրավահավասարության միջև լարվածությունը, ամենայն հավանականությամբ, կշարունակվի։

Քենթուկիում օրենքը փոփոխվել է Դևիսի դեպքից հետո, որպեսզի վկայականը կարելի լինի տրամադրել առանց քարտուղարի ստորագրության՝ նման դեպքերից խուսափելու համար։ Սակայն Էրմոլդի և Մուրի, ինչպես նաև շատերի համար, ովքեր հետևել են այս գործին, ուղերձը պարզ է․ Սահմանադրությունը չի թույլատրում պաշտոնյաներին՝ անձնական համոզմունքների հիմքով իրավունքներ մերժել։

Իրավական ժառանգություն և հասարակական փոփոխություն

Դևիսի գործը ավելին է, քան պարզապես մեկ էջ ամուսնության հավասարության պատմության մեջ․ այն վկայություն է իրավունքի սկզբունքների և ներառականության հասարակական փոփոխության մասին։ Միասեռ ամուսնությունը, որին ժամանակին մեծ դիմադրություն կար, այժմ լայն աջակցություն է վայելում։ Գերագույն դատարանի որոշումը՝ մերժելով Դևիսի վերաքննիչ բողոքը, արտացոլում է ոչ միայն իրավական նախադեպը, այլև ամերիկյան հասարակության փոփոխվող արժեքները։

Երբ իրավիճակը հանդարտվում է, երկիրը շարժվում է առաջ՝ հիշեցնելով, որ ձեռք բերված իրավունքները պետք է անընդհատ պաշտպանվեն, և որ օրենքը բոլորի համար է՝ ոչ թե մի քանիսի։

Գերագույն դատարանի որոշումը՝ չվերանայել Obergefell-ը Քիմ Դևիսի գործով, հստակ հաստատում է միասեռ զույգերի սահմանադրական պաշտպանությունը՝ ընդգծելով, որ անձնական հավատքը չի կարող գերազանցել հաստատված իրավունքները և կարևոր քայլ է կրոնական ազատության ու քաղաքացիական հավասարության միջև հավասարակշռության հարցում։