Ժամանակը մարդկային կյանքի անբաժանելի մասն է, բայց դրա բաժանումն ու չափումը երբեմն կարող են զարմացնել իրենց յուրօրինակությամբ։ Աշխարհում կան տարօրինակ ժամային գոտիներ, որոնք հակասում են մեր պատկերացումներին աշխարհագրության և ժամանակի մասին։ Դրանցից ամենահետաքրքիրներից մեկը Կիրիբատի կղզիներն են, որոնք ժամանակային գոտու փոփոխությամբ դարձան առաջին երկիրը, որը նշում է Նոր տարին։
Կիրիբատին, որը գտնվում է Խաղաղ օվկիանոսի կենտրոնում, 1995 թվականին իր բնակիչներին անսովոր “նվեր” արեց՝ տեղափոխելով Միջազգային ժամային գիծը դեպի արևելք։ Այս քայլը թույլ տվեց, որ երկրի արևելյան կղզիները համապատասխանեն մնացած տարածքների օրացույցին։ Արդյունքում, Կիրիբատին ստացավ եզակի դիրք՝ աշխարհում առաջինը դիմավորելու յուրաքանչյուր Նոր տարին։ Այս փոփոխությունն ի ցույց է դնում, թե ինչպես կարող է երկիրը հարմարեցնել ժամանակը՝ սեփական շահերին համապատասխան։
Եթե Կիրիբատին ժամանակային գոտիների փոփոխությամբ նորամուծություն է արել, ապա այլ երկրներում դրանք բարդություններ են առաջացնում։ Օրինակ՝ Չինաստանը, որը զբաղեցնում է հինգ աշխարհագրական գոտի, պաշտոնապես օգտագործում է միայն մեկ՝ Պեկինի ժամանակը։ Սա նշանակում է, որ արևի ծագման և մայրամուտի ժամանակը երկրի արևմտյան մասերում, ինչպիսին է Սինցզյանը, զգալիորեն ուշացած է։ Այդ պատճառով տեղի բնակիչներն անցել են երկու ժամացույցային ռեժիմի՝ մեկը՝ պաշտոնական, մյուսը՝ տեղական։
Ժամային գոտիները հաճախ սահմաններ են կիսում, ինչի արդյունքում առաջանում են տարօրինակ իրավիճակներ։ Օրինակ՝ որոշ վայրերում սահմանն անցնելը նշանակում է անցնել մեկ ժամ առաջ կամ հետ, իսկ որոշ դեպքերում՝ նույնիսկ մեկ օր։ Նման օրինակ կարելի է գտնել Բելգիայի և Նիդեռլանդների Բարել քաղաքում, որտեղ սահմանը անցնում է տներով, սրճարաններով և փողոցներով։ Սա բերում է զվարճալի իրավիճակների, երբ նույն շենքի ներսում Նոր տարին նշում են երկու տարբեր ժամանակներում։
Ժամային գոտիների պատմական փոփոխությունները նույնպես մեծ ազդեցություն են ունեցել մարդկանց կյանքի վրա։ Հիշարժան դեպքերից մեկը տեղի ունեցավ 2011 թվականին Սամոայում, երբ երկիրը որոշեց ամբողջովին բաց թողնել մեկ օր՝ տեղափոխվելով Միջազգային ժամային գծի արևմտյան կողմը։ Այս քայլը թույլ տվեց Սամոային ավելի սերտորեն համապատասխանել իր առևտրային գործընկերների՝ Ավստրալիայի և Նոր Զելանդիայի աշխատանքային գրաֆիկին։ Թեև այս փոփոխությունն օգնեց տնտեսությանը, բնակիչները “կորցրեցին” 30-րդ դեկտեմբերի օրը։
Ժամանակը, լինելով մարդկային կոնստրուկտ, ավելի ճկուն է, քան թվում է։ Կիրիբատիի նորարարական քայլերից մինչև Չինաստանի և Սամոայի բարդությունները, ժամային գոտիներն իրենցից ներկայացնում են հետաքրքրաշարժ պատմություններ, որոնք ցույց են տալիս, թե ինչպես են հասարակությունները հարմարվում աշխարհագրական և տնտեսական իրողություններին։ Այս տարօրինակություններն ապացուցում են, որ անգամ ժամանակը կարող է լինել բազմիմաստ և անկանխատեսելի։
ԽՈՐՀՈւՐԴ Է ՏՐՎՈւՄ ԿԱՐԴԱԼ
