Նոր հետազոտությունը բացահայտում է տիեզերքի կյանքի տևողությունը
Ռադբաուդի համալսարանի հոլանդացի գիտնականների թիմի նոր հաշվարկները ցույց են տալիս, որ տիեզերքը կարող է քայքայվել շատ ավելի շուտ, քան նախկինում ենթադրվում էր: Նրանց տվյալներով, տիեզերքի վերջը կարող է տեղի ունենալ մոտավորապես 10⁷⁸ տարվա ընթացքում, ինչը կտրուկ տարբերվում է նախկինում կանխատեսված 10¹¹⁰⁰ տարվա ցուցանիշից: Այս բացահայտումը հիմնված է նեյտրոնային աստղերի գոլորշիացման վրա՝ Հոքինգի ճառագայթման նման գործընթացով, որը առաջին անգամ առաջարկել էր ֆիզիկոս Սթիվեն Հոքինգը 1974 թվականին:
Հոքինգի ճառագայթման և դրա հետևանքների ըմբռնումը
Հոքինգի ճառագայթումը, ինչպես առաջարկել էր Սթիվեն Հոքինգը, տեղի է ունենում սև խոռոչների իրադարձությունների հորիզոնի մոտ քվանտային ազդեցությունների պատճառով: Այս երևույթը թույլ է տալիս սև խոռոչներին արտանետել տարրական մասնիկներ, ինչը հանգեցնում է նրանց աստիճանական գոլորշիացման: 2023 թվականին Ռադբաուդի համալսարանի հետազոտողները ընդլայնեցին այս հայեցակարգը՝ կիրառելով այն այլ խիտ երկնային մարմինների, ինչպիսիք են նեյտրոնային աստղերը, ցույց տալով, որ դրանք նույնպես կարող են գոլորշիանալ նմանատիպ մեխանիզմով:
Նրանց հաշվարկները ցույց տվեցին, որ մարմնի գոլորշիացման ժամանակը որոշվում է միայն դրա խտությամբ: Զարմանալիորեն, նեյտրոնային աստղերն ու աստղային սև խոռոչները քայքայվում են մոտավորապես նույն ժամանակահատվածում՝ 10⁶⁷ տարվա ընթացքում: Այս բացահայտումը անսպասելի էր, հաշվի առնելով սև խոռոչների ավելի ուժեղ ձգողական դաշտը, որը ենթադրվում էր, որ արագացնում է նրանց գոլորշիացումը: Տարաձայնությունը բացատրվում է նրանով, որ սև խոռոչները կլանում են իրենց ճառագայթման մի մասը, ինչը դանդաղեցնում է գործընթացը:
Տիեզերքի քայքայման վերանայված ժամանակացույցը
Այս հետազոտության ամենահետաքրքիր արդյունքներից մեկը տիեզերքի կյանքի տևողության վերագնահատումն է: Հետազոտողները հաշվարկել են, որ սպիտակ թզուկները, որոնք ամենաերկարակյաց երկնային մարմիններն են, կքայքայվեն մոտավորապես 10⁷⁸ տարվա ընթացքում՝ Հոքինգի ճառագայթման նման գործընթացի պատճառով: Սա զգալիորեն կրճատում է նախկինում կանխատեսված ցուցանիշը, որը տիեզերքի վերջը տեղադրում էր 10¹¹⁰⁰ տարվա ընթացքում: Նոր ցուցանիշը ներկայացնում է այն ժամանակը, որը կպահանջվի բոլոր աստղային մնացորդների անհետացման համար՝ նշելով տիեզերքի վերջնական ավարտը:
Կարևոր է նշել, որ չնայած այս վերանայված ժամանակացույցը տիեզերական առումով շատ ավելի կարճ է, այն դեռևս ներկայացնում է անհավանական մեծ ժամանակահատված մարդու տեսանկյունից: Բացահայտումները ընդգծում են մեր տիեզերքի ըմբռնման դինամիկ և զարգացող բնույթը:
Լրացուցիչ հաշվարկներ և դրանց նշանակությունը
Նեյտրոնային աստղերի և սև խոռոչների քայքայման սահմաններից դուրս, հետազոտողները ուսումնասիրել են նաև այլ օբյեկտների գոլորշիացման ժամանակները, երբ ենթարկվում են Հոքինգի ճառագայթման նման գործընթացին: Օրինակ, նրանք հաշվարկել են, որ Լուսինը և մարդու մարմինը կգոլորշիանան 1,090 տարվա ընթացքում նման պայմաններում: Սակայն իրականում բազմաթիվ այլ գործընթացներ շատ ավելի արագ կբերեն դրանց անհետացմանը, ինչը այս թվերը դարձնում է հիմնականում տեսական:
Այս հաշվարկները ընդգծում են Հոքինգի ճառագայթման նման գործընթացի համընդհանուր կիրառությունը տարբեր ձգողական դաշտ ունեցող օբյեկտների համար՝ ընդլայնելով մեր ըմբռնումը տիեզերքը կառավարող գործընթացների մասին:
Գիտական և փիլիսոփայական հետևանքներ
Տիեզերքի քայքայման վերանայված ժամանակացույցը խոր ազդեցություն ունի ինչպես գիտության, այնպես էլ փիլիսոփայության վրա: Գիտական տեսանկյունից այն մարտահրավեր է նետում տիեզերական էվոլյուցիայի գոյություն ունեցող մոդելներին և պահանջում է տիեզերքի ճակատագրի երկարաժամկետ կանխատեսումների վերագնահատում: Փիլիսոփայական տեսանկյունից այն բարձրացնում է հարցեր գոյության բնույթի և ամբողջ նյութի վերջնական ճակատագրի մասին:
Չնայած այս բացահայտումները կարող են թվալ վերացական և հեռավոր, դրանք նպաստում են տիեզերքի բարդության և դրա էվոլյուցիան ձևավորող ուժերի ավելի խորը գնահատմանը:
Ռադբաուդի համալսարանի գիտնականների հեղափոխական հետազոտությունը նոր հայացք է առաջարկում տիեզերքի կյանքի տևողության վերաբերյալ՝ ենթադրելով, որ դրա ավարտը կարող է տեղի ունենալ շատ ավելի շուտ, քան նախկինում ենթադրվում էր: Նեյտրոնային աստղերի և այլ երկնային մարմինների վրա Հոքինգի ճառագայթման սկզբունքները կիրառելով՝ ուսումնասիրությունը արժեքավոր պատկերացումներ է տալիս տիեզերքը կառավարող գործընթացների մասին: Քանի որ մեր տիեզերքի ըմբռնումը շարունակում է զարգանալ, նման բացահայտումները հիշեցնում են մեզ գիտական գիտելիքների մշտապես փոփոխվող բնույթի և դեռևս չբացահայտված առեղծվածների մասին:
Աղբյուր: Phys.org, Daniëlle Futselaar/artsource.nl