Արագ Ընթերցում
- Ավստրալիան դեկտեմբերի 10-ից արգելում է մինչև 16 տարեկաններին գրանցվել ինը հիմնական սոցիալական մեդիայի հարթակներում։
- Արգելքի մեջ են Reddit, Kick, Facebook, Instagram, TikTok, Snapchat, X, YouTube և Threads հարթակները․ խախտման դեպքում տուգանքը մինչև 50 միլիոն ավստրալական դոլար է։
- Տարիքի ստուգման մեթոդները՝ ID, դեմքի ճանաչում, ծնողական հաստատում, առաջացրել են գաղտնիության խնդիրներ։
- Հոգեկան առողջության և գաղտնիության փորձագետները մտահոգված են, որ արգելքը կարող է երիտասարդներին տեղափոխել պակաս կարգավորվող թվային տարածքներ։
- Ավստրալիայի փորձին հետևում են այլ երկրներ՝ որպես հնարավոր օրինակ երեխաների թվային անվտանգության համար։
Ավստրալիայի աննախադեպ արգելքը․ սոցիալական մեդիայի հարթակները մինչև 16 տարեկանների համար
2025 թվականի դեկտեմբերի 10-ին Ավստրալիան աշխարհում առաջինը կլինի, որ համապարփակ կերպով արգելում է մինչև 16 տարեկաններին գրանցվել ինը հիմնական սոցիալական մեդիայի հարթակներում՝ Facebook, Instagram, TikTok, Snapchat, X (նախկին Twitter), YouTube, Threads, Reddit և Kick։ Օրենսդիրները, կարգավորող մարմինները և ծնողները սա համարում են ոչ միայն թվային միջավայրի արագ փոփոխություններին արձագանքելու միջոց, այլ նաև փորձ՝ պաշտպանելու երիտասարդներին «առցանց սոցիալական շփման աճող ռիսկերից»։
Արգելքի մասին օրենքն ընդունվել է 2024-ի նոյեմբերին, իսկ ամբողջ տարվա ընթացքում հարթակներին ժամանակ է տրվել հարմարվելու։ Կապի նախարար Անիկա Ուելսը հայտարարել է, որ եթե հարթակները չկատարեն «համարժեք քայլեր» մինչև դեկտեմբերի 10-ը, ապա կարող են տուգանվել մինչև 50 միլիոն ավստրալական դոլարով (մոտ $33 միլիոն ԱՄՆ դոլար)։ Տեխնոլոգիական ընկերությունները պետք է ներդնեն տարիքային հսկողության մեթոդներ՝ պաշտոնական փաստաթղթերի ստուգումից մինչև դեմքի ճանաչում կամ ծնողական հաստատում։
Արգելքի հիմքը․ երեխաների անվտանգություն և հարթակների պատասխանատվություն
Օրենսդիրները արգելքը ներկայացնում են որպես անհրաժեշտ քայլ՝ սոցիալական մեդիայի հարթակների կողմից երեխաների «վախեցնող վերահսկողության» դեմ։ Ուելսը նշել է․ «Առցանց հարթակները օգտագործում են տեխնոլոգիան երեխաներին թիրախավորելու համար։ Մենք պարզապես պահանջում ենք, որ նույն տեխնոլոգիան օգտագործեն նրանց անվտանգությունը ապահովելու համար» (Reuters, Associated Press)։ Արգելքը կիրականացնի Ավստրալիայի էլեկտրոնային անվտանգության հանձնակատար Ջուլի Ինման Գրանտը, և հարթակների ցանկը կարող է փոփոխվել՝ տեխնոլոգիայի և օգտվողների սովորույթների հետ։
Սկզբում YouTube-ը բացառվել էր՝ դիտարկվելով որպես կրթական գործիք, սակայն այն դարձավ երեխաների համար վտանգավոր բովանդակության հիմնական աղբյուր, ուստի արագորեն ավելացվեց արգելքի ցանկում։ Արգելքը վերաբերում է այն հարթակներին, որոնց «միակ կամ հիմնական նպատակը առցանց սոցիալական շփումն է»։ Discord-ը, WhatsApp-ը, Roblox-ը, Google Classroom-ը և YouTube Kids-ը այս պահին բացառված են։
Մինչև 16 տարեկանները դեռ կարող են դիտել YouTube տեսանյութեր, սակայն չեն կարող բեռնել բովանդակություն, մեկնաբանել կամ ունենալ հաշիվ։ Այսինքն՝ թույլատրվում է միայն պասիվ սպառումը, ոչ ակտիվ մասնակցությունը։
Իրականացման մարտահրավերներ․ գաղտնիություն, տեխնոլոգիա և անկանխատեսելի հետևանքներ
Արգելքի իրագործումը բազմաթիվ հարցեր է առաջացնում։ Ինչպե՞ս կարելի է վստահաբար ստուգել օգտվողի տարիքը՝ չխախտելով նրա անձնական տվյալների պաշտպանությունը։ Կառավարության փաստաթղթում նշվում է, որ օգտվողները չեն կարող պարտադրվել ներկայացնել պետական փաստաթուղթ, սակայն հարթակները պետք է կատարեն «համարժեք քայլեր»։ Մեթոդները՝ դեմքի ճանաչում, անձը հաստատող փաստաթղթերի ներկայացում կամ ծնողական հաստատում՝ յուրաքանչյուրն ունի իր խնդիրները։
Գաղտնիության պաշտպանները զգուշացնում են՝ նման մեթոդները կարող են վտանգել բոլոր օգտվողների տվյալները։ Ավստրալիայից և արտերկրից 140-ից ավելի գիտնականներ բաց նամակ են հղել վարչապետ Ալբանեզին՝ նշելով, որ տարիքային սահմանափակումը «չափազանց պարզունակ գործիք է» և կարող է վնասել բոլոր օգտվողների գաղտնիությունը։ «Չի հստակեցվում, որ նման կարևոր փոփոխությունների համար կա հասարակության համաձայնությունը։ Հանրությունը պետք է ավելի մեծ դեր ունենա այս իրավունքի հարցում», – ասել է «Digital Rights» կազմակերպության ներկայացուցիչ Լիզի Օ’Շեան (The Guardian, SAN)։
Մտահոգություններ կան նաև, որ երեխաները կարող են տեղափոխվել պակաս կարգավորվող թվային տարածքներ՝ փոխարենը ավելի ապահով միջավայրի։ Օրենքի իրականացումը դնում է պատասխանատվությունը հարթակների վրա, ոչ թե ծնողների, ինչը փոխում է ավանդական մոտեցումները։
Միջազգային արձագանք և տեղական գնահատումներ
Ավստրալիայի փորձը միջազգային ուշադրության կենտրոնում է։ Եվրամիության նախագահ Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենը արգելքը գնահատել է որպես «բանական քայլ»։ Այլ երկրներ՝ պայքարելով երեխաների առցանց պաշտպանության խնդիրների դեմ, հետևում են Ավստրալիայի օրինակին՝ որպես փորձ կամ զգուշացում։
Ներքաղաքական հարցումներով մեծամասնությունը աջակցում է արգելքին՝ արտացոլելով սոցիալական մեդիայի ազդեցության վերաբերյալ աճող մտահոգությունը։ Սակայն բոլորն էլ համաձայն չեն։ Որոշ ընտանիքներ և երիտասարդ ինֆլյուենսերներ արդեն սկսել են տեղափոխվել արտերկիր՝ օրինակ, հայտնի ավստրալացի բլոգերների ընտանիքը տեղափոխվել է Մեծ Բրիտանիա, որպեսզի իրենց 14-ամյա դուստրը շարունակի ստեղծել բովանդակություն։ Սա ընդգծում է երեխաներին պաշտպանելու և նրանց ստեղծագործական կամ մասնագիտական հնարավորությունները խթանելու միջև լարվածությունը։
Կապի նախարար Ուելսն ընդունել է խնդրի բազմաշերտ լինելը․ «Մենք ուզում ենք, որ երեխաներն ունենան մանկություն, իսկ ծնողները՝ հանգիստ մտք»։ Կառավարությունը գիտնականների հետ կհետազոտի արգելքի ազդեցությունը՝ սկսած քնի և ֆիզիկական ակտիվությունից մինչև սոցիալական փոփոխություններ։
Տեխնոլոգիական փոփոխություններ և շարունակվող քննարկումներ
Արգելքը մաս է կազմում լայնածավալ նախաձեռնության։ Դեկտեմբերի 27-ից ավստրալացիները պետք է հաստատեն իրենց տարիքը՝ որոնման համակարգերից (Google, Bing) օգտվելիս։ Այս ամենը իրականացվում է կարգավորող մարմնի հետ համագործակցությամբ՝ նպատակ ունենալով ֆիլտրել մեծահասակների բովանդակությունը մինչև 18 տարեկան logged-in օգտվողների համար։ Տարիքի ստուգման մեթոդները տարբեր են՝ դեմքի սկանավորում, ID, ծնողական հաստատում, AI-ով տարիքի գնահատում։
Այնուամենայնիվ, հստակ չէ, թե «համարժեք քայլերը» ինչ են ենթադրում և ինչպես կարող են հարթակները կատարել պահանջները՝ առանց օգտվողներին վանելու կամ տվյալների արտահոսքի ռիսկի։ Հանձնակատարը նշում է, որ հարթակների ցանկը «դինամիկ» է և կարող է փոխվել։
Տեխնոլոգիապես խելացի օգտվողները կարող են փորձել շրջանցել սահմանափակումները՝ VPN-ների միջոցով, ինչը հարցեր է առաջացնում տարածաշրջանային արգելքների արդյունավետության մասին։
Դեկտեմբերի 10-ի մոտենալուն զուգահեռ, ամբողջ աշխարհը հետևում է Ավստրալիային՝ տեսնելու, թե ինչպես կիրականացվի օրենքը և ինչ հետևանքներ կունենա երեխաների, ընտանիքների, հարթակների ու քաղաքականության ձևավորողների համար։
Ավստրալիայի սոցիալական մեդիայի արգելքը մինչև 16 տարեկանների համար համարձակ փորձ է թվային կարգավորման ոլորտում։ Այն հավասարակշռում է երիտասարդների անվտանգության, գաղտնիության և տեխնոլոգիական վերահսկման խնդիրները։ Արդյոք այս օրենքը օրինակ կծառայի, թե կբացահայտի նոր ռիսկեր՝ դեռ պարզ չէ, սակայն այն կարևոր շրջադարձ է՝ տեխնոլոգիայի և մանկության հատման կետում: