Հասարակական գործիչ, հրապարակախոս Լևոն Բարսեղյանը Facebook-ի իր էջում վերլուծել է ներքաղաքական իրավիճակը, խոսել իշխանության և ընդդիմության վարքից, հասարակական տրամադրություններից ու նշել, որ պետք է վերջ տալ ողբի ու պարտության քարոզին։
- Թուրքիայի հետ որևէ բանակցային գործընթաց չի ընթանում․ ԱԳՆ
- Ալեն Սիմոնյանը Փարիզում հյուրընկալվել է Ֆրանսիայի Սենատի նախագահին
«Պարտությունը ծանր բան է բարոյահոգբանական, սոցիալական, ժողովրդագրական, ներքաղաքական, ռազմաքաղաքական և այլ բաղադրիչներով: Հասկանալի է: Սա չհասկանալն է անհասկանալի, մեղմ ասած: Բնական է, որ անցած տարվա ծանր պարտությունից հետո ընկճախտը, հուսահատությունը, մերժողականությունը, ողբատենչությունը, անիծվածության և թուլության վախը, անելանելիությունը պատելու և հալածելու էին շատերին: Իշխանական և մասնագիտական խմբերը և այս զանգվածային ընկճախտի փարատման կամ նվազեցման դեմ անելիքներ ունեին և անում են տարբեր չափով՝ հոգեբանական օժանդակությունից սկսած, իրատեսական վերլուծություններով, սոցիալական օժանդակության, ենթակառուցվածքների, բանակի վերակառուցման և վերազինման ծրագրերով վերջացրած: Թե որքան հաջող կամ անհաջող, թե որն ինչքան է անում, կարելի է երկար քննարկել: Անշուշտ բաներ կան, որ շատերս չգիտենք ու չենք էլ կարող իմանալ և ըստ այդմ որակյալ դատողություններ անել չենք կարող:
Այս ամենի հետ մեկտեղ, վերջին օրերին ճակատային բախումների ու սրացումների ֆոնին մի խումբ հասարակական և քաղաքական գործիչներ և իրենց վերլուծաբան համարող մարդիկ, համառորեն առաջ են մղում այն միտքը, թե հիմա ուր-որ է թուրքադրբեջանական, կամ թուրքադրբեջանառուսական միավորումը կիսելու է երկիրը երկու մասի, կործանելու է երկիրը: Սրան զուգորդում են Սյունիքի առանձնացված քարտեզների տարածումը աջուձախ, կամ Իշխանասարից 10-15 կմ շրջագծով իբր արդեն զավթված տարածքներ մատնանշող քարտեզներ, որոնցով թուրքը հասել է Գորիս ու Մեղրի գնացող մայրուղի և այլն: Հանրային գիտակցության մեջ այսօրինակ սցենարները նստեցնելը կարող է և ահաբեկվածության հետևանք լինել, մարդիկ իրավունք ունեն վախեր ու կարծիքներ ունենալու, ռիսկեր նախանշելու, գուցե նոր են տեսել մեր երկրի քարտեզը, նոր են սկսել մասշտաբից, ռելիեֆից բան հասկանալ, ու այ քեզ բան, դու մի ասա, պարզել են, որ թշնամին մոտ է: Բայց կասկած հայտնելը մի բան է, և այլ բան է հետևողականորեն հանրային քարոզ տանելը, թե մենք թույլ ենք, երկիրը ուտելու են դուշմանները և այդպես շարունակ:
Նախ, կուզեմ բոլորին ասել, որ բոլոր երկրներն էլ դուշմաններ ունեն, բացահայտ, ծածուկ և այլն, ինչու պիտի Ռուսաստանի, Թուրքիայի արանքում տրորվող երկրները դուշմաններ չունենան: Իհարկե, անբնական կլիներ, որ չունենայինք: Դուշմանը, որը կամենում է քեզ ոչնչացնել, որտեղից, ինչպես հնար ունենա, այնտեղից և այդպես էլ պիտի վնասի: Սա հայտնագործություն համարողները կամ իսկապես միամիտ են ու նոր են գլխի ընկել, կամ՝ պրոպագանդիստական արշավի գործիք են:
Թո՞ւյլ ենք մենք: Իհարկե, բազմաթիվ որակներով թույլ ենք: Կառավարման դարակազմիկ սխալներով պսպղացող, տգիտության բազմաթիվ փայլատակումներով աչքի ընկնող իշխանություն, որ ժողովրդից է ընտրված, ժողովուրդ, որը տասնամյակներով ներքին հալածանք ու բռնություն էր կուլ տվել, ահաբեկված հների վերադարձից, գնաց մեծամասամբ ընտրեց իր նմաններին, ակնկալելով, որ այս անգամ վճռական ու շրջահայաց կլինեն, մի քիչ իմաստնացած ու արիացած կլինեն, գոնե հները չվերադառնան: Իշխանություն, որ մոռացել է, թե ինչ օրակարգով ժողովուրդն իրենց իշխանություն տվեց, մոռացել է, թե քանի անգամ է խոստացել բաց, թափանցիկ ու հաշվետու աշխատել, ու նմանվել է նրանց, որ համարում էին, թե մեր լավը մեզնից լավ գիտեն, ու մենք պիտի խելոք նստենք սպասենք, որ մեր պայծառ ապագան կկառուցեն ու մեզ կտեղափոխեն այնտեղ: Պարտությունից հետո դեռ վերակազմավորվող ու վերազինվող բանակ, զինանոցի պակաս մրցունակությամբ, քան կուզեինք, որ լիներ: Արտաքին դաշնակիցների սաստիկ պակաս կամ անհավեսություն, ինքիշխանության գլխին կախված սպառնալիք: Եվ բազմաթիվ այլ թուլություններ:
Միաժամանակ, չի կարելի թերագնահատել Հայաստանի կարողությունները, համարելով, որ երկիրը հավի ձագ է ու գալու են տրորեն, վրեքովս անցնեն-դառնան, կիսեն մասնատեն ու մարսեն, ինչպես զառանցում են ոմանք: Երևի մտածում են՝ ճիշտ եղան, կասեն՝ «բա որ ասում էինք», սխալ եղան, կասեն՝ «դե զգուշացրինք, որ կարողացան դեմերն առնել, որ ղալմաղալ չանեինք, հմի ասածներս եղել էր…»: Այսպիսի ընդդիմախոսությունը շատ էժան ապրանք է, դրան գին էլ չեն տալիս պատվիրատուները: Ադրբեջանը շատ թանկ է վճարել իր հաղթանակի համար, ինքիշխանության մասնակի զիջումից սկսած, վերջացրած մարդուժի և սպառազինության զգալի կուրուստներով: Ձեռը հնար լիներ, չէր համաձայնի հրադադարին, կարճ ասած:
Ես ոչ թե չեմ ուզում հավատալ, որ մենք թույլ ենք, այլ գիտեմ, որ բավականաչափ ներուժ ունենք, որ նեղ միջոցներին բացահայտել, դրսևորել ու կիրառել ենք կարողացել, պատմությունը բազմաթիվ օրինակներ ունի, լիրիկա չմեջբերեմ:
Ողբի և պարտության քարոզին պետք է վերջ տալ: Անկարելի է մարդկանց պարտադրել չվախենալ ու չողբալ, չահաբեկվել պարտության պրոպագանդայից, որ արվում է առասպելական փողերով ու վարձկան քարոզիչներով: Ողբի և պարտության քարոզին պետք է վերջ տալ և դա զանզակ զվարճալիքներով ու դատարկ լավատեսությամբ չպիտի արվի: Մեզ գոնե փոքր հաղթանակներ ու հաջողություններ են պետք, դրանք պիտի կերտել աշխատանքով և տքնանքով, ատամները սեղմած, ցավը սրտում, և անկարելի է, որ աշխատանքը չհատուցվի:
Նախ, իշխանությունը, ի թիվս բանակաշինության, ճանապարհաշինության, սոցիալական ծրագրերի, պարտավոր է անել այն, ինչ չարեց անցած տարիներին՝ ջրի երես հանել սև փողերը, որոնք ոչ միայն ընտրությունների ժամանակ կապիտալիզացվեցին ու դեռ կապիտալիզացվելու են որպես պատգամավորական և ավագանու մանդատներ, այլև արդեն տևական ժամանակ է սնուցում են ողբի ու պարտության համապետական հրեշավոր քարոզը: Հասկանալի կերպով այդ քարոզի թիրախ են հայտարարվում իշխանությունները, որոնք, ինչպես նշեցի արժանի են ծանր ու անդադար քննադատության, սակայն ողբի ու պարտության քարոզը ձևականորեն իշխանության դեմ տանելով, իրականում տարվում է պետականության ու ինքիշխանության դեմ: Այդ քարոզիչներոն ու դրանց ստնտուները լավ գիտեն, որ հավերժական իշխանություններ չկան, բայց անպայման ուզում են, որ իրենք լինեն հաջորդը, ետ գցած գույքը փրկելու ճակատարգական խնդիր կա, չդատվելու խնդիր էլ կա այդ տևական թալանի ու երկրի կենսունակության դեմ գործած հանցագործությունների համար: Իբր, որ իրենք լինեն, Հայաստան այնքան ուժեղ է լինելու, որ սահմանին սրացումներ չեն լինելու, Ադրբեջանն ու իր ախպերությունը, մեր կորցրած տարածքները վերադարձնելու են, և այլ վարդագույն երազներ…
Ամենայն հավանականությամբ Փաշինյանի իշխանությունը ինչպես չկարողացավ մինչև պատերազմը արդարություն սահմանել վնասատուներին ու երկրին հասցված վնասը հատուցել պարտադրելու մասով, այնպես էլ հիմա չի կարողանալու չափազանց կամազուրկ ու բավարար չափով անգրագետ լինելու պատճառով: Չուզեց իրական անցումային արդարադատություն և դատաիրավական համակարգի բարեփոխումներ իրականացնել, ինչ-որ կոսմետիկա արեցին, հոնքը շինելու փոխարեն աչքը հանեցին, սահմանադրության փոփոխությունների հանձնաժողով ստեղծեցին, որը մահամերձ է կամ արդեն չկա, ապօրինի գույքի վերադարձը նմանվում է այն ծանր երազներին, երբ քայլ անելու համար անմարդկային ջանքեր են պահանջվում, կրթության և այլ ոլորտներում շարունակում են կառավարել ու տնօրինել նախկին տասովչիկներն ու խարդախները, որոնք հաճույքով կանցնեն հին փեշակին, երբ հնար ունենան, պրոպագանդայով տարված ու վիրավորանք զրպարտություն տարածող ԶԼՄ-ների ֆինանսական ստվերային շարժը օրենքով բացահայտել, քանդելու և կարգի բերելու փոխարեն ինչ-որ զվարճալի օրենքներով են փորձում պայքարել տեղեկատվական ահաբեկչության դեմ, մասնագիտական հանրության հորդորներին ու հուշումներին վերոհիշյալ բոլոր խնդիրների լուծման համար այնպիսի քամահրանքով են վերաբերվում, կարծես մեկական Սողոմոն Իմաստուն են կամ գոնե Սաակաշվիլի Միխեիլ:
Այդով հանդերձ: Այս ծանր պահին, երբ պարտության լուծն ենք քաշում դեռ, ֆունկցիոնալ իշխանությունն է, որ պարտավոր է ստանձնել երկիրն ու իրեն փոսից հանելու ճանապարհի մշակումը: Ոչ ոք մեղավոր չէ, որ այս իշխանությունն է այդ մանդատը ստացել ժողովրդից: Իշխանությունը պետք է հասկանա, որ առանց հանրության ազդեցիկ խմբերի (քաղաքական և մերձքաղաքական ուժեր, փորձագիտական խմբեր և մտածող կենտրոններ, մաքուր փողատերեր (չխնդաք)) հետ սերտ համագործակցության, ինչ էլ որոշի, սխալ ու թերի է լինելու, սխալ էլ չլինի, թերի է լինելու, իսկ մեր դրության մեջ թերին արդեն սխալ է: Չի կարելի, որ թերագնահատվի պաշտոնապես իշխանություն չեղողների մտավոր և ցանցային ներուժը, կապերն ու ազդեցությունը ներերկրային և գուցե արտաքին զարգացումների վրա: Վարքի վատագույն սցենարներից մեկը իշխանության համարելն է, թե բավարար արդյունավետ կապի մեջ է իշխանություն չունեցող այն խմբերի հետ, որոնք իրեն չեն քննադատում, և կապի մեջ չէ նրանց հետ, որոնք իրեն կամ իրենցականներին քննադատում են կամ նույնիսկ վիրավորում:
Ֆունկցիոնալ իշխանություն կրողների պատասխանատվությունը միշտ ավելին է, քան իշխանություն չունեցողներինը, մանավանդ այդպիսի դրություններում: Իշխանության հատկանիշ է դա՝ եթե գերագույն իշխանություն, ուրեմն և՝ գերագույն պատասխանատվություն: Դրա իմաստուն մասը պատասխանատվություն կիսել կարողանալու մեջ է:
Միշտ էլ կարելի է «բանակցային գաղտնիք» հղմամբ բերանը ջուր առնել ու հազարումի տվայտանքի, մեկնաբանության, նույնիսկ զառանցանքի տեղ տալ, ինչպես օրինակ տեսնում ենք այս օրերին՝ քարտեզների ու Հայաստանի վերացման տեսությունների և դրանց շատ լուրջ ու վշտալի դեմքով մեկնաբանությունների բովանդակությամբ: Իրավունք ունեն, քանի դեռ իշխանությունը չի կիսվում բանակցային տեղեկություններով՝ կարելիի չափով: Իշխանության իսկական տերերը, ժողովուրդը, մենք բոլորս իրավունք ունենք իմանալու որ դավադրություն չի հյուսվում դրսից, կամ՝ ամենահոռետեսական սցենարով՝ դրսի հետ, հանուն իշխանության հասկացած «մեր լավի»: Մենք՝ Հայաստանի սահմանադիրներս, պետք է իմանանք, թե որ մակարդակի ռիսկի ժամանակ ինչ ենք անում, յուրաքանչյուրիս գործն ու անելիքն ինչ է լինելու, որ մեկս որտեղ ենք գործ անելու, որտեղ է յուրաքանչյուրիս կանգնելու, փորելու կամ կրակելու տեղը: Եթե չենք իմանում այդ ողջամիտ քայլերը, նույն սահմանադիրներս, ողջամտորեն, բնազդով և իմաստնությամբ ինքնակազմակերպվելու ենք ու դա շատ բնական է լինելու: Հակառակն է լինելու անբնական: Երկիրն իսկապես ոչ մի բովանդակությամբ նահանջի տեղ չունի, ոչ աշխարհագրական, ոչ բարոյական, ոչ սոցիալական, ոչ ժողովրդագրական, ոչ քաղաքակրթական, ոչ էլ տնտեսական: Շատ ծանր է, ու այդ միտքն է, որ ստիպելու է երկրի մարդկանց արարել, ստեղծել, գտնել, տքնել ու աշխատել գերմարդկային ջանքով, վերականգնելու կորուստներն ու երկիրը, կառուցելու հզորություններ ու ամրության պաշար կուտակել, դառնալ մեր նպատակների պետությունը:
Վատագույն սցենարով իշխանությունը շարունակում է աշխատել աջ քաշած, ինքնուրույն ու հիմնականում՝ փակ, մյուսները՝ տարանջատված ու զատ, լավագույն սցենարով՝ բոլոր ջանքերի համադրմամբ է լինելու ելքը դրությունից ու առաջընթացը: Այս սցենարներից երկրորդի ճակատագիրը վճռելու է իշխանություն ունեցողների իմաստնությունը, առանց դրա լինելու առաջին տարբերակով ու շարունակելու ենք թուլանալ:
Այս դրության մեջ բարեխիղճ ընդդիմությունը և քաղաքացիական մասնագիտացած խմբերը նույնպես պարտավոր են անհանգստացնել իշխանությանը վերոհիշյալ հարցերով ու խնդիրներով, սակայն ոչ թե «ընդդեմ»-ի մարտավարությամբ, այլ՝ «հանունի», լինել հետևողական և անզիջում: Ձևական կամ պայմանական ընդդիմություններին ասելու բան չկա, նրանք այնպես բարեխիղճ չեն, որ որևէ մեկի խորհրդի կարիքն ունենան, և այնպես անկախ չեն, որ պատվիրատուների հանձնարարականներից համարձակվեն հեռանալ: Նրանք չկամեցան ի գիտություն ընդունել արտահերթ խորհրդանական ընտրությունների արդյունքները և հարգել քաղաքացիների հավաքական կամքը, մնացին հին ռելսերի վրա, որոնք տանում են ներքաղաքական ողբի ու ինքնապաշտպանական ցինիզմի նկուղները: Հարգել քաղաքացիների կամքը բոլորովին չի նշանակում սիրել քաղաքացիների ընտրած խորհրդարանը կամ դրա մեծամասնությանը: Թե ուրիշ մեխանիզմ կա իշխանության ձևավորման և այն աշխատեցնելու, պիտի որ իմանայինք քաղաքակրթությունների այս բազմազանության մեջ», – գրել է Բարսեղյանը:
