Լեհաստանի նախագահի վետոն փախստականների աջակցության մասին առաջացրեց հակասություններ

Լեհաստանի նախագահ Կարոլ Նավրոցկին, ով այս ամիս ստանձնեց պաշտոնը, առաջացրեց քաղաքական մեծ սկանդալ՝ վետո դնելով օրինագծի վրա, որը նախատեսում էր երկարաձգել Լեհաստանում բնակվող ուկրաինացի փախստականներին տրամադրվող օգնությունը։ Այս օրինագիծը, որը նպատակ ուներ երկարաձգել սոցիալական նպաստները և այլ պաշտպանության միջոցառումները մինչև 2026 թվականի մարտ ամիսը, այժմ արգելափակված է, ինչը շուրջ մեկ միլիոն փախստականներին թողնում է անորոշ վիճակում, քանի որ գործող միջոցառումները կավարտվեն 2025 թվականի սեպտեմբերի վերջին։

Ինչու է վետոն կարևոր

Նավրոցկու վետոն կարևոր է Լեհաստանի համար, որը եղել է Ուկրաինայի աջակցության հիմնաքարը Ռուսաստանի 2022 թվականի լայնածավալ ներխուժումից ի վեր։ Նրա փաստարկը հիմնված է այն բանի վրա, որ օգնությունը պետք է սահմանափակվի միայն նրանց համար, ովքեր աշխատում են Լեհաստանում։ «Ես չեմ փոխելու իմ կարծիքը և կարծում եմ, որ այս օգնությունը պետք է տրամադրվի միայն այն ուկրաինացիներին, ովքեր պարտավորվել են աշխատել Լեհաստանում», – հայտարարեց Նավրոցկին մամուլի ասուլիսում՝ կրկնելով իր նախընտրական խոստումը՝ առաջնահերթություն տալ լեհ քաղաքացիներին։

Վետոն ունի խորքային ազդեցություն ոչ միայն փախստականների սոցիալական բարեկեցության վրա, այլև Լեհաստանի դերի վրա որպես Ուկրաինայի հիմնական դաշնակից։ Ըստ The Guardian-ի՝ արգելափակված օրինագիծը նախատեսում էր երկարաձգել մանկական նպաստները, առողջապահական ծառայությունների հասանելիությունը և կացության թույլտվությունները։ Լեհաստանում բնակվող ուկրաինացի փախստականների մեծ մասը կանայք և երեխաներ են, ինչը առավել մտահոգիչ է դարձնում այս նպաստների հնարավոր կորստի հարցը։

Տնտեսական և քաղաքական հետևանքներ

Քննադատները պնդում են, որ վետոն խարխլում է Լեհաստանի տնտեսական և սոցիալական կայունությունը։ Լեհաստանի Ազգային զարգացման բանկի այս տարվա ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ ուկրաինացի փախստականները հարկերով ավելի շատ գումար են ներդրել, քան ստացել են նպաստների տեսքով՝ դրական ազդեցություն ունենալով երկրի ՀՆԱ-ի վրա 2.7%-ով։ Չնայած սրան՝ Նավրոցկին և իր ազգայնական դաշնակիցները օգտագործել են լեհ հասարակության որոշ հատվածներում աճող հակաուկրաինական տրամադրությունները։

Վարչապետ Դոնալդ Տուսկն ու իր կառավարությունը խիստ քննադատել են վետոն։ «Մենք չենք կարող պատժել մարդկանց իրենց աշխատանքը կորցնելու համար՝ հատկապես անմեղ երեխաներին։ Սա մարդկային արժանապատվության հիմնական սկզբունքներից է», – գրել է Աշխատանքի նախարար Ագնեշկա Դժեմիանովիչ-Բակը սոցիալական ցանցում։ Սակայն Տուսկի կառավարությունը չունի նախագահական որոշումը շրջելու համար անհրաժեշտ երկու երրորդ մեծամասնություն՝ ստեղծելով օրենսդրական փակուղի։

Ազդեցությունը Ուկրաինայի և միջազգային հարաբերությունների վրա

Վետոյի հետևանքները դուրս են Լեհաստանի սահմաններից։ Ըստ United24 Media-ի՝ փոխվարչապետ Կժիշտոֆ Գավկովսկին նախազգուշացրել է, որ այս որոշումը վտանգում է Ուկրաինայի համար Starlink արբանյակային ինտերնետի ֆինանսավորումը, որը կարևոր գործիք է Ռուսաստանի ագրեսիայի դեմ։ «Այս որոշմամբ Կարոլ Նավրոցկին անջատում է Ուկրաինան ինտերնետից։ Սա փաստացի նշանակում է վերջ դնել Starlink ծառայություններին, որոնք Լեհաստանը տրամադրում է գոյատևման համար պայքարող երկրին», – նշել է Գավկովսկին։

Այս զարգացումը կարող է լրջորեն թուլացնել Ուկրաինայի ռազմական և վարչական հնարավորությունները, քանի որ արբանյակային ծառայությունը կարևոր է ապահով հաղորդակցության և տվյալների պահպանման համար։ Վերլուծաբանները քննադատել են Նավրոցկու վետոն որպես քաղաքական քայլ, որը ակամայից օգուտ է բերում Ռուսաստանին՝ թուլացնելով Ուկրաինայի դիմադրությունը։

Պատմական և սոցիալական համատեքստ

Լեհաստանի արձագանքը ուկրաինացի փախստականների ճգնաժամին սկզբնական շրջանում լայնորեն գնահատվեց։ Միլիոնավոր լեհեր կամավոր օգնեցին սահմանին, նվիրատվություններ կատարեցին բարեգործական նպատակներով և բացեցին իրենց տները փախստականների համար։ Սակայն պատերազմի երկարաձգման հետ մեկտեղ հանրային տրամադրությունները փոխվեցին։ Պատմական հակամարտությունները, ներառյալ Լեհաստանի բարդ հարաբերությունները ուկրաինական ազգայնական գործիչների հետ, նպաստել են այս վերաբերմունքի փոփոխությանը։

«2022 թվականի էյֆորիկ համերաշխությունից հետո, երբ սոցիալական և քաղաքական աջակցությունն իր գագաթնակետին էր, պետք է լիներ որոշակի հակառակ շարժում։ Մենք այժմ գտնվում ենք այս մյուս ծայրահեղության մեջ։ Կարծում եմ, որ ինչ-որ պահի սա կհանդարտվի, և մենք կհասնենք հավասարակշռված մոտեցման», – ասել է Բարտոշ Ցիխոցկին, Լեհաստանի նախկին դեսպանը Ուկրաինայում։

Նավրոցկին առաջարկել է փոփոխություններ կատարել Լեհաստանի քրեական օրենսգրքում՝ ուկրաինական ազգայնական առաջնորդ Ստեփան Բանդերայի քարոզչությունը հավասարեցնելով նացիզմի և սովետական կոմունիզմի քարոզչությանը, որը արգելված է լեհական օրենքով։

Հեռանկարներ

Վետոն Լեհաստանին կանգնեցրել է խաչմերուկում։ Չնայած Նավրոցկին խոստացել է ներկայացնել իր օրենսդրական առաջարկները փախստականների աջակցության վերաբերյալ, նրա կոշտ դիրքորոշումն արդեն իսկ լարվածություն է առաջացրել Ուկրաինայի և Լեհաստանի արևմտյան դաշնակիցների հետ։ Լեհաստանում բնակվող մոտ մեկ միլիոն ուկրաինացի փախստականների ապագան այժմ կախված է օդում, ինչպես նաև Լեհաստանի հեղինակությունը որպես Ուկրաինայի վստահելի աջակից։

Սեպտեմբերի վերջնաժամկետի մոտենալուն զուգահեռ, միջազգային հանրությունը ուշադիր հետևելու է, թե ինչպես Լեհաստանը կլուծի այս բարդ և բարձր ռիսկային հարցը։