Իրանում Հայաստանի դեսպանատան կողմից Անահիտի՝ հայ դիցաբանության մեջ հայտնի աստվածուհու կերպարի վերջերս շեշտադրումը հզոր հիշեցում է այն խորը և հարատև մշակութային կապերի մասին, որոնք կապում են Հայաստանն ու Իրանը։ Ավելին, քան պարզապես պատմական մի դրվագ, Անահիտը մարմնավորում է ընդհանուր արժեքներ և պատմություններ, որոնք շարունակում են արձագանքել երկու ազգերի ժամանակակից հարաբերություններում՝ ընդգծելով մշակութային ժառանգության ուժը դիվանագիտական փոխըմբռնումը խթանելու գործում։
Իրանի դեսպանատան հայտարարությունը կոնկրետ կապում է Անահիտին Նավասարդի՝ հայկական հնագույն Նոր տարվա տոնակատարության հետ։ Այս կապը նշանակալի է, քանի որ Նավասարդը ներկայացնում է նորացման, առատության և հույսի ժամանակաշրջան՝ հասկացություններ, որոնք խորապես փոխկապակցված են Անահիտի՝ որպես բերրիության և կյանքի աստվածուհու դերի հետ։ Դեսպանատան կողմից Նավասարդի և դրա մեջ Անահիտի կենտրոնական դերի ճանաչումը ընդգծում է մարդկային հիմնարար փորձառությունների և ժամանակի պարբերական բնույթի ընդհանուր ըմբռնումը։
#Anahit was goddess of fertility, healing & wisdom. She was considered sacred embodiment of #motherhood & all kinds of prudence keeping & glorifing #nation.
P.S. #DYK that statue of goddess Anahit is kept in @britishmuseum. pic.twitter.com/uGU2tgOIux
— Armenia 🇦🇲 (@armenia) April 7, 2021
Դեսպանատան հայտարարությունը պարզապես չի ընդունում ընդհանուր մշակութային մոտիվը։ Այն հստակորեն նշում է, որ Իրանն ու Հայաստանը կիսում են «խորը պատմական բարեկամություն, որն արտացոլվում է նրանց փոխկապակցված քաղաքակրթական արմատներում»։ Այս ճանաչումը կարևոր է, քանի որ այն ընդունում է երկու մշակույթների միջև փոխազդեցության, փոխանակման և փոխադարձ ազդեցության երկար պատմությունը։ Այս պատմական փոխկապակցվածությունը, որը ներառում է դարերի առևտուր, մշակութային փոխանակում և երբեմն էլ ընդհանուր քաղաքական լանդշաֆտներ, հարուստ հիմք է ստեղծում ժամանակակից հարաբերությունների համար։
Անահիտի կիրառումը գերազանցում է պարզապես պատմական կամ դիցաբանական նշանակությունը։ Այն հանդես է գալիս որպես մշակութային դիվանագիտության ձև՝ օգտագործելով ընդհանուր ժառանգությունը՝ կամուրջներ կառուցելու և ներկայումս փոխըմբռնում խթանելու համար։ Ընդգծելով երկու մշակույթների կողմից մեծարվող կերպարը՝ Իրանի դեսպանատունն արդյունավետորեն շեշտում է ընդհանուր հիմքը և կիսվող արժեքները՝ ստեղծելով դրական համատեքստ դիվանագիտական և մշակութային ներգրավվածության համար։ Մշակութային խորհրդանիշների այս կիրառումը դիվանագիտության մեջ հզոր գործիք է, քանի որ այն ներգործում է խորը նստած զգացմունքների և ընդհանուր ինքնությունների վրա՝ խթանելով կապի զգացում, որը գերազանցում է քաղաքական կամ տնտեսական նկատառումները։
Անահիտի նշանակությունը հայ դիցաբանության մեջ գերազանցում է բերրիության և նորացման սահմանները։ Նա նաև ներկայացնում է իմաստության, պաշտպանության և ազգային ինքնության հասկացությունները։ Աստվածուհու այս բազմակողմանի բնույթն էլ ավելի է ամրապնդում նրա դերը որպես ընդհանուր ժառանգության խորհրդանիշ՝ ընդգրկելով արժեքների և համոզմունքների լայն շրջանակ, որոնք արձագանքում են ինչպես հայկական, այնպես էլ իրանական մշակույթներին։ Այս բազմաշերտ խորհրդանշանը երաշխավորում է, որ Անահիտի կերպարը ոչ միայն անցյալի մասունք է, այլև կենդանի խորհրդանիշ, որը շարունակում է արդիականություն ունենալ ներկայում։
Քանի որ Հայաստանն ու Իրանը կողմնորոշվում են իրենց ժամանակակից հարաբերություններում, Անահիտի կերպարը ծառայում է որպես իրենց ընդհանուր անցյալի հզոր հիշեցում և ապագա համագործակցության ուղենիշ։ Դիվանագիտության հիմքում մշակութային ժառանգության շեշտադրումը հրավիրում է խորհրդածելու այն մասին, թե ինչպես փոխկապակցված պատմություն ունեցող այլ ազգեր կարող են օգտագործել նմանատիպ ընդհանուր պատմություններ՝ փոխըմբռնում խթանելու և ավելի ամուր հարաբերություններ կառուցելու համար։ Ինչպե՞ս կարող են այս հնագույն կապերը տեղեկացնել ժամանակակից դիվանագիտությանը և նպաստել ավելի խաղաղ և համագործակցային ապագային: Սա հարց է, որը գերազանցում է Հայաստանի և Իրանի կոնկրետ դեպքը՝ առաջարկելով պատկերացումներ միջազգային հարաբերություններում մշակույթի ավելի լայն դերի վերաբերյալ։
