2025 թվականի հունվարի 1-ին ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության որոշմամբ Հայաստանում պաշտոնապես դադարեց Էրազմուս+ ազգային գրասենյակի գործունեությունը։ Այս որոշումը, որը ներկայացվեց որպես կրթական քաղաքական առաջնահերթությունների վերագնահատում, նոր հարցեր է առաջացնում՝ կապված Հայաստանի բարձրագույն կրթական համակարգի և միջազգային ակադեմիական ցանցերում նրա դերի հետ։
Նախարարությունը պնդում էր, որ Էրազմուս+ ծրագրերը հիմնականում օգտակար են եղել եվրոպական համալսարանների համար՝ առաջարկելով քիչ շոշափելի օգուտներ Հայաստանի բարձրագույն կրթության համակարգին։ Ծրագրերը քննադատվել են որպես զբոսաշրջային բնույթի և համահունչ չլինելով Հայաստանի ռազմավարական նպատակներին։ Չնայած այս հայտարարությունները կարող են ընդգծել քաղաքականության վրա ավելի մեծ կենտրոնացում, սակայն դրանք անտեսում են ծրագրի շոշափելի ներդրումները Հայաստանի կրթական որոշակի ոլորտներում։
Էրազմուս+ ծրագիրը Հայաստանին վերածել էր տարածաշրջանային առաջատարի մասնագիտական կրթության ոլորտում՝ առաջին տեղը զբաղեցնելով Արևելյան գործընկերության երկրների շարքում։ Բացի այդ, Հայաստանը երրորդն էր բարձրագույն կրթության կարողությունների զարգացման նախագծերում՝ զիջելով միայն Ուկրաինային և Վրաստանին։ Այս ձեռքբերումները վկայում են, որ ծրագիրը կարողացել է լուծել կարևոր զարգացման կարիքները։ Այնուամենայնիվ, նախարարության քննադատությունը կենտրոնացած էր համակարգային լայն բարեփոխումների բացակայության վրա՝ անտեսելով այն փուլային փոփոխությունները, որոնք հաճախ մեծ բարեփոխումների հիմք են հանդիսանում։
Ծրագրի շահառուները մշտապես արտահայտել են իրենց բարձր գոհունակությունը։ Վերջին հարցումները ցույց են տվել, որ Էրազմուս+ ազգային գրասենյակի ծառայությունները գնահատվել են միջինում 9.4 միավորով՝ 10-ից՝ ընդգծելով դրա արդյունավետությունը և համագործակցության խթանումը։ Գրասենյակը վայելել է նաև եվրոպական վերահսկողական մարմինների աջակցությունը։ Վերջին աուդիտային զեկույցը, որը 2024 թվականին իրականացրել էր ԲԴՕ Լոնդոնը, գնահատել է գրասենյակի կատարողականը որպես «շատ լավ»՝ ընդգծելով դրա համապատասխանությունը ինչպես եվրոպական, այնպես էլ հայկական առաջնահերթություններին։ Այս ցուցանիշները հարցեր են առաջացնում՝ արդյո՞ք փակումը նպատակ ուներ լուծելու իրական խնդիրներ, թե արտացոլում էր համակարգային մարտահրավերներ։
Գրասենյակի փակումը նշանակում է, որ Էրազմուս+ նախագծերի կառավարումը այժմ ամբողջությամբ անցնում է նախարարությանը։ Չնայած այս քայլը կարող է տեսականորեն նպաստել ազգային նպատակների հետ ավելի մեծ համատեղելիությանը, այն կարող է վտանգել ծրագրի շարունակականությունն ու արդյունավետությունը։ Այժմ նախարարությունը պետք է ցույց տա, որ կարող է պահպանել միջազգային համագործակցության մակարդակը, որը կենսական նշանակություն ունի գիտելիքների փոխանակման և նորարարության խթանման համար՝ գլոբալ կապակցված կրթական միջավայրում։
Այս որոշումը նաև մատնանշում է Հայաստանի կրթական քաղաքականության խորքային մարտահրավերները։ Միջազգային համագործակցությունը ոչ միայն ակադեմիական շարժունության գործիք է, այլ նաև համակարգային բարելավումների և գլոբալ մարտահրավերների դիմակայման մեխանիզմ։ Նման հնարավորություններից հրաժարվելը կարող է մեկուսացնել Հայաստանի կրթական համակարգը և վտանգել այն ձեռքբերումները, որոնք ձևավորվել են երկարամյա համագործակցության արդյունքում։
Էրազմուս+ ծրագիրը թողնում է համագործակցության և առաջընթացի ժառանգություն, որը պետք է ուղենիշ դառնա Հայաստանի կրթական ապագայի համար։ Նրա ներդրումները կարողությունների զարգացման և միջազգային ներգրավվածության ոլորտում կարևոր դասեր են պարունակում քաղաքականություն մշակողների համար։ Երբ Հայաստանը հաղթահարում է այս ճամփաբաժանը, անհրաժեշտ է հավասարակշռել ազգային առաջնահերթությունները գլոբալ ինտեգրման հետ՝ ապահովելով, որ կրթական համակարգը լինի մրցունակ, ներառական և առաջադեմ։
