Ֆրանսիայի հայկական կազմակերպությունների համակարգող խորհուրդը (CCAF) դիմել է Միջազգային քրեական դատարան (ՄՔԴ), պահանջելով գործ հարուցել Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի դեմ։ Այս քայլը կարևորվում է որպես իրավական գործընթաց, որի նպատակն է անդրադառնալ Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ենթադրյալ հանցագործություններին։
Հայցի հիմքերը և պահանջները
Հայցը ներկայացվել է ֆրանսահայ փաստաբան Սևագ Թորոսյանի միջոցով, ով Փարիզի փաստաբանների կոլեգիայի և ՄՔԴ-ին առընթեր փաստաբանական պալատի անդամ է։ Հայցի շրջանակում ընդգծվում է, որ Ադրբեջանի ռազմական գործողությունները 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ից մինչև 2023 թվականի հոկտեմբերի 4-ը հանգեցրել են 120,000 հայերի բռնի տեղահանման և նրանց մշակութային ժառանգության ոչնչացման։
CCAF-ը ՄՔԴ դատախազին կոչ է անում՝ Հռոմի կանոնադրության 15-րդ հոդվածի համաձայն, ձեռնարկել հետևյալ քայլերը․
- Քննության սկիզբ – Ճանաչել, որ 2020-2023 թվականներին Լեռնային Ղարաբաղի հայերի դեմ կատարված հանցագործությունների քննությունը սկսելու համար կան բավարար հիմքեր։
- Տարածքային իրավասության հստակեցում – Դատարանի նախնական պալատ ուղարկել Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ ՄՔԴ իրավասության հարցը։
- Ձերբակալման օրդեր – Իլհամ Ալիևի և 2020-2023 թվականներին Լեռնային Ղարաբաղում կատարված ենթադրյալ հանցագործությունների բոլոր մեղսակիցների հանդեպ միջազգային ձերբակալման օրդեր տալ։
Անցյալում արված դիմումները և միջազգային արձագանքները
Այս նախաձեռնությունը հաջորդում է CCAF-ի համանախագահներ Արա Թորանյանի և Մուրադ Փափազյանի նախկին կոչերին՝ ուղղված Ֆրանսիայի կառավարությանը՝ դիմելու ՄՔԴ։ Սակայն, նրանց խոսքով, Արևմուտքը դեռևս վճռականություն չի ցուցաբերել։ Կազմակերպությունը հայտարարության մեջ նշել է․ «1915 թվականից ի վեր սա երկրորդ դեպքն է, երբ հայերը բախվում են արդարադատության մերժման։ Նման իրավիճակը անթույլատրելի է»։
Միջազգային իրավունքի տեսանկյունից
Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած իրադարձությունները բազմիցս դատապարտվել են միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունների կողմից։ Մասնավորապես, ՄՔԴ-ի առաջին դատախազ Լուիս Մորենո Օկամպոն և մի շարք իրավապաշտպաններ այս դեպքերն անվանել են ցեղասպանություն, մարդկության դեմ հանցագործություններ և պատերազմական հանցագործություններ։ Այս բնորոշումները ընդգծում են իրավիճակի լրջությունը և իրավական հետևանքների անհրաժեշտությունը։
Միջազգային արդարադատության համար նշանակությունը
CCAF-ի դիմումը կարևոր քայլ է՝ ՄՔԴ-ի շրջանակներում միջազգային արդարադատություն պահանջելու ուղղությամբ։ Հայաստանը 2024 թվականի փետրվարի 1-ից դարձել է Հռոմի կանոնադրության անդամ, ինչը հնարավորություն է տալիս հայկական կողմին իրավական ճանապարհով բարձրացնել ադրբեջանական ագրեսիայի և ենթադրյալ ռազմական հանցագործությունների հարցը։
Միջազգային հանրությունը հետևում է ՄՔԴ-ի արձագանքին, ինչը կարող է լուրջ ազդեցություն ունենալ տարածաշրջանի ապագա զարգացումների վրա։
