Աբդուլա Օջալանի Կոչը Զինաթափել ՌԲԿ-ն. Պատմական Տեղաշարժ Քրդական Հակամարտությունում
2025 թվականի փետրվարի 27-ին Քրդական բանվորական կուսակցության (ՌԲԿ) բանտարկված հիմնադիր Աբդուլա Օջալանը Իմրալի կղզուց հանդես եկավ պատմական հայտարարությամբ՝ հորդորելով զինված խմբավորմանը զինաթափվել և լուծարվել։ Այս հայտարարությունը, որը հնարավոր է դարձել Քրդամետ Ժողովուրդների Հավասարության և Ժողովրդավարության կուսակցության (ԺԺԴԿ) պատվիրակության այցելության շնորհիվ, կարող է շրջադարձային լինել 40-ամյա ապստամբության համար, որը խորապես ազդել է Թուրքիայի քաղաքական և սոցիալական կառուցվածքի վրա: Այս հոդվածը խորանում է հայտարարության նախապատմության, դրա հնարավոր հետևանքների և դրա առաջացրած բազմազան արձագանքների մեջ:
Ո՞վ է Աբդուլա Օջալանը և Ինչո՞ւ է Նրա Խոսքը Կարևոր
Աբդուլա Օջալանը, որը լայնորեն հայտնի է որպես Ապո, ՌԲԿ-ն հիմնադրել է 1978 թվականին՝ սկզբում պաշտպանելով քրդերի իրավունքները, իսկ ավելի ուշ՝ Թուրքիայի ներսում ինքնավարության համար։ Չնայած 1999 թվականին ձերբակալվելուն և հետագա ցմահ բանտարկությանը, Օջալանը մնացել է քրդական շարժման կենտրոնական դեմքն ու ռազմավարական միտքը: ՌԲԿ-ի զինված հակամարտությունը դադարեցնելու նրա վերջին կոչը՝ տասնամյակներ տևած պայքարից հետո, որը խլել է ավելի քան 40,000 կյանք, զգալի կշիռ ունի իր մնայուն ազդեցության և խաղաղության նոր նախաձեռնությունների ներկա մթնոլորտի պատճառով:
Թուրքիայի Խաղաղության Առաջարկները և Օջալանի Հաշվարկված Արձագանքը
Օջալանի հայտարարությունը վերջին քաղաքական զարգացումների գագաթնակետն է։ 2024 թվականի հոկտեմբերին Ազգայնական շարժման կուսակցության (ԱՇԿ) առաջնորդ և նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի առանցքային դաշնակից Դևլեթ Բահչելին առաջարկեց պայմանական վաղաժամկետ ազատում Օջալանի համար, եթե նա հրաժարվի բռնությունից և նպաստի ՌԲԿ-ի լուծարմանը: Նախագահ Էրդողանը ազդարարեց աջակցություն՝ նկարագրելով այն որպես «պատմական հնարավորություն»: Սա ճանապարհ հարթեց ԺԺԴԿ-ի ներկայացուցիչների համար՝ այցելել Օջալանին Իմրալիում 2024 թվականի դեկտեմբերին և 2025 թվականի փետրվարին. նման այցելությունները առաջինն էին գրեթե մեկ տասնամյակում: Փետրվարի 27-ին Օջալանը հայտարարեց. «ՌԲԿ-ն պետք է լուծարվի, ես կոչ եմ անում նրանց վայր դնել զենքերը», հիշատակելով հազարամյա թուրք-քրդական դաշինքը և պաշտպանելով քաղաքական միջոցներին անցնելը:
Օջալանի Լուծարման Հայտարարության Առանցքային Տարրերը
Օջալանի ուղերձը, որը փոխանցվել է Ստամբուլում ԺԺԴԿ-ի ներկայացուցիչների միջոցով, պնդում էր, որ զինված պայքարը, որը սկզբում քրդական ինքնությունը ճնշելուն արձագանք էր, դարձել է անիմաստ: Նա հորդորեց ՌԲԿ-ին գումարել համագումար՝ պաշտոնապես լուծարվելու համար՝ այս գործողությունը ներկայացնելով որպես «պատմական հրամայական»: Նա նաև ընդունեց Բահչելիի և Էրդողանի կողմից ստեղծված «մթնոլորտը»՝ ենթադրելով, որ նրանց նախաձեռնությունները պայմաններ են ստեղծել այս առանցքային տեղաշարժի համար: Իրավական սահմանափակումները, սակայն, խոչընդոտեցին Օջալանի տեսաուղերձին։
Տարբեր Արձագանքներ. Հույսից մինչև Խորը Թերահավատություն
Օջալանի հայտարարությանն արձագանքները բազմակողմանի են և արտացոլում են թուրք-քրդական հարցի բարդությունը.
- Թուրքիայի Կառավարություն. Անկարայի կողմից ԺԺԴԿ-ի այցելությունների հեշտացումը խոսում է երկխոսության նկատմամբ նախնական բաց լինելու մասին, թեև արդարադատության նախարար Յըլմազ Թունչը սահմանափակեց Օջալանի հաղորդակցման ձևաչափը գրավոր ձևաչափով:
- ԺԺԴԿ Կուսակցություն. ԺԺԴԿ-ի առաջնորդները հայտարարությունը գովաբանել են որպես հաշտեցման ուղղությամբ կատարված զգալի քայլ՝ համահունչ լինելով իրենց կուսակցության երկարաժամկետ քաղաքական նպատակներին՝ խաղաղ կարգավորման համար:
- ՌԲԿ Առաջնորդություն. ՌԲԿ-ի ռազմական հրամանատարությունը, որը հիմնականում հիմնված է Հյուսիսային Իրաքում, դեռ պաշտոնական պատասխան չի հրապարակել: Պատմականորեն ՌԲԿ-ն հաճախ հետևել է Օջալանի հրահանգներին՝ ցույց տալով նրա շարունակական հեղինակությունը, սակայն ներքին տարաձայնությունների հավանականությունը մնում է:
- Հասարակական Կարծիքը (X-ի միջոցով). Սոցիալական մեդիայի արձագանքները խառն են՝ տատանվելով զգուշավոր լավատեսությունից, երբ օգտատերերը հայտնում են, որ «խաղաղությունը վերջապես կարող է հնարավոր լինել», մինչև խորը թերահավատություն Թուրքիայի իրական մտադրությունների վերաբերյալ, հատկապես վերջին ձերբակալությունների լույսի ներքո, որոնք թիրախավորում են քուրդ քաղաքական գործիչներին, ներառյալ ԺԺԴԿ-ի քաղաքապետերին:
Հնարավոր Փոխակերպումներ և Համառ Մարտահրավերներ
Եթե Օջալանի կոչը լսվի, դա կարող է հանգեցնել խորը փոփոխությունների Թուրքիայում և քրդական շարժման մեջ.
- Խաղաղության Հեռանկարներ Հարավարևելյան Թուրքիայում. Տասնամյակներ տևած ապստամբության ավարտը կարող է կայունություն բերել Թուրքիայի հարավ-արևելքին, զգալիորեն կրճատել ռազմական ծախսերը և հնարավորություններ բացել տարածաշրջանային տնտեսական զարգացման համար:
- Քաղաքական Ներգրավվածության Ուղղությամբ Տեղաշարժ. Քրդական քաղաքական շարժումը կարող է ավելի ու ավելի շատ կենտրոնանալ ժողովրդավարական քաղաքական ուղիների վրա՝ զարգացնելով Օջալանի «ժողովրդավարական ազգի» տեսլականը ոչ բռնի միջոցներով:
- Զգալի Արգելքներ. Մարտահրավերները պահպանվում են, ներառյալ հնարավոր խմբակայինությունն հենց ՌԲԿ-ի ներսում և Թուրքիայի կողմից քրդական քաղաքական արտահայտման ճնշման պատմական օրինաչափությունը, որը օրինակ է 2024 թվականին ԺԺԴԿ-ի քաղաքապետերի ձերբակալությունները, որոնք կարող են խաթարել վստահությունը և խոչընդոտել առաջընթացը:
Տարածաշրջանային և Համաշխարհային Հետևանքները
Օջալանի հայտարարության ժամանակը ուշագրավ է տարածաշրջանային աշխարհաքաղաքական տեղաշարժերի ֆոնին, մասնավորապես՝ 2024 թվականի դեկտեմբերին Սիրիայում ռեժիմի փոփոխությունը, որտեղ Օջալանի անցյալի ազդեցությունը սիրիացի քրդերի վրա մնում է արդիական: Զինաթափմանը հանձնառու ՌԲԿ-ն կարող է վերափոխել Թուրքիայի մոտեցումը հարևան Իրաքի և Սիրիայի քրդական խմբավորումների նկատմամբ՝ հնարավոր է թուլացնելով տարածաշրջանային լարվածությունը կամ բարդացնելով ինքնավարության շուրջ բանակցությունները: Միջազգայնորեն այնպիսի երկրներ, ինչպիսիք են Միացյալ Նահանգները և ԵՄ անդամ պետությունները, որոնք ՌԲԿ-ն դասակարգում են որպես ահաբեկչական կազմակերպություն, կարող են Օջալանի կոչը դիտարկել որպես տարածաշրջանային կայունության ուղղությամբ ողջունելի քայլ, թեև շոշափելի գործողություններն անհրաժեշտ կլինեն այս տեղաշարժը հաստատելու համար:
Մնայուն Հարցեր և Ապագա Ուղեգիծ
Մի քանի կարևոր հարցեր մնում են անպատասխան. Արդյո՞ք ՌԲԿ-ի ռազմական թևը կհետևի Օջալանի՝ զինաթափվելու կոչին: Արդյո՞ք Թուրքիայի կառավարությունը կարող է բավարար վստահություն ձևավորել՝ ապահովելու երկարատև խաղաղություն տասնամյակներ տևած հակամարտությունից հետո: Օջալանի երկարատև մեկուսացումը՝ 43 ամիս առանց արտաքին կապի մինչև 2024 թվականի վերջը, կասկածներ է հարուցում նրա ներկայիս ազդեցության չափի վերաբերյալ: Բարդություններին գումարվում է այն, որ այս հայտարարության ժամանակը համընկավ փետրվարի 26-ին դերասան Ջին Հեքմենի մահվան մասին առցանց լուրերի հետ՝ համառոտակի շփոթություն առաջացնելով առցանց քննարկումներում: ՌԲԿ-ի առաջիկա պատասխանը և Թուրքիայի կառավարության հետագա գործողությունները վճռորոշ կլինեն այս խաղաղության նախաձեռնության հաջողությունը որոշելու հարցում:
Նախնական Քայլ Դեպի Կարգավորում
Աբդուլա Օջալանի 2025 թվականի փետրվարի 27-ի կոչը՝ զինաթափել ՌԲԿ-ն, ներկայացնում է զգալի, թեև փխրուն հնարավորություն՝ լուծելու Թուրքիայի ձգձգվող քրդական հակամարտությունը: Մինչ այս պահը արտացոլում է քաղաքական կամքի և հարմար ժամանակի հնարավոր համադրությունը, դրա վերջնական հաջողությունը կախված է կայուն հանձնառությունից, փոխադարձ վստահության ամրապնդումից և բոլոր ներգրավված կողմերի կոնկրետ գործողություններից: Երբ միջազգային հանրությունը ուշադիր հետևում է, այս զարգացումը կարող է վերափոխել Թուրքիայի ներքին և տարածաշրջանային քաղաքականությունը և զգալիորեն փոխել քրդական պայքարի ուղղությունը:
Միձազգային իրադարձությունների և զարգացումների համապարփակ լուսաբանման համար ուսումնասիրեք Azat TV-ի «Աշխարհ» բաժինը: