Հոգեբան Էլոննա Ավետյանի հետ զրուցել ենք վիրավոր զինծառայողների հոգեկան աշխարհի վրա պատերազմի հնարավոր ազդեցության մասին։
Ի՞նչ է հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարումը, և որո՞նք են այն խնդիրները, որոնց բախվում են մարտական գործողություններով անցած զինծառայողները։
Հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարման հաճախ բախվում են նաև ռազմական գործողությունների միջով անցնող անձինք և ովքեր ծանր վնասվածքներ են ստացել։ Նրանց մոտ առաջանում է հոգեբանական տրավմա: Հատկանշական է անհանգստության զգացումը, վիրավորներին տանջում են իրադարձությունները, որոնց միջով նրանք անցել են, սեփական ֆիզիոլոգիական վիճակը:
Հատկապես ո՞ր դեպքերն են սթրեսի պատճառ դառնում։
Հաճախ հանդիպող դեպքերն են մարտական ընկեր կորցնելը, ռազմական գործողությունների ընթացքում կատարվածն ու դաժան տեսարանները։
Որո՞նք են սթրեսի հիմնական ախտանիշները, և արդյոք դրանք միանգամից ակնհայտ են դառնում։
Իհարկե, ժամանակ է պետք շոկից դուրս գալու համար։ Դեպքից հետո զինծառայողը անընդհատ վերհիշում է կատարվածը։ Նրանք հաճախ մտովի վերադառնում են մարտադաշտ, որը բնականաբար, ազդում է հուզական աշխարհի վրա, անհանգստացնող երազներ են ունենում: Հիմնական ախտանիշներն են քնի խանգարումը, մղձավանջները։ Վիրավոր զինծառայողի հիշողության մեջ առաջանում է տեղի ունեցածի պատկերը։
Ո՞ր գործոններն են կարևոր սթրեսի հաղթահարման համար։
Սթրեսային խանգարումները կախված են ոչ միայն իրավիճակից, այլ և թե ինչպես է ընկալվում։ Այդ դեպքում շատ կարևոր գործոններն են տարիքը, սեռը, սթրեսակայունությունը, զգացմունքային ու հոգեբանական ընկալումը, ֆիզիկական վիճակը, ինտելեկտի զարգացածությունը…
Չարտահայտվելը կարո՞ղ է ավելի խորացնել խնդիրը։
Իհարկե, այդ դեպքում մեծանում է գրգռվածությունը, անհանգստություն է առաջանում։ Հատկապես երիտասարդ զինվորների մոտ ակտիվ է հուզական դաշտը։ Նրանք վրեժխնդրությամբ են լցվում։
Կարելի՞ է կոնկրետ ժամանակ նշել սթրեսի հաղթահարման համար:
Գիտեք, շատ դժվար է ժամանակ նշելը։ Հաճախ զինծառայողներն, ովքեր ստացել են լուրջ վնասվածքներ, կորցնում են հետաքրքրրությունը կյանքի նկատմամբ, ինքնամփոփ են դառնում: Զգացմունքային դաշտը բթանում է։
Իսկ շրջապատն ի՞նչ ազդեցություն կարող է թողնել նրանց հոգեկան աշխարհի վրա։
Շատ կարևոր է շրջապատի գործոնը։ Եթե ընկերները տեսած կամ լսած տեղեկատվությունը սխալ են ներկայացում, այն ավելի լուրջ հետևանքների կարող է հանգեցնել։ Պետք է խուճապ չառաջացնել, խոսել միայն դրականի ու մոտալուտ հաղթանակի մասին։
Որո՞նք են ամենակարևոր խորհուրդները, որոնք կօգնեն մեր վիրավոր զինծառայողներին։
Հոգեբանական առաջին օգնության հիմնական կանոնը լսելն է: Եթե ցանկանում եք օգնել Ձեր մտերիմներին, ապա լսեք նրանց՝ առանց ընդհատելու, խորհուրդներից զերծ մնացեք: Դա թույլ կտա նրանց լիցքաթափվել, գիտակցել ու տիրապետել իրենց հույզերին: Ամենակարևորը նրանց միշտ ուշադրության կենտրոնում պահելն է։ Շնորհակալ լինելը նրանց կատարածի համար։ Պետք է միշտ մտածել դրականի ու մեր հաղթանակի մասին։
Հեղինակ՝ Շողակաթ Կակոյան
