USAID-ը Սառեցումից Առաջ Հայաստանին Փոխանցել է Խոստացված 250 Մլն Դոլարի Մոտ Կեսը. ԱՄՆ Օգնության Փաթեթի Մանրամասները
2024 թվականին Միացյալ Նահանգների Միջազգային զարգացման գործակալությունը (USAID) Հայաստանին փոխանցել է 110 միլիոն դոլար, որը կազմում է դրամաշնորհային համաձայնագրով խոստացված 250 միլիոն դոլարի գրեթե կեսը, մինչև Թրամփի վարչակազմի կողմից արտաքին օգնության ծրագրերի լայն սառեցումը։ Այս մասին «Sputnik Արմենիա»-ի գրավոր հարցմանն ի պատասխան հայտնել են ՀՀ արտաքին գործերի նախարարությունից։
Դրամաշնորհային համաձայնագիրը, որը նախապես փոփոխվել էր 2024 թվականի սեպտեմբերին ՀՀ փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանի և Հայաստանում ԱՄՆ ՄԶԳ առաքելության տնօրեն Ջոն Ալելոյի միջև, զգալիորեն ավելացրել էր նախապես պլանավորված ֆինանսավորման փաթեթը՝ 120 միլիոն դոլարից հասցնելով 250 միլիոն դոլարի։ Այն նաև ընդլայնել էր համատեղ ծրագրերի ուղղությունները, որոնք միտված էին ամրապնդելու ԱՄՆ-Հայաստան համագործակցությունը։
2024 Թվականին USAID-ի Ֆինանսավորման Բաշխման Մանրամասները
ՀՀ արտաքին գործերի նախարարության տվյալներով՝ 2024 թվականին փոխանցված 110 միլիոն դոլարի չափով տրանշը բաշխվել է երկու հիմնական ուղղություններով.
- Ժողովրդավարական Անցման Խթանում (49 միլիոն դոլար). Ֆինանսավորման այս զգալի մասը հետագայում բաժանվել է հինգ հիմնական ծրագրերի միջև.
- Օրենքի Գերակայություն և Մարդու Իրավունքներ (6.6 միլիոն դոլար)
- Լավ Կառավարում (մոտ 18.9 միլիոն դոլար)
- Քաղաքական Մրցակցության և Փոխհամաձայնության Ձևավորում (մոտ 8 միլիոն դոլար)
- Քաղաքացիական Հասարակություն և Լրատվամիջոցներ (մոտ 13.6 միլիոն դոլար)
- Մարդասիրական Օգնություն (1 միլիոն դոլար)
- Տնտեսական Անվտանգության Բարելավում (մոտ 60 միլիոն դոլար). Մնացած միջոցներն ուղղվել են Հայաստանի տնտեսական դիմակայունության բարձրացմանը և բաշխվել են հետևյալ ոլորտներում.
- Մասնավոր Հատվածի Արտադրողականության Աճ (մոտ 29.8 միլիոն դոլար)
- Աշխատուժի Զարգացում (մոտ 3.2 միլիոն դոլար)
- Էներգետիկ Ծառայություններ (մոտ 25.8 միլիոն դոլար)
- Մարդասիրական Օգնություն (1 միլիոն դոլար)
Ֆինանսավորման Սառեցում և Ծրագրի Կասեցում
Չնայած սկզբնական փոխանցմանը, ՀՀ ԱԳՆ-ն պարզաբանել է, որ Պետդեպարտամենտի և USAID-ի կողմից ֆինանսավորվող արտաքին օգնության բոլոր ծրագրերը ներկայումս սառեցված են։ Հետևաբար, նախարարությունը նշել է, որ այս պահին գործակալության հետ համատեղ իրականացվող ծրագրեր չունի։ Այս կասեցումը համահունչ է ԱՄՆ արտաքին օգնության քաղաքականության Թրամփի վարչակազմի վերագնահատման ավելի լայն հաղորդագրություններին։
Ավելի վաղ արևմտյան լրատվամիջոցների հաղորդագրությունները ցույց էին տալիս, որ Թրամփի վարչակազմը մոտ 60 բարձրաստիճան USAID-ի պաշտոնյաների արձակուրդ է ուղարկել այն բանից հետո, երբ Միացյալ Նահանգները դադարեցրել է այլ երկրներին օգնություն տրամադրելը։ Այս քայլը տեղի է ունեցել այն բանից հետո, երբ նախագահ Թրամփը նշանակել է նախկին պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոյին որպես USAID-ի ղեկավարի ժամանակավոր պաշտոնակատար։ Հաղորդվում է, որ Ռուբիոն Կոնգրեսին տեղեկացրել է արտաքին օգնության քաղաքականության վերանայման մասին՝ ազդարարելով ԱՄՆ միջազգային օգնության մոտեցման և առաջնահերթությունների հնարավոր տեղաշարժի մասին։
USAID-ի Շուրջ Հակասություններ և Քննադատություն
USAID-ը քննադատության է ենթարկվել, հատկապես Թրամփի վարչակազմի հետ առնչվող գործիչների կողմից։ Օրինակ, Իլոն Մասկը վիճահարույց կերպով USAID-ն անվանել է «հանցավոր կազմակերպություն» և առաջարկել, որ այն «մեռնի»՝ X սոցիալական ցանցում (նախկինում Twitter) իր գրառումներում պնդելով, որ գործակալությունը «Ամերիկան ատող արմատական ձախ մարքսիստների բույն է»։ Այս քննադատությունները արտացոլում են ԱՄՆ-ում արտաքին օգնության դերակատարման և արդյունավետության, ինչպես նաև Թրամփի վարչակազմի օրոք ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության առաջնահերթությունների վերաբերյալ ավելի լայն գաղափարական բանավեճը։
ԱՄՆ-Հայաստան Հարաբերությունների և Հետագա Համագործակցության Հետևանքները
USAID-ի ֆինանսավորման մասնակի փոխանցումը և հետագա սառեցումը հարցեր են առաջացնում ԱՄՆ-Հայաստան համագործակցության հետագա ուղղության վերաբերյալ։ Թեև սկզբնապես պլանավորված ֆինանսավորման զգալի մասը 2024 թվականին հասել է Հայաստան, ծրագրերի կասեցումը և ապագա ֆինանսավորման հանձնառությունների շուրջ անորոշությունը կարող են ազդել ժողովրդավարության խթանման, տնտեսական զարգացման և էներգետիկ անվտանգության նման առանցքային ոլորտներում ընթացիկ և պլանավորված նախաձեռնությունների վրա։
«Ժողովրդավարության խթանում» նախաձեռնությունը, որը ստացել է հատկացված միջոցների զգալի մասը, ընդգծում է Հայաստանում ժողովրդավարական բարեփոխումներին և ինստիտուտներին աջակցելու ԱՄՆ-ի հայտարարված հանձնառությունը։ ԱՄՆ արտաքին օգնության քաղաքականության հետագա զարգացումները և դրա կոնկրետ կիրառումը Հայաստանի նկատմամբ կարևոր կլինեն երկու երկրների շահագրգիռ կողմերի համար հետևելու համար։
Հայաստանում USAID-ի ծրագրերի կասեցումը տեղի է ունենում բարդ աշխարհաքաղաքական համատեքստում, որը նշանավորվում է տարածաշրջանային անկայունությամբ և միջազգային դաշինքների տեղաշարժերով։ Համաշխարհային քաղաքական իրադարձությունների և դրանց ազդեցության վերաբերյալ ավելի լայն վերլուծության համար այցելեք Azat TV-ի «Քաղաքականություն» բաժինը։ USAID-ի ֆինանսավորման հետ կապված զարգացող իրավիճակը, հավանաբար, կմնա ԱՄՆ-Հայաստան հարաբերությունների և Հայաստանի ավելի լայն զարգացման հետագծի կարևոր գործոն։