Թուրքիայի Էներգետիկայի և բնական պաշարների նախարարության հայտարարությունը, որով հերքվում է Ադրբեջանի նավթի՝ իսրայելական շուկա մատակարարման մեջ Թուրքիայի մասնակցությունը, արտացոլում է էներգետիկ քաղաքականության և աշխարհաքաղաքական դաշինքների բարդ դինամիկան Մերձավոր Արևելքում։ Իսրայելի ռազմական գործողություններից հետո Թուրքիային մեղադրում են Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան խողովակաշարով նավթի մատակարարման մեջ, որը, ենթադրաբար, հասնում է Իսրայել, սակայն Թուրքիան այդ պնդումները համարում է «լիովին անհիմն»։ Ըստ պաշտոնական հայտարարության՝ խողովակաշարը գործում է միջազգային համաձայնագրի հիման վրա, իսկ ԲՈԹԱՇ-ը (BOTAŞ) որևէ իրավասություն չունի նավթի վաճառքի հարցում։
1. Տարածաշրջանային աշխարհաքաղաքականության ազդեցությունը:
Թուրքիան փորձում է զգույշ լինել Մերձավոր Արևելքում՝ իսրայելական հակամարտության համատեքստում պահպանելով իր դիրքը։ Չնայած Թուրքիան դադարեցրել է առևտուրն Իսրայելի հետ անցյալ տարի, նավթի մատակարարումներն Իսրայելին կարող են վտանգավոր ազդեցություն ունենալ նրա համբավի վրա՝ տարածաշրջանային դաշնակիցների մոտ։
Սա կարևոր հարցադրում է այն երկրների համար, որոնք ներառված են քաղաքական հակասություններ պարունակող տարածաշրջաններում՝ էներգետիկ գործընկերությունների միջոցով, որտեղ միջազգային խողովակաշարերը կապում են տարբեր շուկաները։
2. Գործառնական թափանցիկություն և սահմանափակումներ:
Թուրքիայի կառավարության հայտարարությունը՝ այն մասին, որ ԲՈԹԱՇ-ը չի վերահսկում նավթի մատակարարումների վերջնական ուղղությունը, կարևոր է խողովակաշարի կառավարման բաժանումը հասկանալու համար։ Թուրքիան գործում է որպես տարանցիկ երկիր, մինչդեռ նավթի սեփականությունը և մատակարարումները վերահսկում են միջազգային նավթային ընկերությունները։
Այս հայտարարությունները ցույց են տալիս, որ միջազգային նավթային հոսքերի թափանցիկությունը խիստ կարևորված է։ Եթե Թուրքիայով անցնող նավթի մի մասը հասնում է Իսրայել, ապա դա կարող է արտացոլել Թուրքիային մատակարարումների վերահսկման բաց։
3. Քննադատական հայացք տեղեկատվական աղբյուրների նկատմամբ:
Հետաքննող լրագրողները պարբերաբար տեղեկություններ են հրապարակում, որ Ջեյհանով անցնող նավթն ի վերջո հասնում է Իսրայել։ Այս պնդումները հարցեր են առաջացնում կառավարության հայտարարությունների և առևտրային դիտարկումների միջև։
Սա ևս մեկ անգամ ցույց է տալիս անկախ տեղեկատվության աղբյուրների կարևորությունը՝ կառավարությունների և կորպորացիաների հաշվետվությունը ապահովելու համար։
4. Էներգետիկ շուկան և տարածաշրջանային կայունությունը:
Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան խողովակաշարը կարևոր մատակարարման ուղի է ադրբեջանական նավթի համար՝ Կասպյան ծովից Միջերկրական ծով։ Խողովակաշարի աշխատանքների վրա որևէ ազդեցություն կարող է ազդել եվրոպական և իսրայելական շուկաների վրա։
Թուրքիան այս հարցում զգուշությամբ է գործում՝ տարածաշրջանային լարվածությունները նվազեցնելու նպատակով։
Ամփոփելով՝ այս հակամարտությունը ցույց է տալիս, թե ինչպես կարող է էներգետիկ ենթակառուցվածքը դառնալ աշխարհաքաղաքական վեճերի կենտրոն։ Թուրքիան պնդում է իր չմասնակցելու մասին, սակայն շարունակվող զեկույցները պահանջում են միջազգային նավթային հոսքերի թափանցիկություն։ Անկախ ստուգումների իրականացումը և էներգետիկ առևտրի հոսքերի թափանցիկությունը կօգնեն նվազեցնել լարվածությունները։
ԽՈՐՀՈւՐԴ Է ՏՐՎՈւՄ ԿԱՐԴԱԼ
