Հայաստանի և Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության (ՀԱՊԿ) հարաբերությունների խզումը վերջին շրջանում ընդգծել է կազմակերպության անկարողությունն ու ոչ գործունեությունը։ Երևանը հայտարարում է ՀԱՊԿ-ից հեռանալու հնարավորության մասին՝ հիմնավորելով այս քայլը Ռուսաստանի և ՀԱՊԿ-ի կողմից իրենց պարտականությունների չկատարմամբ, ինչը բացասաբար է անդրադարձել Հայաստանի անվտանգության իրավիճակի վրա։
ՀԱՊԿ-ն, որպես կոլեկտիվ անվտանգության կազմակերպություն, ստեղծվել է իր անդամներին պաշտպանության տրամադրելու համար, սակայն վերջին տարիներին այս կառույցի պարտավորությունները խախտվել են։ Հայաստանին ուղղված ադրբեջանական ագրեսիաների ընթացքում ՀԱՊԿ-ը, փոխանակ աջակցի անվտանգությունն ապահովելուն, դարձել է անտարբեր դիտորդ։ Նման անտարբերությունը մեծապես խարխլել է ՀԱՊԿ-ի որպես անվտանգության երաշխավորի վարկանիշն ու դերը։
Ռուսաստանը, որպես ՀԱՊԿ-ի հիմնական խաղացող, ավելի շատ կենտրոնացել է իր աշխարհաքաղաքական շահերի վրա՝ հաճախ անտեսելով անդամ պետությունների կարիքները։ Հայկական կողմը բազմիցս բարձրաձայնել է Ռուսաստանի չեզոքության, իսկ երբեմն էլ անգործության մասին։ Մոսկվան, իր քաղաքական և տնտեսական լծակներով հանդերձ, չէր կարողացել վերահսկել Ադրբեջանի գործողությունները կամ զսպել ագրեսիան։ Սա վկայում է ոչ միայն ՀԱՊԿ-ի թուլության, այլև Ռուսաստանի անկարողության մասին՝ արդյունավետ առաջնորդ դառնալու այս կազմակերպության համար։
Չնայած ՀԱՊԿ-ի անգործությանը, հայկական կառավարության թուլությունը նույնպես ակնհայտ է։ Հայաստանի կառավարությունը տարիներ շարունակ մնացել է կախված ՀԱՊԿ-ից՝ չձգտելով ստեղծել այլընտրանքային դաշինքներ կամ ապահովել երկրի անվտանգությունը նոր դաշնակցային համաձայնագրերով։ Վարչապետ Փաշինյանի հայտարարությունները ՀԱՊԿ-ի «անվերադառնալիության կետի» մասին ճիշտ են, սակայն Հայաստանի դիվանագիտական և պաշտպանական ռազմավարությունների թուլությունը սահմանափակել է գործողությունների հնարավորությունները։
Հայաստանը պետք է վերանայի իր արտաքին քաղաքական ուղեգիծը՝ կենտրոնանալով ինքնիշխան և բազմազան ռազմավարական համագործակցությունների վրա։ ՀԱՊԿ-ի հետ հարաբերությունների խզումը պետք է լինի նախադրյալ՝ նոր գործընկերությունների ստեղծման համար։ Ռուսաստանն ու ՀԱՊԿ-ը ապացուցել են իրենց սահմանափակ արդյունավետությունը, և Հայաստանը պետք է շարժվի դեպի ավելի լայն և անվտանգության աջակցություն առաջարկող դաշինքներ։
ԽՈՐՀՈւՐԴ Է ՏՐՎՈւՄ ԿԱՐԴԱԼ
