Արցախ

Ռազմագերիներ. Արցախի բարձրաստիճան պաշտոնյաները Ադրբեջանում բախվում են կեղծ դատավարությունների

Top officials of Artsakh sham trail

Ռազմագերիներ. Արցախի բարձրաստիճան պաշտոնյաները, այդ թվում՝ նախկին նախագահներ Բակո Սահակյանը, Արկադի Ղուկասյանը և Արայիկ Հարությունյանը, ինչպես նաև նախկին պետական նախարար Ռուբեն Վարդանյանը և Ազգային ժողովի նախկին նախագահ Դավիթ Իշխանյանը, Ադրբեջանում բախվում են դատավարությունների, որոնք լայն միջազգային դատապարտում են առաջացրել և որակվել որպես քաղաքական դրդապատճառներով կեղծ գործընթացներ։ «Ռազմագերի» որակումը վիճարկվում է Ադրբեջանի կողմից, որը նրանց համարում է հանցագործներ։ Սակայն զինված հակամարտության ժամանակ նրանց՝ որպես նախկին պաշտոնյաների կարգավիճակը լուրջ հարցեր է առաջացնում միջազգային մարդասիրական իրավունքի ներքո։

Այս դատավարությունները սերտորեն դիտարկվում են միջազգային դիտորդների կողմից, որոնք լուրջ մտահոգություններ են հայտնել դրանց օրինականության և միջազգային իրավական չափանիշներին համապատասխանության վերաբերյալ։ Արցախի այս առանցքային գործիչների կալանավորումն ու հետապնդումը, որոնք զգալի պատմական և խորհրդանշական նշանակություն ունեն Լեռնային Ղարաբաղի հայ համայնքում, դիտվում են որպես առանձնապես մտահոգիչ՝ վերջին հակամարտության և դրա հետևանքների համատեքստում։

Մինչ Ռուբեն Վարդանյանը և նրա պաշտպանական թիմը միջնորդություններ են ներկայացրել, այդ թվում՝ իր գործը նմանատիպ մեղադրանքներով բախվող այլ հայերի գործերի հետ համատեղելու միջնորդություն, հիմնական խնդիրը մնում է կալանավորված բոլոր անձանց համար պատշաճ դատավարության և արդար դատաքննության երաշխիքների բացակայությունը։ Յուրաքանչյուր պաշտոնյայի նկատմամբ վարվում են առանձին դատավարություններ։ Նրանց ներկայացված մեղադրանքները տարբեր են, սակայն դրանք հիմնականում պտտվում են ահաբեկչության, ապօրինի զինված խմբավորումների ձևավորման և հակամարտության ընթացքում Արցախի կառավարությունում նրանց ունեցած դերերից բխող այլ հանցագործությունների շուրջ (Աղբյուր՝ պաշտոնական հայտարարություններ մեղադրանքների վերաբերյալ, 29 Հուլիս, 2023)։

Հայաստանի Մարդու իրավունքների պաշտպանը (ՄԻՊ) խիստ հայտարարություն է տարածել Ադրբեջանում պահվող էթնիկ հայերի իրավունքների շարունակական խախտումները դատապարտելով։ ՄԻՊ-ը փաստագրել է ադրբեջանական իշխանությունների կողմից կալանավորվածներին նախադատական ​​շրջանում «հանցագործ» պիտակավորելու դեպքերը, ադրբեջանական լրատվամիջոցներում հայերի դեմ ատելության խոսքի և բռնության կոչերի շարունակական տարածումը՝ ստեղծելով թշնամական միջավայր, որը խաթարում է անմեղության կանխավարկածը (Աղբյուր՝ Հայաստանի ՄԻՊ Հայտարարությունը, 07 Դեկտեմբեր, 2020)։

Միջազգային քրեական դատարանի նախկին դատախազ Լուիս Մորենո Օկամպոն զուգահեռներ է անցկացրել այս դատավարությունների և ստալինյան ժամանակաշրջանի ցուցադրական դատավարությունների միջև՝ պնդելով, որ դրանք նախատեսված են այլախոհությունը լռեցնելու, ենթադրյալ ադրբեջանական հանցագործությունները քողարկելու և Իլհամ Ալիևի ավտորիտար իշխանությունը ամրապնդելու համար։ Օկամպոն մտահոգություն է հայտնել նաև 2022-2023 թվականների շրջափակման և դրան հաջորդած ռազմական հարձակման ընթացքում ցեղասպանությանը նպաստող պայմանների ստեղծման վերաբերյալ՝ հղում անելով Ցեղասպանության կոնվենցիայի 2-րդ հոդվածին։ Նա Լեռնային Ղարաբաղից հայերի բռնի տեղահանումը որակել է որպես էթնիկ զտում, որը կարող է հավասարազոր լինել մարդկության դեմ ուղղված հանցագործությունների (Աղբյուր՝ [Տեղադրեք Աղբյուրը՝ Լուիս Մորենո Օկամպոյի Հայտարարությունը/Հոդվածը, 17 Հունվար, 2025)։

Զեկույցները, այդ թվում՝ BBC-ի ռուսական ծառայության զեկույցները, մանրամասնել են Ռուբեն Վարդանյանի ենթադրյալ դաժան վերաբերմունքը Բաքվի բանտում՝ ներառյալ մեկուսարանում 24-ժամյա լուսավորությունը, քնի զրկումը, երկարատև հարկադիր կանգնեցումը և ավելի քան երկուօր ջրից զրկումը։ Նրան նաև ենթադրաբար զրկել են հիմնական հիգիենայի պարագաներից, կարդալու և գրելու պարագաներից և անկողնային պարագաներից 2024 թվականի ապրիլին 20-օրյա հացադուլի ժամանակ (Աղբյուր՝ Աղբյուրը՝ BBC-ի Ռուսական Ծառայության Զեկույցը Վարդանյանի Հետ Վերաբերմունքի Մասին, 17 Հունվար, 2025)։ Այս զեկույցները խստացրել են մտահոգությունները Արցախի բոլոր կալանավորվածների պահման պայմանների վերաբերյալ և վախեր են առաջացրել խոշտանգումների և վատ վերաբերմունքի վերաբերյալ։

Միջազգային մարդու իրավունքների կազմակերպությունները, ինչպիսիք են Human Rights Watch-ը և Amnesty International-ը, ինչպես նաև մարմինները, ինչպիսիք են ՄԱԿ-ի Խոշտանգումների դեմ կոմիտեն և Եվրոպայի խորհրդարանական վեհաժողովը (ԵԽԽՎ), լուրջ մտահոգություններ են հայտնել արդար դատաքննության երաշխիքների, արդյունավետ պաշտպանության հասանելիության և խոշտանգումների և վատ վերաբերմունքի ենթադրությունների վերաբերյալ (Աղբյուրները՝ HRW-ի, Amnesty International-ի, ՄԱԿ-ի Խոշտանգումների Դեմ Կոմիտեի (Ներբեռնել այստեղից), ԵԽԽՎ-ի և այլ համապատասխան կազմակերպությունների զեկույցները)։ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը նույնպես կարևոր դեր է խաղում Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիային հավատարմության վերահսկման գործում։

Միջազգային հանրությանը կոչ է արվում արագ և վճռական քայլեր ձեռնարկել այս խորապես մտահոգիչ զարգացումներին արձագանքելու համար։ Արցախի այս բարձրաստիճան պաշտոնյաների դատավարությունները լուրջ մտահոգություններ են առաջացնում մարդու իրավունքների, օրենքի գերակայության և տարածաշրջանում լարվածության հետագա սրման հնարավորության վերաբերյալ։

ԱՄԵՆԱԴԻՏՎԱԾՆԵՐԸ

ՎԵՐ