Բուլղարիան հանգուցային փուլում․ փողերի լվացման դեմ պայքար, նավթի պահուստների խնդիրներ և ԵՄ-ի իրավական ճնշումներ

Փողերի լվացման դեմ պայքարի առաջընթացը Բուլղարիայում

Սոֆիայի կառավարական թաղամասում զգացվում է զգուշավոր լավատեսություն։ Արդարադատության նախարար Գեորգի Գեորգիևը վերջերս հայտարարեց, որ Բուլղարիան մոտենում է Ֆինանսական գործողությունների հատուկ խմբի (FATF) չափանիշներին լիարժեք համապատասխանելուն՝ կարևոր քայլ դեպի «մոխրագույն ցուցակից» դուրս գալը։ 2023 թվականին Բուլղարիային տրվել էր 40 առաջարկություն, որոնց հիման վրա մշակվել էր 25 միջոցառումների ծրագիր։ 2025-ի հոկտեմբի դրությամբ, դրանցից 22-ը արդեն կատարված է, ինչը նշանակալի արդյունք է տարածաշրջանում, որն հաճախ քննադատվում է թափանցիկության պակասի համար (Reuters)։

Այս առաջընթացը միայն փաստաթղթային չէ։ Գեորգիևը ընդգծել է, որ խորհրդարանը ընդունել է կարևոր օրենսդրական փոփոխություններ՝ քրեական օրենսգրքում և քրեական դատավարության օրենսգրքում։ Այս փոփոխությունները հստակ քրեականացնում են ահաբեկչությունը, ուժեղացնում են իրավաբանական անձանց պատասխանատվությունը և խստացնում են գույքի բռնագրավման ընթացակարգերը։ Քննչական մարմինների և դատախազների համար անցկացվել են հատուկ վերապատրաստումներ փողերի լվացման նոր մեթոդաբանության վերաբերյալ։

Ժամանակը սուղ է։ Արդարադատության նախարարությունը պատրաստվում է ավարտել վերջին օրենսդրական փոփոխությունները՝ կանխարգելիչ միջոցառումների կիրառման վերաբերյալ։ Գեորգիևը վստահ է, որ եթե առաջընթացը պահպանվի, Բուլղարիան կարող է արդեն 2026-ի հունվարին սկսել «մոխրագույն ցուցակից» դուրս գալու գործընթացը։ Սա միայն վարչական հաղթանակ չէ․ այն կարող է խթանել ներդրումները, բարձրացնել երկրի հեղինակությունը ԵՄ-ում և ցույց տալ գործընկերներին, որ Բուլղարիան լրջորեն է մոտենում կազմակերպված հանցագործության դեմ պայքարին։

Եվրոպական հանձնաժողովի պաշտոնյաները, ինչպես օրինակ Ուգո Բասին, հրապարակավ գովել են Բուլղարիայի քայլերը, սակայն ընդգծել են՝ ամենակարևորը իրականացումն է։ Հուլիսին ընդունված օրենսդրական փաթեթը համահունչ է միջազգային չափանիշներին և երկարաձգում է ԵԽ MONEYVAL հանձնաժողովի առաջարկությունների կատարումը։ Հաջորդ երեք ամիսները վճռորոշ են՝ վերջին քայլը մինչև միջազգային գնահատողների վերադարձը։

Նավթի պահուստների հարցը՝ նոր պատժամիջոցների պայմաններում

Փողերի լվացման ոլորտի բարեփոխումներին զուգահեռ, Բուլղարիայի էներգետիկ անվտանգությունը հայտնվել է ուշադրության կենտրոնում։ ԱՄՆ-ը հոկտեմբերի 22-ին նոր պատժամիջոցներ սահմանեց ռուսական «Լուկոիլ» և «Ռոսնեֆտ» նավթային ընկերությունների նկատմամբ, ինչը անմիջական ազդեցություն ունի Բուրգասի միակ նավթավերամշակման գործարանի վրա։

«Շարունակական փոփոխություն – Դեմոկրատական Բուլղարիա» դաշինքի պատգամավոր Մարտին Դիմիտրովը պահանջել է կառավարության կողմից պարտադիր նավթի պահուստների անհապաղ ստուգում։ BNT-ի «Խոսիր հիմա» ծրագրում նա ընդգծել է․ «Նախարարները պետք է հաշվետու լինեն՝ արդյոք պահուստները կան, իսկ եթե ոչ, ինչ քայլեր են ձեռնարկել»։ Էներգետիկայի մասնագետն վստահեցրել է, որ պահուստները ապահովված են մինչև տարեվերջ, բայց պահանջել է առավել մանրամասն տվյալներ և թափանցիկություն։

Էներգետիկայի նախարար Ժեչո Ստանկովը վստահեցրել է, որ կառավարությունը ունի հստակ գործողությունների ծրագիր, և վառելիքի մատակարարումը երաշխավորված է մինչև 2025-ի վերջը։ Այնուամենայնիվ, փորձագետները զգուշացնում են՝ մինչև նոյեմբերի 21-ը Բուլղարիան պետք է որոշում կայացնի գործարանի հետագա աշխատանքի վերաբերյալ, հակառակ դեպքում «Լուկոիլ»-ը չի կարողանա գործել իր գործընկերների հետ։ Դիմիտրովը նաև առաջարկել է գործարանին արևմտյան հեղինակավոր ներդրողի ներգրավման տարբերակը՝ ոլորտի կայունության և ԵՄ ստանդարտներին համապատասխանության համար (BNT)։

Դիսկուրսը շարունակվում է, և իրավիճակը մնում է անհստակ։ Բուլղարիայի կախվածությունը մեկ գործարանից բացահայտում է երկրի էներգետիկ համակարգի խոցելիությունը, որը կարող է խորանալ քաղաքական կամ տնտեսական ճգնաժամի դեպքում։

Եվրոպայի լիբերալների քննադատությունը՝ իրավական համակարգի և քաղաքական ձերբակալությունների վերաբերյալ

Բուլղարիան, մի կողմից, փորձում է բարեփոխել ֆինանսական համակարգը և ապահովել էներգետիկ անվտանգությունը, մյուս կողմից՝ բախվում է ժողովրդավարական ինստիտուտների պահպանման մարտահրավերին։ Բրյուսելում անցկացված Եվրոպայի Լիբերալների և Դեմոկրատների Ալյանսի (ALDE) համագումարում ընդունվել է բանաձև, որը դատապարտում է «քաղաքական ձերբակալությունները, քաղաքականորեն դրդված դատական հետապնդումները և իրավական պետության փլուզումը»։ «Շարունակական փոփոխություն» կուսակցության ներկայացուցիչները մասնակցել են քննարկումներին և աջակցել ALDE-ի կոչին։

Բանաձևը կոչ է անում անդամ կուսակցություններին հարցը բարձրացնել ազգային խորհրդարաններում և արտգործնախարարների հետ լսումներ պահանջել։ Բացի այդ, առաջարկվում է ժամանակավորապես դադարեցնել Բուլղարիայի վերականգնման և կայունության ծրագրի ֆինանսավորումը, մինչև բոլոր քաղաքական բանտարկյալները ազատ կարձակվեն։ Նախատեսվում է նաև ALDE-ի փաստահավաք առաքելություն՝ իրավիճակը գնահատելու նպատակով։

ALDE-ի մտահոգությունները հնչել են նաև Եվրոպական խորհրդարանում, որտեղ խմբի ղեկավար Սվենյա Հանը զգուշացրել է․ «Եթե կորցնենք ժողովրդավարությունը Բուլղարիայում, կկորցնենք հենց Բուլղարիան»։ Քննարկումները կենտրոնացած են եղել ժողովրդավարական ինստիտուտների և դատական անկախության վրա։ Բրյուսելի ուղերձը հստակ է․ Բուլղարիայի օրենսդրական առաջընթացը պետք է դառնա իրական փոփոխությունների հիմք (BTA)։

Տարածաշրջանային համագործակցություն․ Բուլղարիան մասնակցում է միջազգային զորավարժություններին

Ներքին խնդիրների ֆոնին Բուլղարիան շարունակում է ակտիվ ներգրավվածություն ունենալ միջազգային անվտանգության ոլորտում։ Երկիրը մասնակցում է Թուրքիայում անցկացվող «Նուսրեթ-2025» հրավերային զորավարժությանը՝ ՆԱՏՕ-ի, Թուրքիայի և 19 երկրի դիտորդների հետ։ Վարժանքի նպատակն է կատարելագործել ականային պատերազմի հմտությունները և ամրապնդել համագործակցությունը դաշնակից նավատորմերի միջև։

Բուլղարիայի մասնակցությունը նման միջոցառումներին վկայում է երկրի պատրաստակամության մասին՝ պաշտպանել տարածաշրջանային անվտանգությունը և պահպանել ՆԱՏՕ-ի ստանդարտները, հատկապես տարածաշրջանային վտանգների աճի պայմաններում (News.az)։

Ի՞նչ սպասել Բուլղարիայից

Բուլղարիայի ներկայիս հանգրվանը ձևավորվում է երեք առանցքային ճնշումներով․ ֆինանսական համակարգի բարեփոխում, էներգետիկ անվտանգության ապահովում և ժողովրդավարական ինստիտուտների պաշտպանություն՝ ԵՄ-ի վերահսկողության ներքո։ Յուրաքանչյուր մարտահրավեր ինքնին բարդ է, իսկ միասին՝ լուրջ փորձություն երկրի ղեկավարության համար։

Հաջորդ ամիսները վճռորոշ են։ «Մոխրագույն ցուցակից» դուրս գալը կարող է բարձրացնել ներդրողների վստահությունը և խթանել լայնածավալ բարեփոխումները։ Նավթի պահուստների արդյունավետ կառավարումը և գործարանի հարցի լուծումը կենսական են տնտեսական կայունության համար։ Իսկ իրավական համակարգի բարելավումը ոչ միայն ֆինանսական աջակցություն ստանալու հարց է, այլ նաև Բուլղարիայի՝ որպես վստահելի եվրոպական գործընկեր հանդես գալու խնդիր։

Չնայած փողերի լվացման դեմ պայքարի և օրենսդրական բարեփոխումների իրական արդյունքներին, միջազգային գործընկերների ճնշումները՝ հատկապես էներգետիկ անվտանգությանը և իրավական համակարգին առնչվող, շարունակում են մնալ բարձր։ Իրական փոփոխությունները պահանջում են ոչ միայն համապատասխանություն, այլև թափանցիկություն և կայուն քաղաքական կամք, հատկապես աճող տնտեսական և ժողովրդավարական մարտահրավերների պայմաններում։