Ռիո դե Ժանեյրոյում մահաբեր ոստիկանական գործողություն․ դրոններ, փողոցային քաոս և քաղաք, որ ապրում է վախով

Ռիոյի հյուսիսային թաղամասերը բռնկված են․ քաղաքը կրակի գծում

Հոկտեմբերի 28-ին Ռիո դե Ժանեյրոն մի ակնթարթում փոխվեց։ Քաղաքի հյուսիսային թաղամասերը՝ հայտնի իրենց լաբիրինթոսային ֆավելաներով և հին հանցավոր հակամարտություններով, դարձան Բրազիլիայի վերջին տարիների ամենամահաբեր ոստիկանական գործողության կենտրոնը։ Գործողության ավարտին առնվազն 64 մարդ էր զոհվել՝ այդ թվում՝ չորս ոստիկան, և քաղաքը կանգնած էր նոր իրականության առաջ․ հանցախմբերը դրոններ էին օգտագործում՝ որպես պատերազմի զենք։

BBC News և CBS News լրատվամիջոցների տվյալներով՝ մոտ 2,500 ոստիկան, զրահապատ մեքենաներով ու ուղղաթիռներով, վաղ առավոտյան ներխուժեցին «Կոմպլեքսո դե Ալեմաո» և «Պենյա» թաղամասերը՝ նպատակ ունենալով հարվածել «Կարմիր հրաման» (Comando Vermelho) հանցախմբին։ Տարիներ շարունակ մշակված գործողությունը միտված էր կոտրել հանցավոր ցանցը, որն աճել էր մինչև միջազգային մակարդակ՝ թափանցելով Ամազոնի տարածք և հարևան երկրներ։

Հանցախմբերը հագեցած են տեխնոլոգիայով․ դրոնները փոխում են քաղաքային պայքարի կանոնները

Գործողությունն աչքի ընկավ նոր իրավիճակով․ առաջին անգամ իշխանությունները արձանագրեցին, որ հանցախմբերը օգտագործել են FPV (առաջին անձի տեսքով) դրոններ՝ պայթուցիկներ գցելու համար ոստիկանական դիրքերի վրա՝ մարտական դաշտերին բնորոշ taktik, ոչ թե քաղաքային փողոցներին։ Ռիոյի նահանգապետի հրապարակած տեսանյութում դրոնը երկնքից նետում է պայթուցիկ, ինչը ընդգծում է աճող սպառնալիքը, որի դեմ կանգնած են իրավապահները։

«Պայթուցիկ գցող դրոնները դարձել են հզոր զինված հանցախմբերի նոր միտում»,– բացատրում է «Royal United Services Institute»-ի դոկտոր Կառլոս Սոլարը BBC News-ին։ Այս խմբերը քաղաքացիական դրոններ են գնում շուկայից և վերափոխում դրանք հարձակումների համար՝ ստիպելով ոստիկանությանը կիրառել հակադրոնային ռազմավարություններ, նույնիսկ բյուջետային խստացումների պայմաններում։

Դոկտոր Իրեն Միան «International Institute for Strategic Studies»-ից ընդգծում է, որ կարտելները օգտագործում են նորագույն տեխնոլոգիաներ ոչ միայն մրցակիցների և իրավապահների դեմ պայքարի, այլ նաև համայնքների ահաբեկման համար՝ իրենց ներկայացնելով որպես այլընտրանքային իշխանության կենտրոններ։ Նրանց հնարամտությունը միայն դրոններով չի սահմանափակվում․ հանցախմբերը սկսել են կիսաավտոմատ զենքեր հավաքել «Airsoft»-ի կոմպոնենտներից՝ հաճախ ներմուծված Չինաստանից, ինչը դարձնում է դրանք էժան ու դժվար հայտնաբերվող։

Կյանքը կանգ է առնում․ քաղաքացիներն ու զբոսաշրջիկները քաոսի մեջ

Զրահապատ մեքենաները փողոցներում, ուղղաթիռները երկնքում՝ քաղաքի առօրյան կաթվածահար էր։ Բնակիչները ապաստան էին փնտրում, խանութները փակվում էին, իսկ ավտոբուսային համակարգը կաթվածահար էր, քանի որ հանցախմբերը առնվազն 70 ավտոբուս էին օգտագործել ճանապարհները արգելափակելու համար։ Քաղաքի կրթության վարչությունը փակեց 46 դպրոց, իսկ Ռիոյի դաշնային համալսարանը չեղարկեց գիշերային դասերը՝ կոչ անելով մնալ տանը։

Հրազենային բռնությունը տարածվեց նաև հյուսիսային թաղամասերից դուրս։ Հյուրանոցներում բնակվող զբոսաշրջիկներին՝ ինչպես Գալեաո միջազգային օդանավակայանի մոտ, այնպես էլ հանրահայտ Կոպակաբանայի և Իպանեմայի ծովափերում, խորհուրդ տրվեց մնալ ներսում և խուսափել երեկոյան դուրս գալուց։ Այս անկայունությունը խախտեց Ռիոյի կարևոր զբոսաշրջային ոլորտը՝ վտանգելով քաղաքի հեղինակությունը, ընդամենը մի քանի ամիս անց՝ ՄԱԿ-ի զբոսաշրջության տարածաշրջանային գրասենյակի բացումից հետո։

«Մենք մնացել ենք առանց տրանսպորտի, ամբողջական քաոսի մեջ, չգիտենք՝ ինչ անենք»,– ասում է Ռեգինա Պինեյրոն՝ 70-ամյա թոշակառու, ով փորձում էր տուն հասնել, մեջբերում է CBS News-ը։ Շատերի համար անվտանգության զգացումը՝ երբեք ամուր չլինելով, ամբողջությամբ կործանվեց։

Մարդու իրավունքների խնդիրներ և ոստիկանության taktik-ների մասին բանավեճ

Գործողության ծավալները կտրուկ քննադատության արժանացան մարդու իրավունքների կազմակերպությունների և համայնքի առաջնորդների կողմից։ ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների մարմինը «սարսափած» էր զոհերի թվից և կոչ արեց լիարժեք հետաքննություն իրականացնել՝ հիշեցնելով միջազգային իրավունքի պահանջները։ Բրազիլիայում մարդու իրավունքների տնօրեն Սեզար Մունյոսը միջադեպը անվանեց «մեծ ողբերգություն» և «աղետ»՝ պահանջելով պարզաբանել յուրաքանչյուր զոհվածի հանգամանքները։

Մարիել Ֆրանկոյի ինստիտուտը՝ հիմնված սպանված խորհրդականի ընտանիքի կողմից, կտրուկ էր․ «Սա հասարակական անվտանգության քաղաքականություն չէ։ Սա ոչնչացման քաղաքականություն է, որը աղքատ ու սևամորթ մարդկանց կյանքը դարձնում է ռուսական ռուլետկա»,– նշված է հայտարարությունում։

Փորձագետները նշում են, որ նման մասշտաբային գործողությունները կարող են ժամանակավորապես խաթարել հանցախմբերի գործունեությունը, բայց հազվադեպ են հանգեցնում կազմակերպիչների ձերբակալությանը, փոխարենը զոհ դառնում են ստորակարգ անդամները, որոնց արագ փոխարինում են նորերը։ Սոցիոլոգ Լուիս Ֆլավիո Սապորին CBS News-ին ասում է․ «Ռիոյի հասարակական անվտանգության քաղաքականության մեջ բացակայում է ռազմավարությունը։ Սպանվում են խմբերի ստորակարգ անդամները, բայց նրանց տեղը անմիջապես զբաղեցնում են նորերը»։

Ինչ է սպասվում․ քաղաքի դիմադրողականությունը փորձության մեջ է

Իշխանությունների համար առաջնահերթությունն է՝ վերականգնել կարգը, բացել ճանապարհները և կանխել նոր զոհերը։ Բրազիլիայի փոխնախագահ Ժերալդո Ալքմինը և նախարարները շտապել են համակարգել արձագանքը, իսկ տեղական մարմինները ընդգծում են, որ արտակարգ ծառայությունները շարունակում են աշխատել՝ չնայած ծանրաբեռնվածությանը։

Զբոսաշրջության ոլորտի կազմակերպությունները և օտարերկրյա հյուպատոսությունները կոչ են անում զգուշություն․ խուսափել ակտիվ գոտիներից, հետևել պաշտոնական հաղորդագրություններին և օդանավակայան հասնելու համար լրացուցիչ ժամանակ նախատեսել։ Ֆավելաների շրջայցերը՝ հայտնի որոշ զբոսաշրջիկների շրջանում, խորհուրդ չի տրվում, եթե հնարավոր չէ երաշխավորել անվտանգությունը։

Քաոսի մեջ Ռիոյի հիմնական մարտահրավերը մնում է չլուծված։ Քաղաքը պայքարում է ոչ միայն կազմակերպված հանցավորության դեմ, այլև այն սոցիալական ու տնտեսական պատճառների, որոնք սնուցում են այդ երևույթը։ «Կարմիր հրաման»-ը, որն առաջացել է Ռիոյի բանտերից տասնամյակներ առաջ, շարունակում է ազդեցություն ունենալ ֆավելաներում՝ ընդլայնելով իր վերահսկողությունը, նույնիսկ ոստիկանության հակազդման պայմաններում։

Անորոշ է՝ արդյոք այս գործողությունը կդառնա շրջադարձային, թե պարզապես Ռիոյի երկարատև պայքարի նոր էջը։ Հայտնի է միայն, որ քաղաքի դիմադրողականությունը նորից փորձության է ենթարկվում՝ տեխնոլոգիաների, բռնության և բնակիչների ամենօրյա վախերի պայմաններում։

Ռիո դե Ժանեյրոն կանգնած է ընտրության առաջ․ քաղաքի հեղինակությունն ու ապագան կախված են նրանից, թե ինչպես կարձագանքի այս ճգնաժամին։ Քաղաքի պայքարը միայն հանցախմբերի դեմ չէ, այլ նաև բոլոր բնակիչների անվտանգությունն ու արժանապատվությունը պաշտպանելու՝ այն սահմանին, որտեղ քաղաքային պատերազմն ու առօրյա կյանքը միաձուլվում են։