Հայտարարություն «կեղծ» դիտորդական առաքելությունների վերաբերյալ

Ընտրությունների ընթացքում քաղաքացիական հասարակության կազմակերպությունների կողմից իրականացվող դիտորդական առաքելության նպատակն ընտրական գործընթացների վերաբերյալ հավաստի տեղեկությունների հավաքագրումն է և դրանց հիման վրա անկախ եզրակացության կազմումը: Չափազանց կարևոր է, որ դիտորդական առաքելությունը լինի չեզոք և անկողմնակալ, զերծ մնա ընտրություններին մասնակցող որևէ կուսակցության/դաշինքի կամ թեկնածուի օգտին քարոզչություն կամ հակաքարոզչություն կատարելուց և հանրությանը տրամադրի օբյեկտիվ տեղեկություններ ընտրությունների մասին:

Ընտրությունների անկողմնակալ և արդյունավետ դիտարկման համար լրջագույն վտանգ են ներկայացնում քաղաքականապես շահագրգիռ կամ, այսպես կոչված, «կեղծ» դիտորդական առաքելությունները, ինչպես տեղական, այնպես էլ՝ միջազգային: Որպես կանոն՝ այսպիսի խմբերը չունեն ընտրական գործընթացների դիտարկման մեթոդաբանություն, իսկ դրանց դիտորդների ներկայությունը տեղամասերում մեծ մասամբ կրում է ձևական բնույթ: Առկա են փաստեր, երբ այդ դիտորդները ընտրատեղամասերում ակտիվորեն ուղղորդել են ընտրողներին: Նման առաքելությունները սովորաբար չեն հրապարակում զեկույցներ և փաստական տվյալներ ընտրական գործընթացների և ընտրախախտումների վերաբերյալ, իսկ հայտարարությունները հիմնականում քաղաքական են և սպասարկում են փոխկապակցված քաղաքական ուժերի շահերը:

2018 թ. դեկտեմբերի 9-ին կայանալիք ՀՀ Ազգային ժողովի ընտրությունների դիտարկման նպատակով ՀՀ կենտրոնական ընտրական հանձնաժողով 2018թ. նոյեմբերի 24-ի տվյալներով դիմում է ներկայացրել 8 կազմակերպություն, որոնցից միայն 4-ը՝ «Միացյալ առաջնորդների պալատ» ՀԿ-ն, «Համաչափ զարգացում» համայնքային զարգացման ՀԿ-ն, «Իրավազոր» ՀԿ-ն և «Համահայկական երիտասարդական ասոցիացիա» ՀԿ-ն նախատեսել են հավատարմագրել ավելի քան 5,000-ական՝ ընդամենը մոտ 21,600 դիտորդ: «Հետք»-ի հետաքննությունը պարզել է, որ բոլոր վերոնշյալ կազմակերպությունները փոխկապակցված են «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության հետ: Մասնավորապես, պարզվել է, որ

• «Համահայկական երիտասարդական ասոցիացիա» ՀԿ-ն ղեկավարվել է Ազգային Ժողովի «Ծառուկյան դաշինք» խմբակցության պատգամավոր, ներկայում՝ ԲՀԿ թեկնածու Վահե Էնֆիաջյանի հետ: «Հետքի» ահազանգի հիման վրա այս ՀԿ-ի հավատարմագրման դիմումը մերժվել է ԿԸՀ կողմից, քանի որ պարզվել է, որ դրա գործունեությունը դադարեցված է եղել  դեռևս  մեկ տարի առաջ, իսկ ԿԸՀ ներկայացված են եղել կեղծ փաստաթղթեր:
• «Հետք»-ի տվյալներով «Իրավազոր» իրավապաշտպան ՀԿ-ի հիմնադիր նախագահն է ԲՀԿ-ական մեկ այլ թեկնածու՝ Նոնա Վրեժի Օթարյանը: «Իրավազոր» ՀԿ-ի հայտը 2018թ. նոյեմբերի 26-ի դրությամբ հանվել է ԿԸՀ կայքում առկա դիտորդական կազմակերպությունների ցանկից:
• «Միացյալ առաջնորդների պալատ» ՀԿ ղեկավար Լիաննա Մանուկյանը ՀՀ երիտասարդական խորհրդարանի ԲՀԿ խմբակցության քարտուղարն է: Ինչպես տվյալ ՀԿ-ի, այնպես էլ դրա ղեկավարի ֆեյսբուքյան էջերն ակտիվորեն լուսաբանում են ԲՀԿ գործունեությունը:
• «Համաչափ զարգացում» համայնքային զարգացման ՀԿ ղեկավար Մակար Եղիազարյանն ըստ ֆեյսբուքյան նյութերի ևս կապեր ունի ԲՀԿ-ի հետ, սակայն նրա և կազմակերպության կողմից տվյալ կուսակցության օգտին ակտիվ քարոզչություն չի նկատվել:

Հարկ է հիշել, որ ՀՀ ընտրական օրենսգրքի 30-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն «Ընտրությունների ժամանակ դիտորդական առաքելության իրավունք ունեն` … 2. Հայաստանի Հանրապետության այն հասարակական կազմակերպությունները, … որոնք չեն աջակցում թեկնածուներին կամ ընտրություններին մասնակցող կուսակցություններին»:

Ի լրումն վերոնշյալի, «Ականատեսի»  ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ այդ կազմակերպությունները չունեն պատշաճ գործող ինտերնետային կայքեր, ուստի դժվար է ստանալ բավարար տեղեկություններ դրանց՝ ժողովրդավարության և մարդու իրավունքների ոլորտում ծավալած գործունեության, ինչպես նաև նախկին ընտրությունների ժամանակ իրականացրած դիտորդական առաքելությունների վերաբերյալ: Փոխարենը, սակայն պարզվել է, որ այս կազմակերպություններից յուրաքանչյուրում առնվազն հիսուն դիտորդի անուն համընկնում է մյուս երեք կազմակերպությունների ցուցակներով ներկայացված դիտորդների անունների հետ: Ընդ որում, ըստ «Ականատեսի» ստուգումների՝ ցուցակներում ներառված դիտորդներից 20-ը տեղյակ չեն եղել, թե ինչպես են իրենց անունները հայտնվել այդ ցուցակներում, ինչը վկայում է, որ վերոնշյալ կազմակերպությունների ուռճացված ցուցակների առնվազն մի մասը կազմվել է առանց դրանցում ընդգրկված մարդկանց գիտության:

Հաշվի առնելով վերոնշյալը՝ մեր մտահոգությունն ենք հայտնում գալիք ԱԺ ընտրություններում քաղաքականապես կողմնակալ դիտորդական առաքելությունների ներգրավման, դրանց հնարավոր գնահատականների և, առհասարակ, դիտորդական ինստիտուտի չարաշահման ու վարկաբեկման առնչությամբ:

Կոչ ենք անում ՀՀ կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովին ստուգել դիտորդական առաքելություն իրականացնելու նպատակով հայտ ներկայացրած կազմակերպությունների կողմից իրականացվող քարոզչությունը և անվավեր ճանաչել ընտրություններին մասնակցող կուսակցությունների օգտին քարոզչություն իրականացնող հասարակական կազմակերպությունների հավատարմագրման վերաբերյալ ակտերը: Առաջարկում ենք հանձնաժողովին նաև ստուգել դիտորդական կազմակերպությունների ներկայացրած  ցուցակները՝ անունների հնարավոր համընկնումները բացահայտելու նպատակով:

Հորդորում ենք կուսակցություններին ձեռնպահ մնալ «կեղծ» դիտորդական առաքելություններ ներգրավելուց և ընտրական գործընթացների պատշաճ ընթացքի վրա ներգործելու փորձերից, ինչը կարող է հարցականի տակ դնել նրանց օրինավորությունը՝ որպես հանրության շահերը ներկայացնող քաղաքական ուժերի:

—————————————————————————————————————-

Սույն առաքելությունը հնարավոր է դարձել Եվրոպական Միության, Ժողովրդավարության ազգային հիմնադրամի, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Միջազգային զարգացման գործակալության, Ազգային ժողովրդավարական ինստիտուտի և Բաց հասարակության հիմնադրամներ – Հայաստանի ֆինանսական աջակցությամբ:

Հրապարակման բովանդակության համար պատասխանատու է «Ականատես» նախաձեռնությունը, և իր անդամ կազմակերպությունները, և այն չի արտացոլում դրամաշնորհատուների պաշտոնական տեսակետները:

Աղբյուր՝ a1plus