Ջիմի Քարթերը, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների 39-րդ նախագահը, մահացել է 100 տարեկանում 2024 թվականի դեկտեմբերի 27-ին՝ իր ընտանիքի շրջապատում, Ջորջիայի Պլեյնս քաղաքում։ Մեկ ժամկետով նախագահության ժամկետից հետո Քարթերը դարձավ մարդկային իրավունքների և միջազգային դիվանագիտության եզակի կերպար՝ վերափոխելով նախկին նախագահների դերը և անջնջելի հետք թողնելով մարդասիրության և խաղաղության գործում։
Նրա նախագահության տարիները նշանավորվեցին ինչպես նշանակալի ձեռքբերումներով, այնպես էլ լուրջ մարտահրավերներով։ Արտաքին քաղաքականության ոլորտում նա կարևոր դեր ունեցավ Եգիպտոսի և Իսրայելի միջև պատմական Քեմփ Դևիդի համաձայնագրի կնքման գործում՝ ապահովելով երկու երկրների միջև շարունակական խաղաղություն։ Մարդկային իրավունքների վրա հիմնված արտաքին քաղաքականությունը վերաձևավորեց ԱՄՆ-ի դիվանագիտությունը՝ առաջ բերելով ինչպես հիացմունք, այնպես էլ քննադատություն։ Ներքին հարցերում Քարթերի վարչակազմը փորձեց լուծել էներգիայի խնայողության, տնտեսության ապակարգավորման և շրջակա միջավայրի պաշտպանության խնդիրները, այդ թվում՝ Ալյասկայի ազգային պարկերի ընդլայնումը։ Այնուամենայնիվ, տնտեսական դժվարությունները, ներառյալ բարձր գնաճն ու գործազրկությունը, ինչպես նաև Իրանում ամերիկյան պատանդների տևական ճգնաժամը ստվերեցին նրա ձեռքբերումները և նպաստեցին 1980 թվականին վերընտրվելու ձախողմանը։
Չնայած նախագահական պաշտոնում ունեցած մարտահրավերներին՝ Քարթերի հետնախագահական տարիները բացահայտեցին նրա բնավորության խորությունը և ծառայության նկատմամբ նվիրվածությունը։ 1982 թվականին հիմնադրած Քարթերի կենտրոնի միջոցով նա առաջատար դեր ունեցավ խաղաղության հաստատման, հիվանդությունների վերացման և ավելի քան 125 երկրներում ընտրությունների վերահսկման գործում։ Գվինեայի որդի հիվանդության դեմ պայքարում ձեռք բերած արդյունքները, որի շնորհիվ հիվանդությունը գրեթե վերացվեց, փաստեցին նրա գործնական մոտեցումը առողջապահական գլոբալ ճգնաժամերին։ 2002 թվականին նրան շնորհվեց Նոբելյան խաղաղության մրցանակ՝ արդարության և մարդկային արժանապատվության նկատմամբ անսասան նվիրվածության համար։
Քարթերի անձնական կյանքը ևս ոգեշնչող էր։ Նրա 77-ամյա ամուսնությունը Ռոզալին Քարթերի հետ, ով մահացավ 2023 թվականին, դարձավ փոխադարձ աջակցության և նվիրումի օրինակ։ Նրանք միասին մեծացրեցին չորս երեխա և դարձան սիրո և միասնականության խորհրդանիշ։ Նույնիսկ կյանքի վերջին տարիներին Քարթերը շարունակում էր ակտիվ լինել՝ դասավանդելով կիրակնօրյա դպրոցում և մասնակցելով Habitat for Humanity նախագծերին՝ մարմնավորելով այն արժեքները, որոնք քարոզում էր իր ողջ կյանքում։
Պետական գործիչ լինելու տեսանկյունից Քարթերի ազդեցությունը տասնամյակներ շարունակ տարածվում էր։ Ժամանակակից քաղաքականության մասին նրա քննադատական վերլուծությունները, ներառյալ ժողովրդավարական սկզբունքների քայքայման մասին նախազգուշացումները, ընդգծեցին նրա խորը ըմբռնումը կառավարման և բարոյական պատասխանատվության նկատմամբ։ Նրա կարողությունը՝ դիվանագիտորեն աշխատել հակառակորդների հետ, այդ թվում՝ Հյուսիսային Կորեայի Կիմ Իլ Սունգի և Կուբայի Ֆիդել Կաստրոյի հետ, արտացոլում էր երկխոսությունը հակամարտությունից բարձր դասելու նրա հավատարմությունը։
Ջիմի Քարթերի կյանքը վկայություն էր կարեկցանքի, ամբողջականության և հաստատակամության ուժի մասին։ Փոքրիկ քաղաքում ծնված տղայից մինչև մարդասիրության գլոբալ խորհրդանիշ՝ նրա ուղին ոգեշնչեց միլիոնավոր մարդկանց։
