Գիտնականները հայտնաբերել են «Օլո»՝ նոր գույն, տեսանելի միայն լազերային խթանմամբ

Ի՞նչ է «Օլո»-ն և ինչու է այն յուրահատուկ

UC Berkeley-ի գիտնականները ներկայացրել են նոր գույն՝ «Օլո», որը տեսանելի է դարձել լազերային խթանման միջոցով։ Այս գույնը, որը նկարագրվում է որպես հագեցած կապտականաչ, տեսանելի է դարձել միայն հինգ մարդկանց՝ հատուկ փորձարկման ժամանակ։ Հայտնագործությունը, որը հրապարակվել է Science Advances ամսագրում, մարտահրավեր է նետում մարդու գունային ընկալման սահմաններին և նոր հեռանկարներ է բացում տեսողական ազդակների մշակման վերաբերյալ։

Ինչպե՞ս հայտնաբերվեց «Օլո»-ն

Մարդու աչքը գույները տեսնում է ցանցաթաղանթի կոն կոչվող բջիջների միջոցով, որոնք զգայուն են երեք տեսակի լույսի ալիքների նկատմամբ՝ երկար (L), միջին (M) և կարճ (S)։ Բնական լույսը սովորաբար խթանում է այս կոնների համակցությունը՝ ստեղծելով գունային սպեկտրը։ Սակայն M կոնները, որոնք զգայուն են միջին ալիքների նկատմամբ, հազվադեպ են խթանվում առանձին։

Այս սահմանափակումը հաղթահարելու համար Berkeley-ի թիմը մշակեց «Օզ Վիժն» կոչվող տեխնիկան։ Օգտագործելով լազեր և առաջադեմ հետևման տեխնոլոգիա՝ նրանք քարտեզագրեցին ցանցաթաղանթը՝ M կոնների դիրքերը ճշգրիտ որոշելու համար։ Այնուհետև լազերը խթանում էր այս կոնները առանձին, ստեղծելով տեսողական փորձառություն, որը հնարավոր չէ վերարտադրել բնական լույսով կամ սովորական էկրաններով։

Ի՞նչ տեսք ունի «Օլո»-ն

Գիտնականների խոսքով՝ «Օլո»-ն հագեցած կապտականաչ գույն է, որը որոշ չափով նման է փիրուզագույնին։ Սակայն նրանք ընդգծում են, որ այս նկարագրությունը լիովին չի արտահայտում փորձառության հարստությունը։ «Մենք կանխատեսում էինք, որ այն կլինի աննախադեպ գույնային ազդանշան, բայց չգիտեինք, թե ուղեղը ինչպես կարձագանքի դրան», – ասաց UC Berkeley-ի էլեկտրական ինժեներ Ռեն Նգը։ «Դա ապշեցուցիչ էր։ Այն անհավանականորեն հագեցած է»։

Թիմը ներկայացրեց փիրուզագույն քառակուսի պատկեր՝ գույնի մոտավոր նկարագրության համար, սակայն ընդգծեց, որ այս ներկայացումը չի համեմատվում իրական «Օլո»-ի փորձառության հետ։ «Հոդվածում կամ էկրանին այդ գույնը ներկայացնելու ոչ մի միջոց չկա», – ասաց թիմի տեսողության գիտնական Օսթին Ռուրդան։

Գիտական և գործնական նշանակությունը

«Օլո»-ի հայտնագործությունը ոչ միայն նորույթ է, այլև կարևոր նշանակություն ունի տեսողության գիտության համար։ Կոնների խթանման միջոցով գիտնականները կարող են ուսումնասիրել, թե ինչպես է ուղեղը մշակում տեսողական տեղեկատվությունը։ Սա կարող է նպաստել գունային կուրության և տեսողության խանգարումների, օրինակ՝ ցանցաթաղանթի դեգեներացիայի, ուսումնասիրությանը։

«Սա հիմնարար գիտություն է», – ասաց Նգը։ «Մենք շուտով «Օլո»-ն չենք տեսնի սմարթֆոնների էկրաններին կամ հեռուստացույցներին։ Եվ սա շատ, շատ հեռու է VR տեխնոլոգիայից»։ Գիտնականները կարծում են, որ իրենց տեխնիկան կարող է ապագայում օգտագործվել նոր ախտորոշիչ գործիքների կամ թերապիաների մշակման համար։

Վեճեր և կասկածներ

Չնայած հայտնագործությունը համարվում է հեղափոխական, այն նաև կասկածների տեղիք է տվել որոշ մասնագետների կողմից։ Լոնդոնի Սիթի Սուրբ Ջորջի համալսարանի տեսողության գիտնական Ջոն Բարբուրը պնդում է, որ փորձը չի ներկայացնում իսկապես նոր գույն։ «Դա նոր գույն չէ», – ասաց Բարբուրը։ «Դա ավելի հագեցած կանաչ է, որը հնարավոր է ստանալ միայն այն դեպքում, երբ M կոնների մուտքն է խթանվում»։ Նա նաև աշխատանքը նկարագրեց որպես «սահմանափակ արժեք ունեցող»։

Չնայած քննադատությանը՝ Berkeley-ի թիմը պնդում է, որ իրենց հայտնագործությունը եզակի պատկերացում է տալիս մարդու տեսողության չօգտագործված հնարավորությունների մասին։ «Հիմնական կետն այն է, որ սա այն գույնը չէ, որը մենք տեսնում ենք», – ասաց Ռուրդան։ «Մենք տեսնում ենք դրա տարբերակը, բայց դա բացարձակապես չի համեմատվում «Օլո»-ի փորձառության հետ»։

Ներկայումս «Օլո»-ն մնում է բացառիկ փորձառություն, որը հասանելի է միայն փորձարկման հատուկ լազերային խթանման միջոցով։ Գիտնականները չեն պլանավորում տեխնոլոգիայի առևտրայնացում, քանի որ այն դեռ հիմնարար գիտության ոլորտում է։ Սակայն այս տեխնիկան կարող է ճանապարհ հարթել ապագա նորարարությունների համար տեսողության հետազոտության և տեխնոլոգիայի ոլորտում։ Մարդու տեսողական համակարգի վերաբերյալ մեր պատկերացումների զարգացման հետ մեկտեղ, «Օլո»-ի նման հայտնագործությունները հիշեցնում են մեր զգայարանների չօգտագործված ներուժի մասին։ Թեև մեզանից շատերը գուցե երբեք անձամբ չզգան այս նոր գույնը, դրա գոյությունը մարտահրավեր է նետում մարդու ընկալման սահմաններին և բացում նոր ուղիներ գիտական հետազոտությունների համար։