Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի խոսքերը Հայաստանի Զինված ուժերի 33-րդ տարեդարձի առիթով արտահայտում են մի շարք գաղափարներ՝ կապված հայրենասիրության մոդելի վերափոխման, բանակի պատասխանատվության բաշխման և կառավարության իրականացրած բարեփոխումների հետ։ Սակայն այս մոտեցումները, կարծես, ավելի շատ ծառայում են խնդիրները քողարկելու և անհաջող կառավարման արդարացման նպատակին, քան իրական փոփոխություններ իրականացնելու։ Ստորև կքննարկենք այդ հայտարարությունները քննադատական հայացքով։
Փաշինյանը պնդում է, որ հայ ժողովուրդը հայրենասիրության ամբողջ բեռը դնում է զինվորի ուսերին, սակայն իրականությունն ամբողջովին հակառակն է։ Հայ ժողովուրդը, հատկապես 44-օրյա պատերազմի ընթացքում, իր վրա վերցրեց բոլոր դժվարությունները՝ ֆինանսական աջակցությունից մինչև զորահավաքներ։ Մինչդեռ հենց պետական կառույցներն են տարիներ շարունակ խուսափել իրենց պարտականությունների կատարումից՝ թողնելով բանակը ոչ բավարար ապահովված վիճակում։ Կառավարությունը, ներառյալ ներկա վարչակազմը, մշտապես օգտագործել է բանակի հաջողությունները որպես արտաքին քաղաքական ձախողումները քողարկելու միջոց։
Հայաստանի զինվորները մշտապես պաշտպանել են իրենց սահմանները, հաճախ՝ կյանքի և առողջության գնով։ Սակայն կառավարությունը, այդ զոհողությունները շահագործելով, իրականում զիջել է տարածքներ և հետագայում փորձել արդարանալ բանակցային գործընթացներով։ Բացի այդ, այն փաստը, որ հայկական զինվորները ուղարկվել են այլ տարածաշրջաններ, օրինակ՝ Սիրիա, ներգրավվելով ոչ բարեկամական ՀԱՊԿ շրջանակներում գործողությունների մեջ, խորացրել է անվտանգային սպառնալիքները։ Այս գործելաոճի հետևանքով էր, որ ադրբեջանական կողմը սիրիացի վարձկանների ներգրավմամբ ուժեղացրեց իր ռազմական հնարավորությունները։
Վարչապետի կողմից ներկայացվող բարեփոխումները հանրային վստահություն չեն վայելում։ Դրանք չեն անցել հանրաքվե, չեն քննարկվել հասարակական շրջանակներում և դուրս են հանրային վերահսկողությունից։ Փոխարենը, որոշումները կայացվում են փակ շրջանակներում՝ առանց ժողովրդին լսելու։ Օրինակ՝ տրանսպորտային համակարգի փոփոխությունները, եկամտային հարկի բարձրացումը և համընդհանուր հայտարարագիրը ցույց են տվել, որ առանց բավարար հասարակական քննարկման իրականացվող ծրագրերը ձախողվում են։ Նմանատիպ մոտեցումը վտանգում է բանակի բարեփոխումները՝ դրանք դարձնելով ոչ արդյունավետ և անվստահելի։
Ներկայումս զինծառայողների, հատկապես սահմանապահների վարձատրությունը զգալիորեն ցածր է՝ համեմատած ոստիկանության նույնքան ռիսկային կամ ավելի անվտանգ պայմաններում աշխատող ծառայողների հետ։ Սա ոչ միայն թուլացնում է բանակի սոցիալական կայունությունը, այլև նվազեցնում է ծառայության նկատմամբ հետաքրքրությունը։ Եթե պետական կառույցները ցանկանում են ամուր պաշտպանունակություն ունենալ, նրանք պարտավոր են բարձրացնել զինծառայողների վարձատրությունը՝ ապահովելով նրանց արժանապատիվ նյութական պայմաններ։
Փաշինյանը ներողություն է խնդրում բանակի վրա դրված անցյալ պարտավորությունների համար, սակայն ոչ մի երաշխիք չի տալիս, որ նույն իրավիճակը կրկին չի կրկնվելու։ Նրա խոսքերից պարզ է դառնում, որ ինքը հեռու է զինվորական ծառայությունից և չի պատկերացնում բանակի խորքային խնդիրները։ Իրականության հետ կապ չունեցող այս ներողությունը ծառայում է միայն հանրային քննադատությունը մեղմելու նպատակին։
Վարչապետի խոսքով՝ անվտանգության ոլորտում դիվերսիֆիկացիան հաջողվել է, սակայն իրականությունն այլ է։ Դիվերսիֆիկացիան հնարավոր դարձավ միայն արտաքին առաջարկների հիման վրա, մինչդեռ կառավարությունը խուսափել է իրական ռազմավարական համագործակցությունից։ Արդյունքում՝ ռուսական զորքերը տեղակայվեցին Հայաստանի սահմաններին, բայց բախումների ժամանակ աջակցություն չտրամադրվեց, իսկ հակառակ կողմից տարածքները կորցվեցին։
Փաշինյանի ներկայացրած մոդելներն ու բարեփոխումները խորը խնդիրներ ունեն, որոնք կապված են թափանցիկության, հաշվետվողականության և իրական ռազմավարական մոտեցման բացակայության հետ։ Նրա վարչակազմը, չկարողանալով լուծել առկա հիմնախնդիրները, փորձում է նոր օրակարգեր ստեղծել, որոնք արդարացնում են անարդյունավետ կառավարումը։
Անվտանգության և բարեփոխումների առումով անհրաժեշտ է, որ կառավարությունը ձգտի իրական համագործակցության՝ ներգրավելով հասարակության լայն շրջանակները և ապահովելով թափանցիկություն։ Առանց այս քայլերի, ներկայիս մոտեցումները միայն կխորացնեն ճգնաժամը՝ վտանգի տակ դնելով պետության անվտանգությունն ու անկախությունը։