ԱՄՆ Գերագույն դատարանի վճիռը՝ Թրամփի մաքսատուրքերի հարցում. Ինչ է սպասվում Կանադայի տնտեսությանը՞

Գերագույն դատարանը կշռադատում է Թրամփի մաքսատուրքերի լիազորությունները

Նախագահ Դոնալդ Թրամփը մաքսատուրքերը դարձրել է իր արտաքին քաղաքականության և տնտեսական ռազմավարության առանցքը՝ դրանք օգտագործելով ոչ միայն որպես առևտրային բանակցությունների գործիք, այլև որպես ազդեցության հզոր միջոց։ Այս շաբաթ ԱՄՆ Գերագույն դատարանը պետք է որոշի՝ արդյոք Թրամփի լայնածավալ մաքսատուրքերի կիրարկումը՝ մասնավորապես «Արտակարգ տնտեսական լիազորությունների մասին» օրենքի (IEEPA) հիման վրա, գերազանցում է դաշնային օրենքով նախատեսված սահմանները (ABC News)։

Կանադայի համար այս որոշումը կարող է լինել շրջադարձային։ Թրամփի մաքսատուրքային քաղաքականությունը ծանր հարված է հասցրել կանադական տարբեր ոլորտներին՝ պողպատից ու ալյումինից մինչև փայտանյութ ու ավտոմեքենաներ։ Սակայն հիմնական հարցն այն է, թե արդյոք այս լայնածավալ տուրքերը, որոնցից մի քանիսը հիմնավորվում են ազգային արտակարգ իրավիճակներով, կդիմանան իրավական քննությանն։

Կանադայի մաքսատուրքային դիլեմա՝ փոխադարձ և ֆենտանիլային տուրքեր

Դատարանի լսումը միավորում է երկու աղմկահարույց գործեր՝ մեկը վիճարկում է Թրամփի փոխադարձ մաքսատուրքերը, մյուսը՝ Կանադայի, Մեքսիկայի և Չինաստանի վրա ֆենտանիլի դեմ պայքարի շրջանակում սահմանված տուրքերը։ Կանադացի պաշտոնյաներն ու գործարարներն ուշադիր հետևում են գործընթացին․ անկախ արդյունքից, ազդեցությունը պարզ չէ (Toronto Today)։

Այս տարվա սկզբին Թրամփը հյուսիսային սահմանում արտակարգ իրավիճակ հայտարարելով՝ Կանադայի ապրանքների վրա սահմանեց 25% տուրք, որը օգոստոսին դարձավ 35%՝ բանակցությունների սրումից հետո։ Թեև «Կանադա-ԱՄՆ-Մեքսիկա» (CUSMA) համաձայնագրի շրջանակում որոշ ապրանքներ պաշտպանված են, շատ կանադական արտահանվող ապրանքներ շարունակում են մնալ խոցելի։ Օտտավան արձագանքեց՝ նշանակելով «Ֆենտանիլային հանձնակատար», ուժեղացնելով սահմանային հսկողությունը և ներդնելով նոր տեխնոլոգիաներ, սակայն առևտրային բանակցությունները շարունակում են մնալ դժվար։

Վարչապետ Մարկ Կարնին զգուշացրել է, որ անկախ դատարանի որոշումից, որոշ մակարդակի մաքսատուրքերը մնալու են։ Հատկապես ֆենտանիլային տուրքերը կարող են պահպանվել այլ իրավական հիմքով։ Սթենֆորդի համալսարանի իրավաբան Մայքլ Մաքքոնելի խոսքով, դատարանը կարող է ընդունել երկբաժան որոշում՝ պահպանելով որոշ տուրքերը, մյուսները՝ վերացնելով։

Իրավական հիմնավորումներ և տնտեսական հետևանքներ

Գործարարների փաստաբանները պնդում են, որ IEEPA օրենքը նախատեսված չէ նախագահին լայն լիազորություններ տալու մաքսատուրքերի հարցում։ ԱՄՆ Սահմանադրությամբ մաքսատուրքերի հարցը պատկանում է Կոնգրեսին, իսկ արտակարգ իրավիճակների օրենքը բացահայտ չի հիշատակում մաքսատուրքերը։ Բացի այդ, նրանք պնդում են, որ առևտրային դեֆիցիտները, որոնք Թրամփն օգտագործել է որպես հիմնավորում, չեն համարվում «արտասովոր սպառնալիք» (The Canadian Press)։

Եթե անգամ դատարանը աջակցի Թրամփին, Կանադայի մարտահրավերները պահպանվում են։ Դատարանի որոշումը չի անդրադառնա Թրամփի կողմից «Առևտրի ընդլայնման մասին» օրենքի 232-րդ հոդվածի կիրառման վրա, որի հիման վրա արդեն իսկ ոլորտային տուրքեր են սահմանվել՝ պողպատի, ալյումինի և այլ ապրանքների վրա։ Այս տուրքերը արդեն իսկ փոխել են առևտրային հոսքերը, բարձրացրել գները և մեծ անորոշություն ստեղծել կանադական բիզնեսների ու սպառողների համար։

Կարլո Դեյդը՝ Կալգարիի համալսարանի Հանրային քաղաքականության դպրոցի միջազգային քաղաքականության տնօրենը, զգուշացնում է․ եթե ֆենտանիլային տուրքերը պահպանվեն, Կանադան հայտնվում է յուրահատուկ դժվար իրավիճակում․ «Եթե ֆենտանիլային տուրքերը մնան, մենք դառնում ենք ցանկացած պահին, ցանկացած ձևով սահմանվող տուրքերի զոհ։ Դա մեզ գլոբալ առումով թուլացնում է»։

Կանադական բիզնեսների և քաղաքականության արձագանքը

Գերագույն դատարանի լսումից առաջ կանադացի քաղաքական գործիչները փորձել են մեղմել հետևանքները։ Վարչապետ Կարնիի վերջին այցը Սպիտակ տուն կարծես կայունացրեց երկկողմ հարաբերությունները, սակայն լարվածությունն աճեց, երբ Օնտարիոյի կողմից հովանավորվող գովազդը կրկին առաջացրեց Թրամփի դժգոհությունը, ով մեղադրեց Կանադային՝ դատարանի վրա ազդելու փորձի մեջ։

Ֆեդերալ բյուջեն, որը ներկայացնելու է ֆինանսների նախարար Ֆրանսուա-Ֆիլիպ Շամպանը, ակնկալվում է, որ կանդրադառնա ԱՄՆ մաքսատուրքերի և գլոբալ առևտրային խախտումների ստեղծած տնտեսական սպառնալիքներին։ Շամպանը կոչ է արել «սերնդային» ներդրում՝ Կանադայի տնտեսական կայունությունը ապահովելու համար։

Միևնույն ժամանակ, կանադական ընկերությունները պատրաստվում են անկայունությանը։ Օրինակ՝ Air Canada-ն բախվում է օպերացիոն և ֆինանսական դժվարություններին՝ ինչպես ներքին աշխատակիցների գործադուլի, այնպես էլ միջազգային առևտրային մարտահրավերների պատճառով։ Այլ ոլորտներ, օրինակ՝ նավթ ու գազ (Enbridge Inc.), հետևում են ԱՄՆ կարգավորող փոփոխություններին, որոնք կարող են ավելի բարդացնել սահմանային առևտուրը (Vancouver Is Awesome)։

Գլոբալ հետևանքներ և ապագայի հեռանկարներ

Թրամփի մաքսատուրքերի մոտեցումը՝ դրանք օգտագործելով որպես գերժամանակակից ազդեցության միջոց, խախտել է գլոբալ առևտրի ավանդույթները։ Երկրները արձագանքում են՝ ավելի պաշտպանողական քաղաքականություն որդեգրելով կամ ավելի սերտ կապեր հաստատելով Չինաստանի նման խոշոր տնտեսությունների հետ։ Դատարանի որոշումը կարող է կամ ամրապնդել, կամ սահմանափակել նախագահի՝ արագ գործելու հնարավորությունը առևտրի հարցում։

Եթե դատարանը սահմանափակի Թրամփի լիազորությունները IEEPA-ի շրջանակում, ապագայում մաքսատուրքերը կընդունվեն ավելի դանդաղ և բյուրոկրատական գործընթացով։ Ինչպես նշում է Էմիլի Կիլկրիզը՝ «Նոր ամերիկյան անվտանգության կենտրոնի» տնօրենը․ «Դա չի նշանակում, որ մաքսատուրքերը կվերանան, պարզապես դրանց ընդունումը կդանդաղի»։ Կանադայի համար դա կարող է նշանակել ավելի քիչ հանկարծակի ցնցումներ, բայց ոչ վերադարձ նախկին իրավիճակին։

Անկախ իրավական արդյունքից, փորձագետներն համոզված են, որ Կանադան պետք է պատրաստվի շարունակվող անկայունությանը։ «Ամերիկացիները փորձում են վերաշարադրել գլոբալ առևտրի կանոնները», ասում է Դեյդը․ «Մենք տուժում ենք, բոլորն են տուժում, բայց պետք է նոր լուծումներ գտնենք»։

Մինչ Գերագույն դատարանի վճիռը, կանադացի պաշտոնյաները, բիզնես ղեկավարներն ու աշխատողները փորձում են հաշվարկել ռիսկերը և գտնել նոր ռազմավարություններ՝ հարմարվելու համար փոփոխվող առևտրային իրականությանը։

ԱՄՆ Գերագույն դատարանի որոշումը Թրամփի մաքսատուրքերի լիազորությունների հարցում Կանադային չի ապահովի արագ ազատում առևտրային լարվածություններից։ Անկախ նրանից՝ արդյոք դատարանը կպահպանի կամ կսահմանափակի արտակարգ տուրքերը, տնտեսական ու քաղաքական ենթադրյալները մնում են բարդ։ Կանադայի համար հարմարվողականությունը, ոչ թե օգնության սպասումը, պետք է լինի առաջնորդող սկզբունքը՝ ԱՄՆ-ի փոփոխվող մաքսատուրքային քաղաքականության պայմաններում։