Ուկրաինան կանգնած է նոր մարտահրավերների առաջ․ ԵՄ անդամակցության փակուղի եւ հարվածներ Ռուսաստանի սրտում

Ուկրաինայի երկակի պայքարը․ պատերազմ և ԵՄ անդամակցություն

Նոյեմբերը Ուկրաինայի համար առանձնահատուկ ծանր ամիս էր։ Արևելյան ճակատում՝ Պոկրովսկի համար ընթացող մարտերը, ըստ Institute for the Study of War-ի, ցույց են տալիս ռուսական զորքերի առաջխաղացումը և ուկրաինական ուժերի դժվարությունները։ Սակայն ճնշումը միայն ռազմաճակատին չի վերաբերում։ Ռուսաստանի կողմից իրականացվող օդային հարվածները Ուկրաինայի էներգետիկ ենթակառուցվածքի վրա, ըստ ՄԱԿ-ի, կարող են հանգեցնել նոր հումանիտար ճգնաժամի՝ պատերազմի արդեն իսկ տուժած երկրում։

Բայց խնդիրները խորանում են նաև քաղաքական հարթությունում։ ԵՄ-ին անդամակցելու Ուկրաինայի ձգտումը, որը երկար ժամանակ հույս էր ներշնչում, այժմ հայտնվել է փակուղում։ Եվրոպական հանձնաժողովի վերջին՝ 2025 թվականի զեկույցը արձանագրում է առաջընթաց բոլոր 33 գլուխներում, սակայն մանրամասները շատ ավելի զգուշավոր են։ Զեկույցը մատնանշում է համեստ զարգացումներ՝ կոռուպցիայի դեմ պայքարում, դատական անկախության և պետական ծառայողների ընտրության թափանցիկության ոլորտներում։ Վերջին ամիսներին կառավարության որոշ քայլեր կասկածի տակ են դրել բարեփոխումների նվիրվածությունը՝ առաջացնելով հասարակական բողոքի ալիք և միջազգային անհանգստություն։

ԵՄ անդամակցություն․ պաշտոնական առաջընթաց, իրական խոչընդոտներ

Նախագահ Վոլոդիմիր Զելենսկու համար ԵՄ-ի դրական հայտարարությունները կենսական են։ Սակայն իրականում բազմաթիվ խնդիրներ դեռևս մնում են չլուծված։ Եվրոպական հանձնաժողովը շարունակում է արձանագրել քաղաքական ճնշումներ հակակոռուպցիոն ակտիվիստների և լրագրողների նկատմամբ, ներառյալ՝ հետապնդում և սպառնալիքներ։ Վերջին շրջանում աճել են նաև դատական հայցերը լրագրողների դեմ՝ նրանց հետաքննությունների պատճառով։

Դեկտենտրալիզացիան դեռևս ամբողջական չէ, դատական համակարգի անկախությունն է հարցականի տակ, իսկ բանտերում և պահման վայրերում շարունակվում են վատ վերաբերմունքի և խոշտանգումների մասին հաղորդումները։ Այս հարցերը բազմիցս բարձրաձայնվել են դեռևս 2022-ի անդամակցության հայտից սկսած, և կրկնվել են ամենամյա զեկույցներում։ Հատկապես ԵՄ հիմնարար արժեքներին վերաբերող բացերը հնարավորություն են տալիս ԵՄ ներսում Ուկրաինայի քննադատներին՝ գլխավորությամբ Հունգարիայի վարչապետ Վիկտոր Օրբանի, որին միացել են նաև Լեհաստանը, Սլովակիան և Չեխիայի նոր պոպուլիստական կառավարությունը։

ԵՄ-ի ընդլայնման հանձնակատար Մարտա Կոսն ընդգծել է, որ ապագա անդամակցության պայմանագրերը պետք է ունենան ուժեղ երաշխիքներ՝ ԵՄ-ի անդամ պետությունների քաղաքացիներին վստահեցնելու համար, որ միության արժեքները չեն վտանգվի։ Հարցը պարզ է՝ ինչպես պահպանել ԵՄ չափանիշները՝ միաժամանակ աջակցելով գոյատևման պայքար մղող երկրին։

Ռազմավարական հարվածներ․ Ուկրաինան թիրախավորում է Ռուսաստանի նավթային ենթակառուցվածքները

Միևնույն ժամանակ, Ուկրաինայի զինված ուժերը մարտադաշտը տեղափոխում են Ռուսաստանի խորքերը։ Նոյեմբերի 1-ին ուկրաինական անօդաչու թռչող սարքերը հարվածեցին Տուապսեի նավթային տերմինալին՝ Ռուսաստանի Կրասնոդարի երկրամասում։ Այս ենթակառուցվածքը կարևոր նշանակություն ունի ռուսական էներգետիկ արտահանման համար։ Reuters-ի և Kyiv Independent-ի տեղեկություններով՝ հինգ հարվածից հետո տանկերն այրվել են, նավահանգստի չորս պիեռներ դարձել են անգործունակ, իսկ կառույցները լուրջ վնասվել են։ BBC-ի հրապարակած արբանյակային լուսանկարները ցույց են տալիս Սև ծովում 3,6 կմ երկարությամբ նավթային արտահոսք՝ հարվածի հետևանքով։

Տերմինալը, որը շահագործում է «Ռոսնեֆտ»-ը, նոյեմբերին նախատեսել էր մեծացնել արտահանումները։ Այն կարող է օրական մշակել 240,000 բարել նավթ, հիմնականում մատակարարելով Չինաստան, Մալայզիա, Սինգապուր և Թուրքիա։ Այս հարվածը լուրջ հարված է ոչ միայն Ռուսաստանի լոգիստիկային, այլև նրա էներգետիկ եկամտին, որը պատերազմի գլխավոր ֆինանսական աղբյուրն է։ Ուկրաինայի ռազմածովային ուժերի ներկայացուցիչ Դմիտրի Պլետենչուկը նշել է, որ այս հարվածները «երկարաժամկետ հետևանքներ» կունենան՝ ոչ միայն արտադրության, այլև նավագնացության ոլորտում, բարձրացնելով ապահովագրության ծախսերը և նվազեցնելով նավահանգիստների գրավչությունը։

Կրասնոդարի երկրամասի պաշտոնական աղբյուրները հաստատել են վնասները՝ ընդգծելով, որ տերմինալի, նավի և այլ շինությունների կառուցվածքները վնասվել են։ Նախնական տվյալներով՝ զոհեր չկան, սակայն տնտեսական հետևանքները երկարատև են լինելու։ Ուկրաինայի անվտանգության ծառայությունը (ՍԲՈւ) հայտարարել է, որ սա Ռուսաստանի նավթային ենթակառուցվածքների դեմ շարունակական արշավի մաս է, որոնք ռեսուրսներ են տրամադրում Ուկրաինայի դեմ ագրեսիային։ «Քանի դեռ պատերազմը շարունակվում է, ռուսական նավթավերամշակման գործարաններում կրակը չի հանգչի»,— նշել է ՍԲՈւ-ն։

Ներքին տարաձայնություններ և արտաքին ճնշումներ․ ապագայի անորոշություն

Ուկրաինայի պայքարը բազմաշերտ է։ Պատերազմը երկրի համար դժվարացրել է բարեփոխումների իրականացումը։ Զելենսկու մոտ հնարավոր ավտորիտար միտումների մասին խոսակցությունները դեռևս փաստացի չեն, սակայն պատերազմի պայմաններում քաղաքական մթնոլորտը խամրել է՝ բարդացնելով ԵՄ անդամակցության գործընթացը և ուժեղացնելով քննադատությունը։

ԵՄ-ում Ուկրաինայի անդամակցության դեմ պայքարը կոշտացել է։ Հունգարիայի արգելափակումը հայտնի է, իսկ Լեհաստանը, Սլովակիան և Չեխիայի նոր կառավարությունը նույնպես խոչընդոտում են առևտրային պայմանագրերը՝ կասկածի տակ դնելով Ուկրաինայի պատրաստվածությունը։ Թեև ԵՄ արտաքին գործերի ղեկավար Կայա Կալլասը շարունակում է պնդել, որ 2030-ը իրատեսական թիրախ է, թերահավատությունը մեծանում է։ ԵՄ ընդլայնման հանձնակատար Կոսը զգուշացրել է «Տրոյական ձիերի» մասին, ինչը արտացոլում է անդամ պետությունների մտահոգությունները։

Ռազմական տեսանկյունից Ուկրաինայի ռազմավարությունը՝ հարվածներ հասցնել Ռուսաստանի խորքերում, արտահայտում է թե՛ հուսահատություն, թե՛ հնարամտություն։ Տեղական արտադրության անօդաչուները դարձել են կարևոր գործիք, որը թույլ է տալիս թիրախավորել ռազմական և արդյունաբերական օբյեկտներ՝ պատերազմական գոտուց շատ հեռու։ Այս հարվածները՝ հատկապես էներգետիկ ենթակառուցվածքների դեմ, ուղղված են Ռուսաստանի ֆինանսական հնարավորությունների սահմանափակմանը, բայց կարող են նաև հանգեցնել պատերազմի սրման և Ռուսաստանի անսպասելի հակազդեցության։

Հույսի և դժվարության միջև․ Ուկրաինայի անորոշ ուղին

Ուկրաինայի ապագան ԵՄ-ի հետ ավելի սերտորեն է կապված 2022-ի ռուսական ներխուժումից հետո։ Սակայն 2025-ի եվրոպական հանձնաժողովի զեկույցը ցույց է տալիս, որ ճանապարհը լի է խոչընդոտներով։ ԵՄ-ի համար հարցը միայն համերաշխության մասին չէ, այլ նաև՝ իր արժեքները պահպանելու և Ուկրաինային աջակցելու մասին։

Ձմռան մոտենալուն զուգահեռ, վտանգները մեծանում են։ Էներգետիկ պակասը սպառնում է խաղաղ բնակչությանը, իսկ քաղաքական տարաձայնությունները խանգարում են բարեփոխումներին։ Ռուսաստանում խոր հարվածները Ուկրաինայի վճռականության նշան են, բայց նաև պատերազմի ծավալման հուշում։ ԵՄ անդամակցության ճանապարհը երկար է և անորոշ՝ ներքին և արտաքին խնդիրների ստվերում։

Ուկրաինայի վիճակը բնորոշվում է միաժամանակյա փորձություններով՝ պատերազմ, ներքին քաղաքականություն և դիվանագիտական ճնշումներ։ Երկրի տոկունությունը ակնառու է, սակայն իրական առաջընթացը՝ խաղաղության, բարեփոխումների և ԵՄ ինտեգրման ճանապարհին, պահանջում է ոչ միայն քաջություն, այլև միջազգային երկարաժամկետ աջակցություն և պատրաստակամություն՝ լուծելու կառավարման և արդարության դժվար հարցերը թե՛ Կիեւում, թե՛ Բրյուսելում։