Կարո՞ղ ենք ապրել Երկրի վրա՝ առանց այն կործանելու. գիտական լուծումները

Երկրի վրա ութ միլիարդ բնակչությամբ մարդկությունը օգտագործում է բնական ռեսուրսներ այնպիսի ծավալով, որը դժվար թե համարվի կայուն: Նիդեռլանդների Գրոնինգենի համալսարանի գիտության, տեխնոլոգիայի և հասարակության պրոֆեսոր Կլաուս Հուբաչեկը վերլուծում է իրավիճակը՝ շեշտելով, որ մարդկությունը դեռ կարող է մնալ կայունության սահմաններում, եթե գիտական փաստերի վրա հիմնված քաղաքականությունը դառնա առաջնային:

Մեր սպառողական վարքագիծն անմիջական ազդեցություն ունի շրջակա միջավայրի վրա: Ապացույցներից մեկն է ածխաթթու գազի (CO₂) կոնցենտրացիայի արագ աճը՝ սկսած 1960-ականներից, որն էլ հանգեցրել է գլոբալ տաքացման ու դրա ծանր հետևանքներին: Այս ազդեցությունները վերահսկելու համար գիտնականները 2009 թվականին սահմանեցին մոլորակային սահմաններ, որոնք ներկայացնում են բնության կայունության չափանիշներ: Դրանց թվում են թարմ ջրի գլոբալ օգտագործումը, օվկիանոսի թթվացումը և կենսաբազմազանության կորուստը: Մինչ 2023 թվականը այս ինը սահմաններից վեցը արդեն խախտվել էին՝ վտանգելով Երկրի կայունությունը:

Կլաուս Հուբաչեկի գիտական գործունեության հիմքում ընկած է հարցը. ինչպե՞ս կարող է մարդկությունը պահպանել իր սպառումը՝ չանցնելով բնության սահմանները: Նրա ուսումնասիրությունները բացահայտում են նաև սուր գլոբալ անհավասարությունը: Այժմ աշխարհի ամենահարուստ 1%-ն արտանետում է 50 անգամ ավելի շատ ջերմոցային գազեր, քան աշխարհի ամենաաղքատ 50%-ի բնակչությունը: Հուբաչեկն իր թիմի հետ վերջերս հրապարակված Nature ամսագրում փաստում է, որ եթե աշխարհի ամենաբարձր սպառող 20%-ը փոխի իր սպառողական վարքագիծը՝ տեղափոխվելով ավելի կայուն օրինակների, որոնք առկա են հենց իրենց խմբում, ապա հնարավոր կլինի նվազեցնել այդ խմբի էկոլոգիական ազդեցությունը 25%-53%-ով: Ընդ որում, միայն սննդի և ծառայությունների ոլորտներում փոփոխությունները կարող են օգնել վերականգնել մոլորակային սահմանների անվտանգ մակարդակները:

Նախորդ ուսումնասիրություններում Հուբաչեկը ներկայացրել է որոշակի լուծումներ՝ մարդու գործունեությունը բնապահպանական պահանջներին համապատասխանեցնելու համար: Օրինակ, անցյալ օգոստոսին հրապարակված հոդվածում նա ցույց է տվել, որ կարմիր մսի սպառման կրճատումն ու բուսական սպիտակուցների՝ հատիկաընդեղենների և ընկույզների ավելացումը կարող է կրճատել սննդից առաջացող արտանետումները 17%-ով, հատկապես զարգացած երկրներում: Միաժամանակ, Հուբաչեկը շեշտել է, որ տարածաշրջանային առանձնահատկությունները պետք է հաշվի առնվեն. «Բուսական սննդակարգը չի կարող հարմար լինել, օրինակ, Մոնղոլիայի քոչվորների համար, ովքեր կախված են իրենց անասուններից և դրանց կաթնամթերքից»:

Այնուամենայնիվ, Հուբաչեկը նշում է, որ բազմաթիվ տեխնիկական լուծումներ արդեն գոյություն ունեն, սակայն դրանց իրականացումն ի չիք է դառնում հակասական քաղաքականությունների պատճառով: Օրինակ, ամբողջ աշխարհում հանածո վառելիքի սուբսիդիաները գերազանցում են ածխածնի գնագոյացման (հարկեր, փոխանակման սխեմաներ) միջոցով ձեռք բերված շահույթը:

Չնայած այս դժվարություններին, Հուբաչեկը վստահ է, որ մարդկությունը կարող է ապրել կայունության սահմաններում, եթե գիտական փաստերը հիմք ընդունվեն քաղաքական որոշումների համար: Նա մտահոգություն է հայտնում հատկապես երիտասարդ սերնդի շրջանում աճող անհանգստության մասին՝ պայմանավորված կլիմայի փոփոխության և քաղաքական անգործության հետևանքներով: «Մենք չունենք տեխնիկական լուծումների պակաս. խնդիրը դրանց իրականացման և ապացույցների վրա հիմնված քաղաքականության բացակայությունն է»,- ընդգծում է Հուբաչեկը:

Ի վերջո, Հուբաչեկի հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ հույս կա, և մարդկությունը կարող է վերափոխել իր վարքագիծը՝ մնալով մոլորակի սահմաններում: Այս նպատակին հասնելու համար անհրաժեշտ են համատեղ գործողություններ, ավելի արդար սպառողական օրինաչափություններ և հստակ գիտական առաջնորդություն:շ