Հոգեւոր Հայաստան. Վահան Տերյան

Մեր երկիրը ավերակների երկիր է, ավերված հայրենիք, որն այսօր ուզում ենք վերակենդանացնել, ուզում ենք նոր կյանքի կոչ անել։

Մեր հոգևոր հայրենիքը ավերված երկիր է, և ինչ բուռն սեր, ինչպիսի անձնազոհություն, ինչպիսի վայրի ոգեշնչում է պահանջվում այս ավերված ու անավարտ շինությունները կանգնեցնելու համար։

Քննեք ձեր սիրտը և պարզեք, թե արդյոք կա հավատք դրանում, որի օգնությամբ մեր հոգևոր Հայաստանը պետք է վերածնվի։ Իսկ եթե հավատ չկա, ապա նյութական Հայաստանի համար իզուր են քո ջանքերը… Այն չի վերածնվի, այն կարող է կենդանի լինել միայն հոգում։ Մեր փոքր ազգ լինելու մասին խոսակցությունները դատարկ են. ո՛չ բելգիացիները, ո՛չ նորվեգացիները մեծ ազգեր են, բայց ի՜նչ գրավիչ անուններ են, որքան են նրանց սիրում ոչ միայն այս երկրների որդիները, այլև մենք և մյուսները։
Ներկայիս սարսափելի իրադարձությունները, ինչպես միանգամայն իրավացիորեն նշել է ռուս հայտնի գրողներից մեկը, պետք է ոչ միայն փոխեն աշխարհագրական սահմանները, ստեղծեն ազգերի միջև հարաբերությունների նոր դասակարգում, այլև նոր հեղափոխություն կատարեն գաղափարական աշխարհում, որոշիչ փոփոխություն մտցնեն դրանում։ Իսկապես։ Այսօր մեր աչքի առաջ տեղի ունեցող մեծ իրադարձությունները չպետք է անցնեն առանց հետք թողնելու մեր հոգիներում, դրանք պետք է հեղափոխական ազդեցություն ունենան։

Ես չեմ ուզում գուշակող լինել։ Բայց ես կցանկանայի որոշակի հետևողականություն գտնել իրերի ընթացքի մեջ և որոշ տվյալների հիման վրա անել այն բոլոր եզրակացությունները, որոնք կարելի է անել։

Այսօր մեր մահացած կյանքը կարծես կենդանության նշաններ է ցույց տալիս։ Այս նշանները կարող են տարօրինակ և երբեմն տգեղ լինել, բայց ես կցանկանայի վերագրել այս տարօրինակություններն ու տգեղությունները անցյալին, ես կցանկանայի առաջարկել, որ անցյալի ստվերը դեռ ընկած է ձևավորվող ապագայի վրա: Եթե ​​իսկապես այդպես է, ապա հայությունը, հայացքն ուղղելով դեպի Հայաստանի դաշտերն ու սարերը, պետք է ներշնչվի նոր, էլ ավելի բարձր ցանկությամբ, պարզ ու խորը գիտակցությամբ, անսասան մղումով, շունչ հաղորդելու մեր մեռնող հոգևոր հայրենիքին. մեր կործանվող ու անվերադարձ անհետացող հոգեւոր Հայաստանը . Չէ՞ որ նյութական կորուստները միշտ կարելի է վերադարձնել, բայց հոգևոր կորուստն անփոխարինելի է։

Պետք չէ անդրադառնալ արտաքին արգելքներին ու խոչընդոտներին. դրանք միշտ կան, և, այո, պետք է պայքարել դրանց դեմ։
Բայց նախ և առաջ անհրաժեշտ է ներքին կամք, ներքին հավատ, հաստատուն գիտակցում, որ առանց դրա ավելորդ է պայքարել արտաքին խոչընդոտների դեմ, ավելորդ է ջնջել այդ պատնեշները, քանի որ երբ դրանք ընկնեն, հանկարծ կտեսնես, որ քո ջանքերը. ձեր զոհողությունները, ձեր պայքարն ապարդյուն անցան. այն ամենը, ինչ դուք արեցիք սա անկենդան դիակի համար:

Հենց այսպիսի ներքին հավատի և նման խոր գիտակցության կարիքն ունի հայ մտավորականությունը։ Անհրաժեշտ է, եթե նա իսկապես սիրում է մեր ժողովրդին, մեր երկիրը:

1918 թ