Հրանտ Մաթևոսյանի 90-ամյակը. գրողի ժառանգությունն ու նրա ազդեցությունը հայ գրականության վրա
Փետրվարի 12-ին լրացավ հայ մեծանուն արձակագիր Հրանտ Մաթևոսյանի ծննդյան 90-ամյակը։ Նրա ստեղծագործությունները շարունակում են մնալ հայ գրականության հիմքն ու մշակութային ինքնության անբաժանելի մասը։ Նրա գործերը ոչ միայն ժամանակին էին արդիական, այլև այսօր են նորովի ընկալվում, թարգմանվում և ուսումնասիրվում։
Ինչպես է նշվում Հրանտ Մաթևոսյանի 90-ամյակը Հայաստանում
Այսօր, Մաթևոսյանի հոբելյանի կապակցությամբ, ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարությունը կազմակերպել է մի շարք միջոցառումներ՝ նշելու մեծ գրողի վաստակը։
- Հիշատակի արարողություն Կոմիտասի անվան պանթեոնում, որտեղ ներկա են եղել պետական պաշտոնյաներ, գրողի ընտանիքի անդամները, մտավորականներ, արվեստագետներ և գիտնականներ։
- «Ես տեր եմ իմ ժամանակին» գրական ընթերցանություն, որը անցկացվել է Հրանտ Մաթևոսյանի անվան դպրոցի աշակերտների կողմից։
- «Ինքնանկարի փորձ» ցուցադրություն, որտեղ ներկայացվել են Մաթևոսյանի կյանքի և ստեղծագործական ուղու լուսանկարները։
- Տեքստի վերարտադրություն արհեստական բանականության միջոցով, որի շնորհիվ Մաթևոսյանը «ներկայացել» է իր տան պատշգամբից և կրկին արտասանել իր հայտնի խոսքերը՝ «Ես տեր եմ իմ ժամանակին»։
Մաթևոսյանի ստեղծագործությունների նոր հրատարակություններ և թարգմանություններ
Վերջին տարիներին Մաթևոսյանի գրական ժառանգության պահպանման և տարածման ուղղությամբ ձեռնարկվել են հետևյալ քայլերը.
- Թվայնացվել են Մաթևոսյանի գործերը, որպեսզի ընթերցողները կարողանան հեշտությամբ հասանելիություն ստանալ նրա ստեղծագործություններին։
- Հրատարակվել է երկհատորյակ, որը ներառում է «Տախը» վեպը և այլ գործեր։
- Մաթևոսյանի «Խումհար» վիպակը լույս կտեսնի Լեհաստանում՝ «Հայ գրականությունը թարգմանություններում» ծրագրի շրջանակում։
- Քննարկվում են այլ լեզուներով թարգմանությունների հնարավորությունները, որպեսզի միջազգային ընթերցողները ևս ծանոթանան հայ գրականության այս հսկայի ժառանգությանը։
Ինչպես Մաթևոսյանի գործերը ներթափանցեցին կինո և թատրոն
Հրանտ Մաթևոսյանի ստեղծագործական տաղանդը միայն գրականությամբ չսահմանափակվեց։ Նրա գրքերը դարձան սցենարներ, որոնք հիմք դրեցին հայկական կինոյի կարևորագույն ֆիլմերին.
- «Մենք ենք, մեր սարերը» – հայ դասական կինոյի գլուխգործոցներից մեկը, որը հենվում է Մաթևոսյանի հզոր պատմվածքի վրա։
- «Աշնան արև» – ազգային մշակույթին նվիրված հոգեբանական ֆիլմ, որը դարձավ գրողի խորհրդանշական աշխատանքներից մեկը։
- «Տերը» – մարդու և բնության հարաբերությունների խորը պատկերացում։
- «Այս կանաչ-կարմիր աշխարհը» – սոցիալական խնդիրների բարձրաձայնում Մաթևոսյանի մաքուր գրականությամբ։
Բացի կինոյից, նրա ստեղծագործությունները բեմադրվել են Երևանի դրամատիկական թատրոնում, որտեղ ներկայացվել են «Աշնան արևը» և «Կայարանը»։
Ինչու Մաթևոսյանն այսօր էլ արդիական է
Նրա ստեղծագործությունները թարգմանվում են, ուսումնասիրվում և քննարկվում՝ ոչ միայն գրականության ոլորտում, այլև քաղաքական, սոցիալական և հոգեբանական տեսանկյունից։
- Նրա գործերը բարձրացնում են ինքնության, պատմական հիշողության և բարոյական արժեքների հարցեր, որոնք դեռևս արդիական են ժամանակակից հասարակությունում։
- Գրողի ոճը համադրված է ազգային մտածողության և համաշխարհային գրականության լավագույն ավանդույթների հետ, ինչը նրան դարձնում է համաշխարհային նշանակության հեղինակ։
- Մաթևոսյանի գործերը դասավանդվում են հայ դպրոցներում, նրա գրքերը մնում են ամենապահանջվածներից հայ գրադարաններում։
Հրանտ Մաթևոսյանը միայն գրող չէր․ նա հայ ժողովրդի պատմության, մշակույթի և հոգեբանության հայելին էր։ 90 տարի անց նրա խոսքը շարունակում է մնալ ուժեղ, իսկ նրա գրականությունը՝ կենդանի։
Հայկական գրականության մեծագույն ներկայացուցիչներից մեկը այսօր ևս մնում է հայ մշակույթի հիմնասյուներից մեկը, իսկ նրա ժառանգությունը՝ անսահմանափակ։
