Եվրախորհրդարանը Բաքվից պահանջում է ազատ արձակել հայ գերիներին՝ մարդու իրավունքների մտահոգությունների ֆոնին
- Հիմնական եզրակացություններ.
- Եվրախորհրդարանն ընդունել է բանաձև՝ պահանջելով Ադրբեջանում պահվող հայ գերիների անհապաղ ազատ արձակումը։
- Բանաձևն ընդունվել է ճնշող մեծամասնությամբ՝ 523 կողմ ձայներով։
- Մտահոգություններ են հնչեցվել 23 հայ «պատանդների», այդ թվում՝ Լեռնային Ղարաբաղի նախկին պաշտոնյաների վերաբերյալ։
- Եվրախորհրդարանը մատնանշում է բեմականացված դատավարությունները, դաժան վերաբերմունքը և իրավունքների խախտումները ձերբակալվածների նկատմամբ։
- Բանաձևը կոչ է անում պատժամիջոցներ սահմանել մարդու իրավունքների խախտումներին ներգրավված ադրբեջանցի պաշտոնյաների նկատմամբ և ՄՔԴ-ին հետաքննել էթնիկ զտումները։
ՍՏՐԱՍԲՈՒՐԳ – Եվրախորհրդարանը խստորեն դատապարտել է Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի քաղաքացիների հետագա կալանքը՝ 2025 թվականի մարտի 13-ին ընդունելով բանաձև, որը պահանջում է նրանց անհապաղ ազատ արձակումը։ Բանաձևը, որն ընդունվել է 523 կողմ, 3 դեմ և 84 ձեռնպահ ձայների վճռական մեծամասնությամբ, ընդգծում է միջազգային աճող ճնշումը Բաքվի վրա՝ կապված մարդու իրավունքների ոլորտում նրա վատթարացող վիճակի և Լեռնային Ղարաբաղյան հակամարտության հետևանքների հետ։
Բանաձևը լուսաբանում է 23 հայ «պատանդների» ծանր վիճակը
Եվրախորհրդարանի բանաձևում ուղղակիորեն նշվում է, որ Ադրբեջանը շարունակում է պահել 23 հայ «պատանդների», տերմին, որն օգտագործվել է տեքստի բնօրինակում, այդ թվում՝ Լեռնային Ղարաբաղի նախկին պաշտոնյաներ և անձինք, որոնք գերեվարվել են 2020 թվականի պատերազմից և դրան հաջորդած էթնիկ զտումներից հետո։ Փաստաթուղթը խիստ մտահոգություն է հայտնում այս ձերբակալվածների նկատմամբ վերաբերմունքի վերաբերյալ՝ մատնանշելով բեմականացված դատավարությունների և խիստ դատավճիռների սպառնալիքի դեպքերը, ներառյալ ցմահ ազատազրկումը:
Տագնապ դաժան վերաբերմունքի և պատշաճ գործընթացի խախտումների վերաբերյալ
Եվրախորհրդարանի պատգամավորները մտահոգություն են հայտնել դաժան վերաբերմունքի վերաբերյալ հաղորդագրությունների կապակցությամբ, ներառյալ ձերբակալվածների դեմ արգելված հոգեներգործուն նյութերի ենթադրյալ օգտագործումը։ Բանաձևում մանրամասն նկարագրվում են հիմնարար իրավունքների համակարգված խախտումները, ինչպիսիք են անկախ փաստաբանական պաշտպանության, թարգմանիչների, բողոքարկման գործընթացների, ընտանիքի անդամների հետ հանդիպումների և առողջական պատճառներով դատական նիստերը հետաձգելու իրավունքի մատչելիությունը։ Այս խախտումները լուրջ հարցեր են առաջացնում Ադրբեջանում ընթացող դատական վարույթների արդարության և օրինականության վերաբերյալ։
Ուշադրության կենտրոնում Ռուբեն Վարդանյանը և առողջական վիճակի վատթարացումը
Բանաձևը հատուկ ընդգծում է Լեռնային Ղարաբաղի նախկին պետական նախարար Ռուբեն Վարդանյանի գործը, ով ներկայումս գտնվում է հացադուլի մեջ։ Եվրախորհրդարանը նշում է Վարդանյանի առողջական վիճակի կտրուկ վատթարացումը, ինչպես նաև մյուս ձերբակալվածների բարեկեցության վերաբերյալ մտահոգությունները։ Եվրախորհրդարանի պատգամավորները կոչ են արել Ադրբեջանի իշխանություններին ապահովել նրանց իրավունքների նկատմամբ հարգանքը, ներառյալ բժշկական օգնության հասանելիությունը և նրանց կալանքի պայմանների անկախ հետաքննության հնարավորությունը:
Մտահոգություններ ձերբակալվածներից դուրս. Մարդասիրական գրասենյակների փակում
Բանաձևը անդրադառնում է նաև Ադրբեջանում Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի (ՄԿԿԽ) և ՄԱԿ-ի գործակալությունների գրասենյակների փակման հետ կապված ավելի լայն մտահոգություններին։ Այս զարգացումը լուրջ մտահոգություն է առաջացնում մարդասիրական հասանելիության և երկրի ներսում դիտորդական կարողությունների վերաբերյալ՝ հետագայում խթանելով Բաքվից թափանցիկության և հաշվետվողականության կոչերը:
Կոչեր պատժամիջոցների և միջազգային իրավական գործողությունների համար
Եվրախորհրդարանի բանաձևը դուրս է գալիս ազատ արձակման կոչերից և խստորեն առաջարկում է թիրախային միջազգային պատժամիջոցներ սահմանել մարդու իրավունքների խախտումների համար պատասխանատու անձանց նկատմամբ։ Այն հատուկ նշում է դատախազներ Ջամալ Ռամազանովին, Անար Ռզաևին և դատավոր Զեյնալ Աղաևին՝ հորդորելով ԵՄ-ին դիտարկել սահմանափակող միջոցներ նրանց նկատմամբ։ Ավելին, Եվրախորհրդարանը խրախուսում է Միջազգային քրեական դատարանին (ՄՔԴ) հետաքննել Լեռնային Ղարաբաղում հայերի բռնի տեղահանման և էթնիկ զտումների դեպքերը՝ ազդարարելով Ադրբեջանի վրա իրավական ճնշման հնարավոր սրումը։
Պայմանականություն և ռազմավարական գործընկերությունը ուշադրության տակ
Կարևոր քայլով Եվրախորհրդարանը վերահաստատել է 2022 թվականին ընդունված ԵՄ-Ադրբեջան էներգետիկայի ոլորտում ռազմավարական գործընկերության վերաբերյալ փոխըմբռնման հուշագիրը կասեցնելու իր կոչը։ Եվրախորհրդարանի պատգամավորները հետագայում պնդել են, որ ԵՄ-ի և Ադրբեջանի միջև ցանկացած ապագա համաձայնագիր պետք է պայմանավորված լինի բոլոր քաղաքական բանտարկյալների ազատ արձակմամբ, Հայաստանի հետ խաղաղության պայմանագրի շուրջ իսկական բանակցությունների նկատմամբ Բաքվի հանձնառությամբ և Լեռնային Ղարաբաղում հայերի իրավունքների և անվտանգության երաշխիքներով։ Այս պայմանականությունը ազդարարում է ԵՄ քաղաքականության հնարավոր շրջադարձ Ադրբեջանի նկատմամբ՝ կապելով էներգետիկ համագործակցությունը և ավելի լայն գործընկերությունը մարդու իրավունքների և տարածաշրջանային խաղաղության ջանքերում կոնկրետ բարելավումների հետ։
Հետևանքները ԵՄ-Ադրբեջան հարաբերությունների համար
Եվրախորհրդարանի բանաձևը նշանավորում է ԵՄ դիրքորոշման նշանակալի սրում Ադրբեջանի նկատմամբ։ Ուժեղ լեզուն, ճնշող քվեարկությունը և պատժամիջոցների և ՄՔԴ ներգրավվելու վերաբերյալ բացահայտ կոչերը արտացոլում են ԵՄ ներսում աճող անհամբերությունը Բաքվի մարդու իրավունքների պրակտիկայի և Լեռնային Ղարաբաղի հարցում նրա մոտեցման վերաբերյալ։ Թեև բանաձևը պարտադիր չէ, այն ունի զգալի քաղաքական կշիռ և ազդարարում է ԵՄ մոտեցման հնարավոր խստացումը, որը կարող է հետևանքներ ունենալ ԵՄ-Ադրբեջան հետագա հարաբերությունների համար, հատկապես էներգետիկայի կարևոր ոլորտում։