Իրանն ու ԱՄՆ-ն կանցկացնեն փորձագիտական քննարկումներ միջուկային ծրագրի շուրջ

Առաջընթաց Իրանի և ԱՄՆ-ի միջուկային բանակցություններում

Իրանն ու ԱՄՆ-ն պայմանավորվել են շարունակել քննարկումները Իրանի միջուկային ծրագրի շուրջ՝ հաջորդ շաբաթ Օմանում անցկացնելու փորձագիտական մակարդակի քննարկումներ: Այս որոշումը կայացվել է շաբաթ օրը Հռոմում կայացած բանակցությունների երկրորդ փուլի արդյունքներով:

Հռոմի քննարկումների մանրամասները

Հռոմում կայացած հանդիպումը, որը երկու կողմերն էլ բնութագրել են որպես կառուցողական, ներառում էր ուղղակի և անուղղակի շփումներ ԱՄՆ-ի հատուկ բանագնաց Սթիվ Վիտկոֆի և Իրանի արտաքին գործերի նախարար Աբբաս Արաղչիի միջև: Թրամփի վարչակազմի բարձրաստիճան պաշտոնյան նշել է, որ բանակցությունները «շատ լավ առաջընթաց» են արձանագրել: Արաղչին նույնպես ընդգծել է, որ բանակցությունները առաջ են շարժվել սկզբունքների և նպատակների շուրջ:

Չնայած դրական գնահատականներին, Արաղչին զգուշացրել է չափազանց լավատեսությունից և շեշտել է հետագա մանրամասն քննարկումների անհրաժեշտությունը: Նա հույս է հայտնել, որ Օմանում կայանալիք տեխնիկական քննարկումները կբերեն հավելյալ առաջընթաց:

Օմանի դերը որպես միջնորդ

Օմանը կարևոր դեր է խաղում այս բանակցությունների կազմակերպման գործում՝ հանդես գալով որպես չեզոք միջնորդ: Հռոմի քննարկումների ընթացքում Օմանի արտաքին գործերի նախարար Բադր ալ-Բուսաիդին փոխանցել է հաղորդագրություններ ԱՄՆ-ի և Իրանի պատվիրակությունների միջև, որոնք տեղակայված էին տարբեր սենյակներում: Ալ-Բուսաիդին բանակցությունները նկարագրել է որպես դինամիկ զարգացող՝ նշելով, որ նույնիսկ անհավանական արդյունքները այժմ հնարավոր են թվում:

Օմանի արտաքին գործերի նախարարությունը նաև հայտարարություն է տարածել՝ ընդգծելով ընդհանուր նպատակը՝ ապահովել, որ Իրանը մնա միջուկային զենքերից ազատ, պահպանելով խաղաղ միջուկային էներգիայի զարգացման հնարավորությունը:

ԱՄՆ-Իրան հարաբերությունների պատմական համատեքստը

Ընթացիկ բանակցությունները կարևոր պահ են ԱՄՆ-ի և Իրանի լարված հարաբերությունների պատմության մեջ, որոնք լարված են 1979 թվականի Իսլամական հեղափոխությունից և ԱՄՆ-ի դեսպանատան պատանդառությունից ի վեր: 2018 թվականին ԱՄՆ-ի նախկին նախագահ Դոնալդ Թրամփը միակողմանիորեն դուրս եկավ 2015 թվականի Միջուկային համաձայնագրից, որը սահմանափակում էր Իրանի միջուկային գործունեությունը տնտեսական պատժամիջոցների վերացման դիմաց: Այս քայլը հանգեցրեց լարվածության աճի և համաձայնագրի վերականգնման անհաջող փորձերի:

Հիմնական հարցերը

Ընթացիկ բանակցությունները նպատակ ունեն լուծել կարևոր հարցեր, այդ թվում՝ Իրանի ուրանի հարստացման մակարդակները և միջազգային պատժամիջոցների վերացումը: ԱՄՆ-ը ձգտում է կանխել, որ Իրանը զարգացնի միջուկային զենք, մինչդեռ Իրանը պնդում է, որ իր միջուկային ծրագիրը խաղաղ նպատակներ ունի: Իրանի պաշտոնյաները նշել են, որ պատրաստ են քննարկել որոշ սահմանափակումներ իրենց միջուկային գործունեության վրա՝ տնտեսական օգնության դիմաց:

Այնուամենայնիվ, Թեհրանը կտրականապես մերժել է որևէ առաջարկ, որը կպահանջի ամբողջությամբ դադարեցնել ուրանի հարստացումը, դիրքորոշում, որը վերահաստատել է գերագույն առաջնորդ Այաթոլլա Ալի Խամենեիի խորհրդական Ալի Շամխանին:

Տարածաշրջանային և միջազգային ազդեցությունը

Բանակցությունները տեղի են ունենում Մերձավոր Արևելքում լարվածության աճի ֆոնին: Իսրայել-Համաս հակամարտությունը և ԱՄՆ-ի հարվածները, որոնք ուղղված են Իրանի աջակցությամբ գործող Հութի ապստամբների դեմ Եմենում, սրել են տարածաշրջանային անկայունությունը: Բացի այդ, ԱՄՆ-ի կամ Իսրայելի կողմից Իրանի միջուկային օբյեկտների վրա ռազմական հարձակման հնարավորությունը մնում է լուրջ սպառնալիք:

Միջազգային շահագրգիռ կողմերը, այդ թվում՝ Ռուսաստանը և Միջուկային էներգիայի միջազգային գործակալությունը (ՄԱԳԱՏԷ), ուշադիր հետևում են բանակցություններին: Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը և ՄԱԳԱՏԷ-ի գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսսին երկուսն էլ հանդիպել են Իրանի պաշտոնյաների հետ՝ ընդգծելով այս բանակցությունների գլոբալ կարևորությունը:

Իրանի տնտեսական ճնշումները

Իրանի տնտեսությունը շարունակում է զգալ լուրջ ճնշումներ միջազգային պատժամիջոցների և ներքին խնդիրների պատճառով: Երկրի արժույթը՝ ռիալը, զգալիորեն արժեզրկվել է, չնայած բանակցությունների ընթացքում որոշակի կայունացում է նկատվել: Թեհրանը հույս ունի, որ հաջող համաձայնագիրը կարող է կայունացնել տնտեսությունը և ճանապարհ հարթել միջազգային առևտրի վերականգնման համար, ներառյալ կոմերցիոն ինքնաթիռների և այլ կարևոր ներմուծումների ձեռքբերումը:

Հաջորդ քայլերը

Օմանում նախատեսված փորձագիտական քննարկումները կսկսվեն չորեքշաբթի՝ կենտրոնանալով հնարավոր համաձայնագրի տեխնիկական ասպեկտների վրա: Բարձր մակարդակի բանակցությունների երրորդ փուլը նախատեսված է ապրիլի 26-ին, նույնպես Օմանում: Երկու կողմերն էլ զգուշավոր լավատեսություն են արտահայտել համաձայնագրի հեռանկարների վերաբերյալ, սակայն մնում են զգալի մարտահրավերներ:

Քանի որ բանակցությունները շարունակվում են, միջազգային հանրությունը ուշադիր հետևելու է՝ հաշվի առնելով այս գործընթացի բարձր ռիսկերը: Հաջող համաձայնագիրը կարող է շրջադարձային պահ դառնալ ԱՄՆ-Իրան հարաբերություններում և նպաստել տարածաշրջանային կայունությանը, մինչդեռ ձախողումը կարող է խորացնել առկա լարվածությունը և հրահրել հետագա հակամարտություններ: