Տիեզերական աղբի աճող խնդիրը զգալի սպառնալիք է ոչ միայն ուղեծրում գտնվող արբանյակների և տիեզերական կայանների, այլև այն տեխնոլոգիաների համար, որոնք հիմք են հանդիսանում մեր առօրյա կյանքի համար։ Վերջին իրադարձությունները, ինչպիսին Չինաստանի Long March 6A հրթիռի տիեզերքում բեկորների վերածվելն է, որը հարյուրավոր նոր բեկորներ առաջացրեց, կրկին այս հարցը բերեց համաշխարհային մտահոգության առաջնագիծ։ Այս դեպքը վառ հիշեցում է անվերահսկելի ուղեծրային աղբի հետ կապված աճող ռիսկերի մասին։
Կեսլերի սինդրոմի հայեցակարգը, որն առաջին անգամ առաջարկվել է ՆԱՍԱ-ի աստղաֆիզիկոս Դոնալդ Կեսլերի կողմից 1978 թվականին, նկարագրում է մի սցենար, որտեղ տիեզերական բեկորների միջև բախումները առաջացնում են նույնիսկ ավելի շատ բեկորներ՝ հանգեցնելով բախումների շղթայական ռեակցիայի։ Այս շղթայական ռեակցիան կարող է ի վերջո անօգտագործելի դարձնել որոշակի ուղեծրային տարածքներ՝ խիստ խոչընդոտելով արբանյակային գործողությունները և խանգարելով ապագա տիեզերական հետազոտությունները։ Բախումների այս ինքնապահպանվող ցիկլը երկարաժամկետ սպառնալիք է մեր՝ դեպի տիեզերք մուտքի համար։
Վերջին տվյալները մտահոգիչ պատկեր են ներկայացնում Երկրի ուղեծրում գտնվող օբյեկտների աճող խտության մասին։ 2013 թվականին ԱՄՆ ռազմական հետևման համակարգերը վերահսկում էին մոտավորապես 23,000 օբյեկտ, այսօր այդ թիվը կրկնապատկվել է՝ հասնելով մոտ 47,000-ի։ Կարևոր է նշել, որ այս թվերը հիմնականում ներկայացնում են ավելի մեծ, հետագծելի բեկորներ, որոնց տրամագիծը 10 սմ և ավելի է։ Անթիվ ավելի փոքր, չհետագծվող բեկորներ նույնպես պտտվում են Երկրի շուրջ՝ զգալի ռիսկ ներկայացնելով իրենց բարձր արագությունների պատճառով։ Նույնիսկ չնչին մասնիկները բախման դեպքում կարող են զգալի վնաս հասցնել տիեզերանավերի մակերեսներին։
Խնդիրն էլ ավելի է բարդանում ուղեծրային բարձրությունների տարբերություններով։ Ցածր Երկրի ուղեծրում (մինչև մոտավորապես 500 կմ), մթնոլորտային դիմադրության հետևանքով բեկորները կարող են վերադառնալ և այրվել մթնոլորտում տասնամյակների ընթացքում։ Սակայն ավելի մեծ բարձրություններում, ինչպիսիք են 800 կմ և ավելի, բեկորները կարող են մնալ դարեր շարունակ՝ ժամանակի ընթացքում կուտակվելով և սրելով բախման ռիսկը։ Ուղեծրային քայքայման տեմպերի այս տարբերությունը տարբեր բարձրություններում բեկորների մեղմման համար տարբեր մարտահրավերներ է ստեղծում։
Թեև Կեսլերի սինդրոմը դեռևս լիովին մեկնարկած չի համարվում, շատ փորձագետներ զգուշացնում են, որ նախադրյալներն ավելի ու ավելի են առկա։ Հատկապես մտահոգիչ են հակաարբանյակային (ASAT) կործանարար փորձարկումները, ինչպիսին Ռուսաստանն իրականացրեց 2021 թվականին, որը մեկ թիրախից ստեղծեց ավելի քան 1500 հետագծելի բեկոր։ Այս փորձարկումները կտրուկ ավելացնում են ուղեծրում բեկորների քանակը՝ զգալիորեն արագացնելով շղթայական բախումների ռիսկը։
Ջանքեր են գործադրվում այս աճող ճգնաժամին դիմակայելու համար։ Եվրոպական տիեզերական գործակալությունը (ԵՏԳ) մշակել է այնպիսի տեխնոլոգիաներ, ինչպիսին է Drag Augmentation Deorbiting Subsystem (ADEO) արգելակման համակարգը, որը նախատեսված է իրենց կյանքի վերջում արբանյակների ուղեծրից ավելի արագ հեռացումը արագացնելու համար՝ նվազագույնի հասցնելով նոր բեկորների ստեղծումը։ Սակայն նման տեխնոլոգիաները հաճախ թանկ են իրականացնելու համար, և բավարար ֆինանսավորում ապահովելը մնում է մարտահրավեր։
Բացի տեխնոլոգիական լուծումներից, կարևոր են նաև ավելի խիստ միջազգային կանոնակարգերը։ Միավորված ազգերի կազմակերպությունը սեպտեմբերին ընդունեց ապագայի մասին պայմանագիր, որը ներառում է տիեզերական աղբի կառավարման և տիեզերական երթևեկության կառավարման նոր սկզբունքների քննարկում։ Սակայն միջազգային համաձայնագրերը հաճախ չունեն կատարման հուսալի մեխանիզմներ՝ իրականացման պատասխանատվությունը դնելով առանձին պետությունների ներքին օրենսդրության վրա։ Պարտադիր միջազգային օրենքի այս բացակայությունը դժվարացնում է արդյունավետ կարգավորումը։
Ինչպես դիպուկ նշել է Արիզոնայի համալսարանի պրոֆեսոր Վիշնու Ռեդին. «Ամենամեծ խնդիրը կանոնակարգերի բացակայությունն է։ Եթե ներդրվեն հստակ կանոններ և ուղեցույցներ, դա մեծապես կնպաստի խնդրի լուծմանը»։ Սա ընդգծում է տիեզերական աղբի ճգնաժամին դիմակայելու համար համակարգված միջազգային գործողությունների կարևորությունը։
Տիեզերական աղբի խնդիրը վառ հիշեցում է այն էկոլոգիական մարտահրավերների մասին, որոնց մենք բախվում ենք Երկրի վրա։ Եթե մարդկությունը վճռական քայլեր չձեռնարկի տիեզերական աղբի աճը մեղմելու համար, Կեսլերի սինդրոմը կարող է տեսական հնարավորությունից վերածվել շատ իրական և ներկա վտանգի՝ վտանգելով մեր ապագան տիեզերքում և այն տեխնոլոգիաները, որոնց մենք ապավինում ենք ամեն օր։