- ԱՄՆ-ն և Իրանը բանակցություններ կանցկացնեն Օմանում շաբաթ օրը։
- Թրամփը պնդում է, որ բանակցությունները կլինեն ուղղակի, իսկ Իրանը՝ անուղղակի։
- Բանակցությունների թեման՝ Իրանի միջուկային ծրագիրը։
- Իրանը պահանջում է հարգանք և ռազմական սպառնալիքների դադարեցում։
- Օմանը կկատարի միջնորդի դեր՝ ապահովելով չեզոքություն։
ԱՄՆ-Իրան բանակցությունները Օմանում՝ հակասական հայտարարություններ
ԱՄՆ-ն և Իրանը պատրաստվում են բարձր մակարդակի բանակցությունների Օմանում այս շաբաթ, որոնք կկենտրոնանան Իրանի միջուկային ծրագրի և դիվանագիտական լուծումների վրա։ Սակայն կողմերի հակասական հայտարարությունները հարցեր են առաջացնում բանակցությունների ձևաչափի վերաբերյալ. ԱՄՆ-ն պնդում է, որ դրանք կլինեն ուղղակի, իսկ Իրանը՝ անուղղակի։
Թրամփի հայտարարությունը ուղղակի բանակցությունների մասին
Երկուշաբթի ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը հայտարարեց, որ սպասվող բանակցությունները Իրանի հետ կլինեն ուղղակի։ Սպիտակ տանը Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուի հետ հանդիպման ժամանակ Թրամփն ընդգծեց բանակցությունների կարևորությունը՝ նշելով. «Մենք Իրանի հետ ուղղակի բանակցություններ ենք վարում, և դրանք սկսվել են։ Շաբաթ օրը մեծ հանդիպում կունենանք, և կտեսնենք՝ ինչ կարող է ստացվել»։ Նա հավելեց. «Իրանը չի կարող ունենալ միջուկային զենք, և եթե բանակցությունները չհաջողվեն, դա շատ վատ օր կլինի Իրանի համար»։
Թրամփի խոսքերը ենթադրում են ԱՄՆ-Իրան հարաբերությունների էական փոփոխություն, քանի որ երկու երկրների միջև ուղղակի բանակցությունները հազվադեպ են, հատկապես այն բանից հետո, երբ ԱՄՆ-ն դուրս եկավ 2015 թվականի Համատեղ գործողությունների համապարփակ ծրագրից (JCPOA) 2018 թվականին։ Նախագահը հույս է հայտնել դիվանագիտական լուծման համար, սակայն նաև նախազգուշացրել է հնարավոր հետևանքների մասին, եթե բանակցությունները ձախողվեն։
Իրանի դիրքորոշումը՝ միայն անուղղակի բանակցություններ
Ի տարբերություն ԱՄՆ-ի, Իրանի պաշտոնյաները պնդում են, որ բանակցությունները կլինեն անուղղակի։ Իրանի արտգործնախարար Աբբաս Արաղչին հաստատեց հանդիպումը Օմանում, սակայն պարզաբանեց, որ դրանք կլինեն «բարձր մակարդակի անուղղակի բանակցություններ»։ IRNA գործակալությանը տված հարցազրույցում Արաղչին նշեց. «Անուղղակի բանակցությունները կարող են ապահովել իսկական և արդյունավետ երկխոսություն»։ Նա նաև ընդգծեց, որ Իրանը չի ընդունի հարկադրանք կամ ռազմական սպառնալիքներ՝ հավելելով. «Մենք հավատում ենք բանակցություններին, բայց դրանք պետք է անցկացվեն հարգանքի մթնոլորտում»։
Իրանի կառավարության խոսնակ Ֆաթեմե Մոհաջերանին ևս հաստատեց այս դիրքորոշումը՝ նշելով. «Որպես բանակցող կողմ, մեր ազգային շահերն առաջնահերթ են»։ Նա նաև նշեց, որ բանակցությունների մանրամասները կհայտնվեն գործընթացի ընթացքում։
Օմանի դերը որպես միջնորդ
Օմանը ընտրվել է որպես բանակցությունների վայր՝ շարունակելով իր չեզոք միջնորդի դերը ԱՄՆ-Իրան հարաբերություններում։ Օմանի արտգործնախարար Բադր ալ-Բուսաիդին կղեկավարի բանակցությունները, որոնց կմասնակցեն երկու երկրների ներկայացուցիչները։ Ըստ հաղորդումների՝ Թրամփի Մերձավոր Արևելքի հատուկ բանագնաց Սթիվ Վիտկոֆը կղեկավարի ԱՄՆ պատվիրակությունը, իսկ Արաղչին՝ Իրանի թիմը։
Օմանի ընտրությունը ընդգծում է նրա ռազմավարական դերը Վաշինգտոնի և Թեհրանի միջև երկխոսության խթանման գործում, հատկապես հաշվի առնելով երկու երկրների միջև դիվանագիտական հարաբերությունների բացակայությունը։
Բանակցությունների հիմնական թեմաները
Բանակցությունների հիմնական թեման կլինի Իրանի միջուկային ծրագիրը, որը տարիներ շարունակ եղել է հակասությունների առարկա։ ԱՄՆ-ը ձգտում է կանխել Իրանի միջուկային զենքի ձեռքբերումը, մինչդեռ Իրանը պնդում է, որ իր միջուկային գործունեությունը բացառապես խաղաղ նպատակներ ունի։ Վերջին տարիներին Իրանը խախտել է JCPOA-ի մի շարք սահմանափակումներ՝ պատճառաբանելով ԱՄՆ-ի կողմից պատժամիջոցների վերականգնումը։
Իրանի պաշտոնյաները նաև ընդգծել են այլ կարևոր հարցեր, այդ թվում՝ ԱՄՆ-ի կողմից պատժամիջոցների վերացումը և բարի կամքի դրսևորումը։ «Գնդակը հիմա Ամերիկայի դաշտում է», – նշել է Արաղչին՝ առաջարկելով, որ բանակցությունների առաջընթացը կախված կլինի ԱՄՆ-ի ավելի հարգալից և համագործակցային մոտեցումից։
Միջազգային արձագանքներ և հետևանքներ
Բանակցությունների հայտարարությունը խառը արձագանք է ստացել միջազգային հանրությունից։ Ռուսաստանը աջակցություն է հայտնել քննարկումներին՝ դրանք դիտարկելով որպես տարածաշրջանում լարվածության նվազեցման հնարավորություն։ Կրեմլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովը նշել է. «Մենք գիտենք, որ Օմանում պլանավորված են որոշակի շփումներ՝ ուղղակի և անուղղակի»։ Մինչդեռ Իսրայելի վարչապետ Նեթանյահուն վերահաստատել է իր դիրքորոշումը, որ Իրանը երբեք չպետք է ունենա միջուկային զենք՝ ընդգծելով դիվանագիտական լուծման կարևորությունը։
Բանակցությունների արդյունքը կարող է էական ազդեցություն ունենալ տարածաշրջանային կայունության և գլոբալ անվտանգության վրա։ Վերլուծաբանները նախազգուշացրել են, որ համաձայնության չհասնելու դեպքում լարվածությունը կարող է սրվել՝ հանգեցնելով ռազմական հակամարտության։
ԱՄՆ-ն և Իրանը պատրաստվում են հանդիպմանը Օմանում, սակայն բանակցությունների ձևաչափի շուրջ հակասական պատմությունները ընդգծում են իմաստալից երկխոսության հասնելու մարտահրավերները։ Մինչ ԱՄՆ-ը շեշտում է ուղղակի ներգրավվածությունը, Իրանը մնում է իր նախընտրած անուղղակի բանակցությունների դիրքորոշմանը՝ վկայակոչելով հարգանքի և հարկադրանքի խնդիրները։ Աշխարհը ուշադիր կհետևի այս քննարկումների արդյունքներին, որոնք կարող են դառնալ ԱՄՆ-Իրան հարաբերությունների և Մերձավոր Արևելքի ավելի լայն լանդշաֆտի կարևորագույն պահը։ Անկախ ձևաչափից, բանակցությունները ներկայացնում են կարևոր հնարավորություն՝ լուծելու երկարատև խնդիրները և ճանապարհ հարթելու ավելի կայուն և խաղաղ ապագայի համար։
Աղբյուրներ՝ ABC News, Reuters, BBC News