Արցունքները մարդու ֆիզիոլոգիայի ամենաառեղծվածային երևույթներից են։
Մի կողմից, դա աչքերը փոշուց և բեկորներից պաշտպանող պարզունակ ռեֆլեքս է: Մյուս կողմից, դա բարդ մեխանիզմ է, որը սերտորեն առնչվում է մեր հույզերին, սոցիալական կապերին և գուցե նույնիսկ բուն մարդկային էվոլյուցիային:
Մոլորություն կլիներ, եթե արցունքները սովորական ջուր համարվեր։ Իրականում այս հեղուկի բաղադրությունը շատ ավելի հարուստ է ու հետաքրքիր։ Ինչպես փորձառու օծանագործներն են խառնում տարբեր էսենցիաներ՝ յուրահատուկ բուրմունք ստեղծելու համար, այնպես էլ մեր մարմինը ոսկերչական ճշգրտությամբ միաձուլում է ջուրը, յուղերը, լորձը, հակամարմինները, սպիտակուցներն ու անգամ հորմոնները:
Հենց այս բարդ կոկտեյլն է հնարավորություն տալիս արցունքներին կատարել մի շարք կենսականորեն անհրաժեշտ գործառույթներ, գրում է iXBT-ն։ Ջուրը խոնավեցնում է եղջերաթաղանթը, յուղերն ապահովում են կոպերի սահուն սահքը և կանխում խոնավության գոլորշիացումը, լորձը հավասարաչափ բաշխում է արցունքաբեր հեղուկն աչքի մակերեսին, իսկ հակամարմիններն ու սպիտակուցները պաշտպանում են մանրէների նենգ հարձակումներից:
Զարմանալի է, սակայն ոչ բոլոր արցունքներն են միանման: Գիտնականներն առանձնացնում են արցունքի երեք տեսակ, որոնցից յուրաքանչյուրը կատարում է իր հատուկ խնդիրը։
Բազալային արցունքներն անտեսանելի աշխատողներ են, որոնք անխոնջ պահպանում են մեր աչքերի հարմարավետ վիճակը: Դրանք նման են ժամացույցի մեխանիզմի անտեսանելի քսանյութին՝ ապահովելով դրա անխափան աշխատանքը։
Ռեֆլեքսային արցունքները արտաքին գրգռիչների դեմ մեր առաջին պաշտպանության գիծն են: Ինչպես զգոն պահապանները, նրանք ակնթարթորեն արձագանքում են փոշու, սուր ծխի կամ սուր հոտի ներթափանցմանը, աչքերից լվանալով անկոչ հյուրերին:
Զգացմունքային արցունքներն իրենց կազմով ամենաառեղծվածայինն ու բարդն են: Դրանք ծնվում են մեր ուղեղի խորքերում՝ դառնալով արձագանքը մեզ պարուրող զգացմունքների պոռթկմանը: Ուշագրավ է, որ զգացմունքային արցունքները պարունակում են սթրեսի հորմոնների ավելացված խտություն, ասես ազդարարելով մեր հոգեկան դրությունը:
Լացն օգնում է հաղթահարել սթրեսը, նվազեցնել հուզական լարվածությունն ու նույնիսկ նվազեցնել ֆիզիկական ցավը: Այն նման է փականի, որը գոլորշի է արձակում գերտաքացած կաթսայից՝ կանխելով դրա պայթումը։
