2025 թվականի հունվարի 3-ին Մատենադարանը՝ հայկական հնագույն ձեռագրերի հանրահայտ պահոցը, հյուրընկալեց հուզիչ արարողություն՝ պատվելու «Մեկնարկ» ծրագրում ներգրավված նվիրված անձանց։ Այս միջոցառումը, որը տեղի ունեցավ «Լեռնային Ղարաբաղի գրավոր ժառանգության պահպանմանն ու խթանմանը» նվիրված համերգի հետ համատեղ, հանդիսացավ գեղարվեստական արտահայտման և խոցելի մշակութային ժառանգությունը պաշտպանելուն ուղղված համատեղ կրթական ջանքերի հզոր վկայություն։
Մատենադարանի տնօրեն Արա Խզմալյանը խորին երախտագիտություն հայտնեց «Մեկնարկ» ծրագրին մասնակցող մանկավարժներին և ուսանողներին՝ բարձր գնահատելով Արցախի մշակութային և գրավոր ժառանգության պահպանման նրանց անսասան նվիրվածությունը։ Խզմալյանի խոսքերը ընդգծեցին նման նախաձեռնությունների կարևորությունը, հատկապես ներկայիս աշխարհաքաղաքական պայմաններում, երբ տարածաշրջանի պատմական և մշակութային պատմությունների պահպանումը դարձել է առավել քան երբևէ կարևոր։ Ներկա աշխարհաքաղաքական իրավիճակը ուղղակիորեն ազդում է այս մշակութային պահպանման աշխատանքի հրատապության վրա։
«Մեկնարկ» ծրագիրը կենտրոնանում է Արցախի գրական գանձերի մանրակրկիտ փաստաթղթավորման և պահպանման վրա՝ նպատակ ունենալով պաշտպանել տարածաշրջանի հարուստ պատմական ժառանգությունը՝ հատկապես նրա գրավոր արձանագրությունները։ Ինչպես մանրամասն նշված է Մատենադարանի պաշտոնական կայքում, Արցախի գրավոր ժառանգության վերականգնմանն ու խթանմանն ուղղված նախաձեռնությունները էական նշանակություն ունեն տարածաշրջանի մշակութային ինքնությունը պահպանելու համար։ Այս պահպանման ջանքերը հատկապես կարևոր են տարածաշրջանում վերջին հակամարտությունից հետո՝ ապահովելով, որ Արցախի մշակութային հարստությունը և պատմական հիշողությունը պահպանվեն և փոխանցվեն գալիք սերունդներին։ Ծրագրի գոյությունը հակամարտության կողմից մշակութային ժառանգությանը սպառնացող վտանգների ուղղակի պատասխանն է։
Արարողության ժամանակ Խզմալյանը անձամբ շնորհակալագրեր հանձնեց մանկավարժներ Կարինե Օհանյանին, Կարմեն Հարությունյանին, Հայկ Մանուկյանին և Մարգարիտա Թովմասյանին՝ պաշտոնապես ընդունելով նրանց ներդրումը ծրագրի հաջողության գործում։ Այս մանկավարժները՝ իրենց ուսանողների հետ սերտորեն աշխատելով, կարևոր դեր են խաղացել ձեռագրերի, հատկապես Արցախից ծագող ձեռագրերի պահպանման և գիտական վերլուծության մեջ։ Նրանց ջանքերը ուղղակիորեն նպաստում են այդ անփոխարինելի ձեռագրերում պահվող գիտելիքների և կարևոր պատմական համատեքստի շարունակական հասանելիության ապահովմանը։
Ինչպես հիեշցնում է MassisPost-ը՝ ԱՄՆ դեսպանատան հիմնադրամը աջակցել է Արցախի գրավոր մշակութային ժառանգության պահպանմանը, որը տեղի է ունեցել անցած տարվա դեկտեմբերի 4-ն, միջոցառմանը ելույթներով հանդես են եկել ԿԳՍՄ նախարար Ժաննա Անդրեասյանը և Հայաստանում ԱՄՆ արտակարգ և լիազոր դեսպան Քրիստինա Քվինը։ MassisPost-ը նաև հայտնել է, որ ԱՄՆ դեսպանի հիմնադրամը Մատենադարանին հատկացրել է 74000 դոլար՝ հատկապես Լեռնային Ղարաբաղի ձեռագրերի պահպանման համար՝ աջակցելով այս պատմական փաստաթղթերի վերականգնմանը և տարածմանը։ Այս ֆինանսական աջակցությունը կարևոր դեր է խաղում Մատենադարանին իր կենսական աշխատանքը շարունակելու հնարավորություն տալու գործում։
Այսպիսով, «Մեկնարկ» ծրագրի շրջանակներում իրականացվող աշխատանքները և Մատենադարանի կողմից դրան ցուցաբերվող աջակցությունը վկայում են Լեռնային Ղարաբաղի գրավոր ժառանգության պահպանման գործում համատեղ ջանքերի կարևորության մասին։ Սա հատկապես կարևոր է ներկա աշխարհաքաղաքական իրավիճակում, երբ մշակութային արժեքների պահպանումը դառնում է ոչ միայն պատմական, այլև ազգային ինքնության պահպանման հարց։ Այս համատեքստում առաջանում է մի կարևոր հարց. ինչպե՞ս օգտագործել թվային տեխնոլոգիաները, ինչպիսիք են բարձր լուծաչափությամբ թվայնացումը, առցանց արխիվային հարթակները և վիրտուալ իրականության թանգարանային շրջագայությունները՝ մշակութային ժառանգության հասանելիությունն ու պահպանումն առավելագույնս ընդլայնելու և դրա երկարաժամկետ գոյությունն ու գալիք սերունդների համար հասանելիությունը պահպանելու համար։
