Սիդնեյի Տեխնոլոգիական համալսարանի (UTS) հոգեբանների նոր հետազոտությունը ցույց է տվել, որ մշտական դիտարկման տակ գտնվելը առաջացնում է անգիտակցական, ավտոմատ արձագանք, որն ազդում է մարդու հիմնական զգայական ընկալման վրա։ Հետազոտության արդյունքները հրապարակվել են Neuroscience of Consciousness գիտական ամսագրում։
Հետազոտության ղեկավար, նյարդաբանության և վարքի գծով դոցենտ Քայլի Սեյմուրը նշել է, որ նախկինում արդեն պարզվել էր, թե ինչպես է դիտարկումը փոխում մարդու գիտակցական վարքը։ Սակայն այս ուսումնասիրությունը բացահայտել է, որ դիտարկման ազդեցությունը տարածվում է նաև անգիտակցական գործընթացների վրա։
«Մենք գիտենք, որ տեսախցիկները փոխում են մեր վարքը, ինչը և գլխավոր պատճառն է, որ նման տեխնոլոգիան կիրառվում է հանրային վայրերում անցանկալի վարքագիծը կանխելու համար։ Սակայն մեր ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ դա միայն վարքը չէ, որ փոխվում է․ փոխվում է նաև ուղեղի տեղեկատվության մշակման եղանակը»,- նշել է Սեյմուրը։
Հետազոտությանը մասնակցել է 54 մարդ, որոնք բաժանվել են երկու խմբի՝ մեկը եղել է տեսախցիկների դիտարկման տակ, իսկ մյուսը՝ ոչ։ Արդյունքում պարզվել է, որ տեսախցիկների ներկայության պայմաններում մասնակիցները զգալիորեն արագ են արձագանքել դեմքերի հետ կապված տեսողական ազդակներին՝ համեմատաբար մինչև 1 վայրկյան ավելի շուտ։ Այս արձագանքը տեղի է ունեցել առանց մասնակիցների որևէ գիտակցության։
Ուղեղի կողմից այս գործընթացի ուժեղացումը համարվում է էվոլյուցիոն մեխանիզմ, որը մարդու համար կարևոր է հնարավոր վտանգների և այլ մարդկանց նկատառման համար։ «Դեմքերի և հայացքների արագ ընկալումը հիմնարար նշանակություն ունի սոցիալական փոխհարաբերությունների համար։ Այն օգնում է մեզ հասկանալ ուրիշների մտադրությունները և կանխատեսել նրանց վարքագիծը»,- նշել է Սեյմուրը։
Հետաքրքրական է, որ թեև մասնակիցները շատ քիչ անհանգստություն են հայտնել տեսախցիկների առկայության վերաբերյալ, դրանց ազդեցությունը ուղեղի աշխատանքում նշանակալի և անգիտակցական էր։ Հետազոտության հեղինակները ընդգծում են, որ այս արձագանքները նման են այն երևույթներին, որոնք դիտվում են սոցիալական անհանգստության և պսիխոզի պես հոգեկան առողջության խանգարումների դեպքում։
Հետազոտության արդյունքները կարևոր հարցեր են բարձրացնում դիտարկման տարածման և դրա ազդեցության վերաբերյալ։ Քանի որ հանրային տարածքներում դիտարկման մակարդակը աճում է, հեղինակները շեշտում են, որ անհրաժեշտ է խորքային ուսումնասիրել դիտարկման ազդեցությունը ոչ միայն վարքի, այլև ուղեղի գործառույթների և հոգեկան առողջության վրա։
«Այս հետազոտությունը կարևոր է հատկապես գաղտնիության և հոգեկան առողջության վերաբերյալ քննարկումներում։ Անհրաժեշտ է հասկանալ, թե ինչպես է մշտական դիտարկումը ազդում ուղեղի և զգայական ընկալման համակարգերի վրա»,- նշել է Սեյմուրը։
Այս բացահայտումները ցույց են տալիս, որ տեսախցիկների առկայությունը ոչ միայն վերափոխում է մարդկանց գիտակցական վարքը, այլև ազդում է նրանց ընկալման և մտածողական գործընթացների վրա՝ առանց նրանց գիտակցելու։ Նման գիտելիքը կարևոր է հավասարակշռություն հաստատելու անվտանգության ապահովման և հանրային առողջության միջև։
