Հայաստանի ատոմային էլեկտրակայանը (ՀԱԷԿ), որը երկրի էներգետիկ անվտանգության առանցքային բաղադրիչն է, վերջին օրերին հայտնվել է ուշադրության կենտրոնում՝ խոշոր չափի գողության դեպքի պատճառով։ Մարտի 10-ին հրապարակված տեղեկությունների համաձայն՝ ՀԱԷԿ-ի վարչական տարածքում գտնվող պահեստներից մեկից անհետացել են մեծ քանակությամբ մետաղյա խողովակներ։ Ինչպես հայտնում է Shamshyan.com-ը, դեպքի առթիվ հարուցվել է քրեական գործ, և իրավապահ մարմինները ձեռնամուխ են եղել լայնածավալ քննության։ Այս միջադեպը լուրջ մտահոգություններ է առաջացնում Հայաստանի կարևորագույն ենթակառուցվածքներից մեկի՝ ատոմակայանի անվտանգության ապահովման հարցում։
Հիմնական լուրը՝ Մեծամորից խոշոր գողություն. Ինչ հայտնի է այս պահին։
Ըստ նախնական տվյալների՝ գողության դեպքը գրանցվել է մարտի 6-ին, երբ ՀՀ Ներքին գործերի նախարարության ոստիկանության Արմավիրի մարզային վարչությունը օպերատիվ տեղեկություններ է ստացել ատոմակայանից կատարված գողության մասին։ Ոստիկանության օպերատիվ խումբը անմիջապես մեկնել է դեպքի վայր՝ պարզելու տեղեկատվության հավաստիությունը։ Տեղում պարզվել է, որ գողությունը տեղի է ունեցել փետրվարի 18-ից մարտի 5-ն ընկած ժամանակահատվածում։ Գողացված ապրանքների ցանկը ներառում է պղնձից, նիկելից և երկաթից պատրաստված խողովակներ, որոնք պահպանվել են ատոմակայանի վարչական տարածքի պահեստներից մեկում։ Գողության հետևանքով ատոմակայանին հասցվել է խոշոր չափի նյութական վնաս։ Դեպքի առթիվ նախաձեռնվել է քրեական վարույթ՝ «պետական ունեցվածքի գողություն» հատկանիշներով։
Ինչ է գողացվել և ինչ չափի է վնասը. Պղնձի, նիկելի և երկաթի կորուստը։
Հաղորդվում է, որ գողացված խողովակները պատրաստված են եղել թանկարժեք մետաղներից՝ պղնձից և նիկելից, ինչպես նաև երկաթից։ Թեև գողացված խողովակների ճշգրիտ քանակը և արժեքը դեռևս հստակեցվում են քննության ընթացքում, նշվում է, որ ատոմակայանին հասցված վնասը խոշոր չափի է։ Պղնձի և նիկելի բարձր արժեքը մետաղների շուկայում ենթադրում է, որ գողացված ապրանքների ընդհանուր արժեքը կարող է զգալի լինել։ Քննիչները պետք է պարզեն ոչ միայն գողացված ապրանքների ճշգրիտ ծավալը, այլև դրանց նշանակությունը ատոմակայանի գործունեության համար։ Հնարավոր է, որ գողացված խողովակները նախատեսված են եղել պահեստային պահուստի համար կամ ունեցել են որոշակի գործառնական նշանակություն։
ՀԱԷԿ-ի անվտանգության համակարգը հարցականի տակ. Ինչպե՞ս հնարավոր եղավ գողությունը։
Մեծամորի ատոմակայանը գերկարևոր օբյեկտ է, որի անվտանգության ապահովումը պետության առաջնահերթություններից է։ Խոշոր չափի գողության դեպքը ատոմակայանի տարածքում լուրջ հարցեր է առաջացնում անվտանգության համակարգի արդյունավետության վերաբերյալ։ Փաստը, որ գողությունը մնացել է աննկատելի փետրվարի 18-ից մարտի 5-ն ընկած երկար ժամանակահատվածում, վկայում է անվտանգության հսկողության հնարավոր թերացումների մասին։ Քննությունը պետք է պարզի, թե ինչպես են հանցագործները կարողացել ներթափանցել պահեստի տարածք, աննկատելի կերպով տեղափոխել մեծ քանակությամբ մետաղ և դուրս բերել ատոմակայանի տարածքից։ Հետաքննությունը պետք է ուշադրություն դարձնի ինչպես ֆիզիկական անվտանգության համակարգին, այնպես էլ հսկողության և հաշվառման գործընթացներին։ Հնարավոր է, որ գողությունը կատարվել է ատոմակայանի անվտանգության համակարգի թերություններն օգտագործելով կամ ներքին անձանց մասնակցությամբ։
Քրեական հետաքննություն՝ ի՞նչ է ձեռնարկվում հանցագործներին բացահայտելու համար. Ոստիկանության և Քննչական կոմիտեի գործողությունները։
Դեպքի առթիվ նախաձեռնված քրեական վարույթի շրջանակներում ՀՀ ոստիկանությունը և Քննչական կոմիտեն ձեռնարկում են լայնածավալ քննչական և օպերատիվ միջոցառումներ՝ գողությունը կատարած անձանց բացահայտելու և արարքի բոլոր հանգամանքները պարզելու համար։ Քննչական խումբը ուսումնասիրում է դեպքի վայրը, հարցաքննում ատոմակայանի աշխատակիցներին, ուսումնասիրում անվտանգության տեսախցիկների գրառումները և իրականացնում այլ անհրաժեշտ քննչական գործողություններ։ Հետաքննության առանցքային ուղղություններից մեկը պետք է լինի պահեստի մատակարարման և պահպանման հաշվառման փաստաթղթերի ուսումնասիրությունը, ինչը թույլ կտա հստակեցնել գողացված ապրանքների տեսականին և ծավալը, ինչպես նաև հնարավոր մուտքի և ելքի ուղիները պահեստի տարածքից։ Իրավապահ մարմինների համար առաջնահերթություն է հանդիսանում հանցագործությունը բացահայտելը, գողացված ունեցվածքը վերադարձնելը և մեղավորներին պատասխանատվության ենթարկելը։
Ատոմակայանի պաշտոնական արձագանքը և հնարավոր հետևանքները. Արդյո՞ք սա կազդի ՀԱԷԿ-ի հետագա աշխատանքի վրա։
Մեծամորի ատոմակայանի ղեկավարությունը դեռևս պաշտոնական հայտարարություն չի տարածել խոշոր գողության դեպքի վերաբերյալ։ Սակայն, ակնկալվում է, որ ատոմակայանի ղեկավարությունը սերտորեն համագործակցում է իրավապահ մարմինների հետ՝ քննությանը աջակցելու և անհրաժեշտ տեղեկատվություն տրամադրելու համար։ Գողության դեպքը, անշուշտ, բացասական ազդեցություն կունենա ատոմակայանի համբավի վրա և կարող է հարցեր առաջացնել միջազգային գործընկերների և վերահսկող մարմինների շրջանում։ Ավելին, եթե պարզվի, որ գողացված ապրանքները ունեին գործառնական նշանակություն, դա կարող է որոշակի ռիսկեր պարունակել ատոմակայանի անխափան աշխատանքի համար։ Այնուամենայնիվ, ներկա պահին չկա տեղեկատվություն, որ գողությունը ուղղակիորեն ազդել է ատոմակայանի անվտանգության կամ գործունեության վրա։ Ակնկալվում է, որ քննության արդյունքները և հետագա անվտանգության միջոցառումների ուժեղացումը կնպաստեն իրավիճակի կայունացմանը և հանրային վստահության վերականգնմանը։
Մեծամորի ԱԷԿ-ի անվտանգության նախկինում արձանագրված դեպքեր. Պատմական ակնարկ։
Մեծամորի ատոմակայանը իր գործունեության ընթացքում առնչվել է տարբեր մարտահրավերների հետ, այդ թվում՝ անվտանգության հետ կապված դեպքերի։ Չնայած նախկինում գրանցվել են տեխնոլոգիական խափանումներ և անվտանգության կանոնների խախտումներ, խոշոր չափի գողության դեպքերը հազվադեպ են եղել։ Անցյալում արձանագրված դեպքերը հիմնականում կապված են եղել անձնակազմի կողմից անվտանգության կանոնների չպահպանման կամ տեխնիկական անսարքությունների հետ։ Սակայն, վերջին գողության դեպքը տարբերվում է իր բնույթով և ծավալով, ինչը մատնանշում է անվտանգության համակարգում առկա հնարավոր խոցելի տեղերը։ Պատմական ակնարկը կարող է օգտակար լինել՝ հասկանալու համար, թե արդյոք ատոմակայանում անվտանգության խախտումների նախադեպեր եղել են, և ինչ դասեր կարելի է քաղել անցյալից՝ հետագայում նման դեպքերը կանխելու համար։
Հայաստանի էներգետիկ անվտանգությունը և ատոմային էներգիայի դերը. Ինչու է կարևոր ԱԷԿ-ի անխափան աշխատանքը։
Մեծամորի ատոմակայանը Հայաստանի էներգետիկ համակարգի առանցքային օղակն է, որն ապահովում է երկրի էլեկտրաէներգիայի արտադրության զգալի մասը։ Ատոմակայանի անխափան և անվտանգ աշխատանքը կենսական նշանակություն ունի Հայաստանի էներգետիկ անկախության և տնտեսական կայունության համար։ Ատոմակայանի աշխատանքի ցանկացած խաթարում, լինի դա տեխնոլոգիական խափանում, անվտանգության խախտում, թե հանցավոր գործողություն, կարող է լուրջ հետևանքներ ունենալ ողջ էներգետիկ համակարգի համար։ Այդ իսկ պատճառով, Մեծամորի ԱԷԿ-ի անվտանգության ապահովումը պետք է մնա պետության մշտական ուշադրության կենտրոնում։ Գողության դեպքը հստակ ցույց է տալիս անվտանգության համակարգի հետագա ամրապնդման և արդիականացման անհրաժեշտությունը՝ նմանատիպ միջադեպերը կանխելու և ատոմակայանի անխափան աշխատանքը երաշխավորելու համար։
Միջազգային արձագանքը և անվտանգության չափանիշները. Ինչպե՞ս են միջազգային կազմակերպությունները գնահատում իրավիճակը։
Մեծամորի ատոմակայանում տեղի ունեցած գողության դեպքը, անկասկած, ուշադրության կենտրոնում կլինի միջազգային ատոմային էներգիայի գործակալության (ՄԱԳԱՏԷ) և այլ միջազգային կազմակերպությունների կողմից, որոնք հետևում են ատոմային էներգետիկայի անվտանգության չափանիշների պահպանմանը։ ՄԱԳԱՏԷ-ն, որպես միջազգային առաջատար կազմակերպություն ատոմային անվտանգության ոլորտում, կարող է հետաքրքրվել գողության դեպքի մանրամասներով և ակնկալել Հայաստանի կառավարությունից մանրամասն տեղեկատվություն միջադեպի վերաբերյալ։ Միջազգային կազմակերպությունները, հավանաբար, կոչ կանեն Հայաստանին վերանայել և ուժեղացնել ատոմակայանի անվտանգության համակարգը՝ համապատասխանեցնելով այն միջազգային լավագույն չափանիշներին։ Միջազգային հանրության ուշադրությունը այս դեպքի նկատմամբ կարող է խթանել Հայաստանի իշխանություններին՝ առավելագույն ջանքեր գործադրելու անվտանգության մակարդակը բարձրացնելու և միջազգային հանրության վստահությունը վերականգնելու համար։