Գիտնականները բացահայտել են նարնջագույն կատուների գույնի գենետիկ պատճառը
Տասնամյակների ուսումնասիրություններից հետո Ճապոնիայի Կյուսյուի համալսարանի և ԱՄՆ-ի Սթենֆորդի համալսարանի գիտնականները բացահայտել են նարնջագույն կատուների գույնի գենետիկ պատճառը։ Այս հայտնագործությունը, որը հրապարակվել է «Current Biology» ամսագրում, ուրախացրել է կատու սիրողներին և նոր հորիզոններ բացել կատուների գենետիկայի և առողջության ուսումնասիրության համար։
ARHGAP36 գենի դերը
Հետազոտությունը կենտրոնացել է ARHGAP36 գենի վրա, որը կարևոր դեր է խաղում կատուների գունավորման գործընթացում։ Գեները բաղկացած են ԴՆԹ-ի հատվածներից, որոնք բջիջներին հրահանգներ են տալիս, այդ թվում՝ մաշկի, մազերի և աչքերի գունավորման համար։ Նարնջագույն և ոչ նարնջագույն կատուների ԴՆԹ-ի համեմատությամբ գիտնականները հայտնաբերել են, որ նարնջագույն կատուների ARHGAP36 գենում բացակայում է ԴՆԹ-ի մի հատված, ինչը հանգեցնում է գենի ակտիվության ավելացման։
Կյուսյուի համալսարանի պրոֆեսոր Հիրոյուկի Սասակին նշել է. «Գենը հրահանգում է մելանոցիտներին՝ գունավորման համար պատասխանատու բջիջներին, արտադրել ավելի բաց գույնի պիգմենտներ՝ տալով նարնջագույն կատուներին իրենց յուրահատուկ գույնը»։
Ինչու են նարնջագույն կատուները հիմնականում արու՞
Գենետիկ փոփոխությունը գտնվում է X քրոմոսոմում, ինչը բացատրում է, թե ինչու են նարնջագույն կատուները հիմնականում արու։ Արու կատուները ունեն մեկ X և մեկ Y քրոմոսոմ, ուստի գենի մեկ փոփոխությունը բավարար է նարնջագույնի համար։ Իգական կատուները, սակայն, ունեն երկու X քրոմոսոմ։ Որպեսզի իգական կատուն ամբողջովին նարնջագույն լինի, փոփոխությունը պետք է լինի երկու X քրոմոսոմներում, ինչը հազվադեպ է։ Ավելի հաճախ իգական կատուները ունեն խառը գունավորում, ինչպիսիք են կալիկո և կրիանման կատուները։
«Այս նարնջագույն և սև բծերը ձևավորվում են, քանի որ զարգացման վաղ փուլում յուրաքանչյուր բջջում X քրոմոսոմներից մեկը պատահականորեն անջատվում է», – նշել է պրոֆեսոր Սասակին։ «Բջիջների բաժանման ընթացքում սա ստեղծում է տարբեր ակտիվ գունավորման գեներով տարածքներ՝ առաջացնելով տարբեր բծեր»։
Հետազոտությունից մինչև գիտական բացահայտում
Հետազոտությունը սկզբում եղել է պրոֆեսոր Սասակիի անձնական նախագիծը, որը թոշակի անցնելուց հետո ցանկացել է շարունակել ուսումնասիրել կատուների գենետիկան։ Կատու սիրողների օգնությամբ նա և իր թիմը հավաքել են 10.6 միլիոն իեն (մոտ 55,109 ֆունտ ստեռլինգ) ամբողջ աշխարհից։ Նվիրատուների թվում եղել են տարրական դպրոցի երեխաներ և միջազգային աջակիցներ, ովքեր ցանկացել են բացահայտել նարնջագույն կատուների գաղտնիքները։
«Մենք տարրական դպրոցի առաջին և երրորդ դասարանի քույրեր ենք։ Մենք նվիրաբերել ենք մեր գրպանի գումարը։ Օգտագործեք այն կալիկո կատուների ուսումնասիրության համար», – գրել է մի երիտասարդ նվիրատու։
Առողջական հետևանքների հնարավորությունները
ARHGAP36 գենը ակտիվ է ոչ միայն պիգմենտային բջիջներում, այլև մարմնի այլ մասերում, ներառյալ ուղեղը և հորմոնալ գեղձերը։ Հետազոտողները ենթադրում են, որ ԴՆԹ-ի փոփոխությունը կարող է ազդել առողջական խնդիրների կամ բնավորության վրա։ Թեև գույնի և բնավորության միջև կապի վերաբերյալ գիտական ապացույցներ չկան, գաղափարը մնում է հետաքրքրաշարժ ապագա ուսումնասիրությունների համար։
Մարդկանց մոտ ARHGAP36 գենը կապված է մաշկի քաղցկեղի և մազաթափության հետ, ինչը հարցեր է առաջացնում դրա ավելի լայն ազդեցությունների վերաբերյալ։ «Շատ կատու սիրողներ հավատում են, որ տարբեր գույները և նախշերը կապված են տարբեր բնավորությունների հետ», – նշել է պրոֆեսոր Սասակին։ «Դեռևս գիտական ապացույցներ չկան, բայց սա հետաքրքրաշարժ գաղափար է, որը կուզենայի ուսումնասիրել»։
Նարնջագույն կատուների պատմական և մշակութային նշանակությունը
Նարնջագույն կատուները դարեր շարունակ նշվել են արվեստում և մշակույթում։ Դրանք հայտնվում են հին եգիպտական դամբարանների արվեստում և ներկայացվում են ժամանակակից մշակույթում՝ սկսած Գարֆիլդից և Կոշիկավոր Կատվից մինչև Հերմիոնա Գրեյնջերի Կրուքշենքսը։ Չնայած իրենց հայտնիությանը, նարնջագույնը ամենատարածվածը չէ տնային կատուների մոտ, ինչը նրանց ավելի առանձնահատուկ է դարձնում իրենց սիրահարների համար։
Ապագա հետազոտությունների ուղղությունները
Նարնջագույն կատուների գույնի գենետիկ պատճառի բացահայտումը կարևոր քայլ է կատուների գենետիկայի մեջ։ Այնուամենայնիվ, այն նաև նոր հարցեր է առաջացնում։ Հետազոտողները նպատակ ունեն ուսումնասիրել, թե արդյոք փոփոխությունը երկարաժամկետ առողջական հետևանքներ ունի և ուսումնասիրել գույնի և վարքագծի միջև հնարավոր կապերը։ Արդյունքները կարող են նաև նպաստել այլ տեսակների գենետիկ փոփոխությունների և դրանց ազդեցության ուսումնասիրությանը։
«Այս հետազոտությունը ոչ միայն կատուների մասին է», – նշել է Սթենֆորդի համալսարանի գենետիկագետ Գրեգ Բարշը։ «Դա գենետիկայի հիմնական սկզբունքների բացահայտման մասին է, որոնք կարող են ազդեցություն ունենալ գիտության և բժշկության այլ ոլորտներում»։
Աղբյուրներ: Current Biology, Կյուսյուի համալսարան, Սթենֆորդի համալսարան