Հունաստանի խորհրդարանի նախագահը Ցեղասպանությունը պատմության ամենասև էջ է անվանել

Հունաստանի խորհրդարանի նախագահ Նիկիտաս Կակլամանիսը Հայոց ցեղասպանությունը պատմության ամենասև էջերից է անվանում, դատապարտում Թուրքիայի ժխտումը 110-րդ տարելիցին – 2025

Հայոց ցեղասպանության 110-րդ տարելիցի առնչությամբ Հունաստանի խորհրդարանի նախագահ Նիկիտաս Կակլամանիսը հանդես է եկել նշանակալի հայտարարությամբ։ «Արմենպրես»-ի փոխանցմամբ՝ նրա դիտարկումներն անդրադարձել են ոճրագործության պատմական մասշտաբին, մանրամասնել դրա սկզբի իրադարձությունները, քննադատել շարունակվող ժխտումը և ընդգծել պատմական ճշմարտությունը հիշելու և դրան դիմակայելու ընդհանուր պատասխանատվությունը։ Հայտարարությունը ընդգծել է Ցեղասպանության խորը ազդեցությունը մարդկության պատմության վրա և դրա շարունակական արդիականությունը այսօր։

Հայոց ցեղասպանությունը. «Մարդկության պատմության ամենասև էջերից մեկը»

Խորհրդարանի նախագահ Կակլամանիսը սկսել է իր հայտարարությունը՝ միանշանակ բնութագրելով Հայոց ցեղասպանությունը։ Նա հայտարարել է, որ այն հանդիսանում է «մարդկության պատմության ամենասև էջերից մեկը»։ Այս հզոր նկարագրությունը Ցեղասպանությունը դասում է մարդկության պատմության ամենաանմարդկային իրադարձությունների շարքին՝ ընդգծելով դրա ծայրահեղ բնույթը և բացասական ազդեցությունը ավելի լայն մարդկային պատումի վրա։ Նա ավելի մանրամասնել է այս պատմական հանցագործության ավերիչ հետևանքները՝ նշելով, որ այն «խլեց 1.5 միլիոն հայերի կյանք»։ Այս թիվը ներկայացնում է համակարգված բնաջնջման հսկայական մարդկային կորուստը։ Բացի կյանքերի անմիջական կորուստից, Կակլամանիսը հավելել է, որ Ցեղասպանությունը «դարձավ միլիոնավորների տարագրության ու տառապանքի սկիզբ»։ Սա վերաբերում է բռնի տեղահանություններին, աքսորին և հաջորդող դժվարություններին, որոնք կրել են բազմաթիվ հայեր, ովքեր վերապրել են սկզբնական կոտորածները, բայց արմատախիլ են արվել իրենց նախնիների հողերից և ցրվել ամբողջ աշխարհով մեկ՝ նշանավորելով հայ սփյուռքի սկիզբը։

1915 թվականի ապրիլի 24. պաշտոնական մեկնարկի մանրամասները

Հունաստանի խորհրդարանի նախագահը հատուկ հիշատակել է 1915 թվականի ապրիլի 24-ը՝ որպես Հայոց ցեղասպանության «պաշտոնական մեկնարկ»։ Նա մանրամասնել է այն իրադարձությունները, որոնք տեղի են ունեցել այդ ճակատագրական օրը օսմանյան Կոստանդնուպոլսում (ներկայիս Ստամբուլ), որոնք լայնորեն համարվում են Ցեղասպանության սկիզբը։ Կակլամանիսը նշել է, որ այդ օրը «օսմանյան Կոստանդնուպոլսում ձերբակալվեց, կտտանքների ենթարկվեց և սպանվեց հայ մտավորականների և համայնքային առաջնորդների մեծ մասը»։ Սա ընդգծում է Ցեղասպանության սկզբնական փուլի թիրախային բնույթը, որը նպատակ ուներ գլխատել հայ համայնքը՝ վերացնելով նրա մտավորական և կազմակերպչական վերնախավին։ Նա նաև հավելել է, որ «նրանց հետ միասին կախաղան բարձրացվեցին հարյուրավոր պոլսահայեր»։ Այս կոնկրետ մանրամասը ընդգծում է օսմանյան մայրաքաղաքում հայ բնակչության դեմ գործադրված բռնության դաժանությունը և հանրային բնույթը՝ որպես սկսվող համակարգված արշավի վառ օրինակ։

110 տարի անց. Թուրքիայի համառ ժխտումը

Խորհրդարանի նախագահ Կակլամանիսը կտրուկ հակադրություն է անցկացրել Ցեղասպանության պատմական իրականության և Թուրքիայի ներկայիս պաշտոնական դիրքորոշման միջև։ Նա նշել է ժամանակի ընթացքը՝ հայտարարելով. «Եվ այնուամենայնիվ, 110 տարի անց այս սարսափելի պատմական դեպքերից հետո Թուրքիան պաշտոնապես շարունակում է համառորեն մերժել պատմական ճշմարտությունը»։ Այս քննադատությունը ընդգծում է Թուրքիայի պետության կողմից Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ պահպանվող ժխտման քաղաքականությունը։ Օգտագործելով «պաշտոնապես շարունակում է» և «համառորեն մերժել» արտահայտությունները՝ Կակլամանիսը ընդգծում է այս ժխտման դիտավորյալ և մշտական բնույթը։ Նրա հայտարարությունն ուղիղ դիմակայում է Թուրքիայի կառավարության դիրքորոշմանը՝ հաստատելով, որ չնայած պատմական ճնշող ապացույցներին և մեկ դարից ավելի անցած լինելուն, Թուրքիան դեռևս հրաժարվում է ճանաչել 1915 թվականի իրադարձությունների պատմական ճշմարտությունը որպես ցեղասպանություն։ Այս կետը նշանակալի է՝ հաշվի առնելով տարածաշրջանի պատմական համատեքստը և զգայունությունները՝ հնչելով Հունաստանի խորհրդարանի ղեկավարից։

Պարտավորություն՝ հիշելու, պատվելու և պաշտպանելու ընդհանուր հիշողությունը

Իր հայտարարության մեջ Նիկիտաս Կակլամանիսը ընդգծել է այս պատմական իրադարձություններից բխող ընդհանուր պարտավորությունը։ Նա նշել է. «Այսօր այն վայրում, որտեղ պատմությունն ու վերքերը հանդիպում են ներկային և ապագայի հույսերին, մենք բոլորս պարտավոր ենք հիշել, պատվել և պաշտպանել մեր եղբայրների հիշողությունը»։ Այս արտահայտությունը կապում է անցյալը («պատմությունն ու վերքերը») ներկայի և ապագայի հետ («ներկայի և ապագայի հույսերին»)՝ ենթադրելով, որ պատմական տրավման շարունակական հետևանքներ ունի և հանդիպում է արդի ձգտումներին։ «Պարտավորությունը», որի մասին նա խոսում է, հավաքական է («մենք բոլորս պարտավոր ենք») և ընդգրկում է երեք հիմնական գործողություն՝ «հիշել», «պատվել» և «պաշտպանել հիշողությունը»։ Հիշելը ներառում է պատմական փաստերը կենդանի պահելը։ Հիշողությունը պատվելը նշանակում է հարգանք ցուցաբերել զոհերի և նրանց տառապանքների նկատմամբ։ Հիշողությունը պաշտպանելը ենթադրում է ակտիվորեն պահպանել պատմական ճշմարտությունը ժխտումից և աղավաղումից։ Նրանց մասին, ում հիշատակը պետք է պաշտպանվի, որպես «մեր եղբայրներ» հիշատակելով՝ Կակլամանիսը ընդգծում է ընդհանուր ինքնության կամ նմանության զգացումը, հատկապես տարածաշրջանում կրած պատմական անարդարությունների համատեքստում։

Հայերի, փոքրասիացի հույների, պոնտոսցիների և կիպրացիների ողբերգությունների ընդհանուր հիշողությունը

Խորհրդարանի նախագահ Կակլամանիսը ավելի մանրամասնել է, թե ում էր վերաբերում «մեր եղբայրներ» ասելով և ընդհանուր հիշողության մասին խոսելիս։ Նա նշել է. «այսօր՝ հայերի, վաղը՝ փոքրասիացիների, պոնտոսցիների և կիպրացիների»։ Այս հստակ թվարկումը կապում է Հայոց ցեղասպանության հիշատակը ուղիղ կապով Փոքր Ասիայից և Պոնտոսից հունական բնակչության, ինչպես նաև Կիպրոսի բնակչության պատմական ողբերգությունների և փորձառությունների հետ։ Այս կապը արտացոլում է Օսմանյան կայսրությունում և ավելի լայն տարածաշրջանում տարբեր համայնքների ընդհանուր պատմությունը, ովքեր բախվել են հալածանքների և տեղահանման։ Միավորելով այս հիշողությունները՝ Կակլամանիսը ենթադրում է ընդհանուր պատմական պատում տառապանքի և դիմակայության մասին այս ժողովուրդների միջև և ենթադրում է ընդհանուր հանձնառություն՝ հիշելու և հարգելու նրանց համապատասխան պատմական փորձառությունները բռնության և տեղահանման վերաբերյալ։

Դիմակայել մոռացությանը և պատմության աղավաղմանը՝ հիշողության և խոհեմության միջոցով

Ավարտելով իր հայտարարությունը՝ Նիկիտաս Կակլամանիսը ձևակերպել է այն միջոցները, որոնցով կարող է իրականացվել այս ընդհանուր պարտավորությունը, և թե ինչպես կարող է պահպանվել պատմական ճշմարտությունը։ Նա նշել է. «Միայն այսպես՝ հիշողությամբ ու խոհեմությամբ, կարող ենք միավորվել և դիմակայել մոռացությանը ու պատմության աղավաղմանը»։ Սա ընդգծում է երկու կարևոր տարր՝ «հիշողություն» և «խոհեմություն»։ Հիշողությունը, ինչպես քննարկվել է ավելի վաղ, ներառում է պատմական փաստերը կենդանի պահելը։ Խոհեմությունը ենթադրում է իմաստություն, մանրակրկիտ դատողություն և հեռատեսություն այս զգայուն պատմական հարցերին և դրանց արդի հետևանքներին մոտենալիս։ Կակլամանիսը պնդում է, որ հիշողության և խոհեմության համադրման միջոցով կարող է ձեռք բերվել միասնություն («կարող ենք միավորվել»)։ Այս միասնությունը ներկայացվում է որպես երկու բացասական ուժերի՝ «մոռացությանը» (պատմական իրադարձությունները մոռանալը) և «պատմության աղավաղմանը» (պատմական փաստերի դիտավորյալ կեղծումը կամ մանիպուլյացիան, որը հաճախ կապված է ժխտման հետ) դիմակայելու միջոց։ Այսպիսով, նրա հայտարարությունը ավարտվում է պատմության հետ ակտիվ փոխգործակցության կոչով, որը ղեկավարվում է իմաստությամբ, համատեղ հակազդելու ճշմարտությունը ջնջելու կամ փոխելու փորձերին։

Հունաստանի խորհրդարանի նախագահի հայտարարության նշանակությունը

Հայաստանի Հանրապետության 110-րդ տարելիցի առնչությամբ Հունաստանի խորհրդարանի նախագահի հայտարարությունը զգալի քաղաքական և պատմական կշիռ ունի։ Այն արտացոլում է Հունաստանի օրենսդիր մարմնի պաշտոնական դիրքորոշումը Ցեղասպանության վերաբերյալ և ընդգծում Հունաստանի և Հայաստանի միջև այս հարցում առկա ամուր համերաշխությունը։ Հաշվի առնելով Հունաստանի սեփական պատմությունը, ներառյալ Փոքր Ասիայի աղետը և պոնտոսցի հույների փորձառությունները, Հունաստանի բարձրաստիճան պաշտոնյայի պատրաստակամությունը հստակորեն կապելու այս պատմական ողբերգությունները Հայոց ցեղասպանության հետ և դատապարտելու Թուրքիայի ժխտումը, հատկապես ազդեցիկ է։ Հայտարարությունը ամրապնդում է Հունաստանի դերը որպես Հայոց ցեղասպանության ճանաչման բացահայտ ջատագով և ընդգծում այն ընդհանուր պատմական պատումները, որոնք կապում են երկու ժողովուրդներին։

Հունաստանի խորհրդարանի նախագահը հզոր ուղերձ է հղել 110-րդ տարելիցին

Եզրափակելով, 2025 թվականի ապրիլի 24-ին, նշանավորելով Հայոց ցեղասպանության 110-րդ տարելիցը, Հունաստանի խորհրդարանի նախագահ Նիկիտաս Կակլամանիսը, ինչպես փոխանցել է «Արմենպրեսը», հանդես է եկել հզոր հայտարարությամբ։ Նա բնութագրել է Ցեղասպանությունը որպես մարդկության պատմության ամենասև էջերից մեկը՝ մանրամասնելով դրա ավերիչ հետևանքները և հատուկ հիշատակելով 1915 թվականի ապրիլի 24-ի իրադարձությունները՝ որպես դրա պաշտոնական սկիզբ։ Խորհրդարանի նախագահ Կակլամանիսը խիստ քննադատել է Թուրքիայի համառ ժխտումը պատմական ճշմարտության վերաբերյալ։ Նա ընդգծել է զոհերի հիշատակը հիշելու, պատվելու և պաշտպանելու ընդհանուր պարտավորությունը՝ հստակորեն կապելով հայերի հիշատակը փոքրասիացի հույների, պոնտոսցի հույների և կիպրացիների հիշատակի հետ՝ ընդգծելով ընդհանուր պատմական փորձառությունները։ Նրա հայտարարությունն ավարտվել է միասնության կոչով՝ հիշողության և խոհեմության միջոցով դիմակայելու մոռացությանը և պատմության աղավաղմանը՝ վերահաստատելով Հունաստանի համերաշխությունը հայ ժողովրդի հետ այս հանդիսավոր տարելիցի օրը և նրա հանձնառությունը պատմական ճշմարտությանն ու հիշատակմանը։